Hoezo moet je je ID laten zien maar mag de politie je niet dwingen daartoe?

Een lezer vroeg me:

Ik las bij Security.nl een citaat van de minister van Justitie en Veiligheid: “Burgers zijn verplicht om hun identiteitsbewijs te tonen als de politie hier om vraagt. Het is echter niet mogelijk om iemand te dwingen om zijn of haar identiteit prijs te geven.” Kun jij als jurist duiden hoe je deze twee uitspraken met elkaar moet rijmen? Als je iets verplicht moet tonen, dan is dat toch dwang?
Dit bericht ken ik ook en ik moest het ook drie keer lezen. Dus ik ga even terug naar de wet, om precies te zijn artikel 2 van de Wet op de identificatieplicht (WID):
Een ieder die de leeftijd van veertien jaar heeft bereikt, is verplicht op de eerste vordering van een ambtenaar als bedoeld in artikel 8 van de Politiewet 2012 of artikel 6a van de Wet op de bijzondere opsporingsdiensten, een identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 ter inzage aan te bieden. Deze verplichting geldt ook indien de vordering wordt gedaan door een toezichthouder.
In het jargon noemen we dit een toonplicht, en geen draagplicht: nergens staat dat je altijd een identiteitsbewijs bij je moet hebben, je moet het alleen op eerste vordering ter inzage geven. De grens hiertussen is subtiel, en de Rijksoverheid zegt heel praktisch dan ook dat het op hetzelfde neerkomt. Maar in theorie zou je partner jouw ID-bewijs bij zich kunnen hebben, zodat je het direct kunt pakken. (“Ik ga hem snel thuis halen, loopt u even mee” is géén “op eerste vordering tonen”.)

De politie moet een redelijke grond hebben om de vordering te mogen doen. Maar als die er is, en je werkt niet mee, dan is dat een strafbaar feit (art. 447e Strafrecht). En nu komt ‘ie: omdat je dan verdachte bent van een strafbaar feit, mag men onderzoek plegen om je identiteit vast te stellen. Zie de Aanwijzing uitbreiding identificatieplicht:

Degene die zich niet conform artikel 2 van de WID identificeert, maakt zich ingevolge artikel 447e Sr. schuldig aan een strafbaar feit. Daarmee worden vanzelf ook de bevoegdheden toepasselijk die het Wetboek van Strafvordering (Sv.) biedt om de identiteit van een verdachte te achterhalen. De aanleiding voor de vordering speelt hierbij een rol. In geval van een zwaar strafbaar feit zal toepassing van dwangmiddelen eerder aangewezen zijn dan in geval van een bekeuringssituatie.
Die dwangmiddelen kunnen omvatten het (onder dwang) afnemen van je vingerafdruk en je insluiten tot nader onderzoek is afgerond. Maar, en nu ben ik even een héél formele overheidsjurist, dit zijn allemaal middelen die buiten jouw wil om worden uitgevoerd. Jij wordt dus niet gedwongen zelf te zeggen wie je bent. Dat zoekt de politie zelf wel uit, het enige is dat jij in een cel blijft zitten totdat men klaar is. Zoiets denk ik dat de minister bedoelt.

Arnoud

 

23 reacties

  1. Wat heeft dit met ICT te maken behalve dat het op security.nl stond?

    Blogtip (als in: wat ik hoopte vandaag aan te treffen 😉 : hebben Twitter API gebruikers een overeenkomst met Twitter die zomaar eenzijdig kan worden gewijzigd of opgezegd?

    1. Aansluitend op die blogtip; In het artikel van 2 dagen geleden schrijft Arnoud ook over Twitter: https://blog.iusmentis.com/2023/02/01/twitter-geeft-toe-externe-apps-te-blokkeren-mag-dat/

      Artikel 7 DMA is dan ook heel duidelijk: als je een grote aanbieder bent van communicatiediensten, dan moet je zorgen dat je dienst interoperabiliteit heeft met diensten van anderen. Ja, dat betekent dus dat je kunt WhatsAppen met Signal-gebruikers, maar ook dat je met Tweetdeck toegang moet hebben tot Twitter.

      Hoe breed is die definitie “diensten van anderen”? Vallen websites die Tweets tonen (via de API, want daarmee heb je meer controle over de weergave) hier ook onder?

  2. Zijn er richtlijnen over wanneer iets een redelijke grond is? Ik begrijp de uitersten; dat wil zeggen als je in de nacht van zaterdag op zondag over een verlaten industrieterrein rijdt dan kan ik snappen waarom dat een gegronde reden is. Als je ’s middags met je kinderwagen en je hondje door het park loopt dan is dat geen gegronde reden. Maar hoe bepalen agenten de grens tussen het redelijke en het onredelijke? Een kennis van mij is wel eens rond half vier ’s nachts staande gehouden door de politie toen hij zijn hond aan het uitlaten was, want, zo zeiden de agenten, “U kunt toch niet zomaar midden in de nacht uw hond gaan uitlaten?”. Is dat een gegronde reden, dat je je hond nog even uitlaat omdat je tot diep in de nacht aan het werk was en net pas thuis bent? Zijn er richtlijnen voor?

    1. Nu werk ik er toevallig, maar laat ik het houden bij het feit dat onderstaande mijn interpretatie is:

      Arnoud bespreekt hierboven de verplichting om het identiteitsbewijs op eerste vordering te tonen, maar de bevoegdheid die ter inzage te vorderen is geregeld in artikel 8 lid 1 van de Politiewet:

      Een ambtenaar van politie die is aangesteld voor de uitvoering van de politietaak, is bevoegd tot het vorderen van inzage van een identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht van personen, voor zover dat redelijkerwijs noodzakelijk is voor de uitvoering van de politietaak.
      (en dan staat er in lid 2 en 3 de bevoegdheid voor de BOA en de KMAR.)

      Het moet redelijkerwijs noodzakelijk zijn voor de uitoefening van de politietaak. We hoeven die reden niet mede te delen, dat wil je namelijk soms niet omdat je dan teveel informatie geeft. Maar als wij het niet onderbouwen in ons proces-verbaal (op basis van wat we vooraf wisten) van hetgeen daarna komt (inzet geweld oid), dan krijgen wij daar gezeik mee, zeker als je weet of had moeten weten dat het niet deugt. En terecht. De (maatschappelijke) legitimiteit van ons handelen valt of staat met de verantwoording daarvan.

      Een paar voorbeelden: – Iemand voldoet voldoende aan het signalement van een incident dat verderop is gebeurd. – Ik heb iemand zien komen uit een pand waarvan we weten dat er regelmatig verdovende middelen wordt verkocht. – Iemand houdt zich op in een parkeergarage zonder redelijk doel. – Er zijn klachten gekomen uit de buurt over een man die ’s nachts met zijn hond aan het spelen is, daarbij veel lawaai maakt in het park en zo voor overlast zorgt, maar op dat moment is er geen sprake van overlast.

      Alles uiteraard afhankelijk van de omstandigheden van het geval, maar iemand hoeft nog geen verdachte te zijn. Dus ik snap dat het een beetje grijs gebied kan zijn, zeker voor de burger. Alleen als ik tegen iemand zeg: “Je kwam net uit de Kerkstraat 13 gelopen en wij draaien een onderzoek op dat pand”, dan kunnen we net zo goed stoppen. Daar komt dus soms een “vaag verhaal” bij aan de voorkant. Mocht het tot een aanhouding komen voor de identiteitsvaststelling en er komt een zaak van dan krijg jij of je advocaat later inzage in het dossier, maar vaak pas zodra dat het onderzoek niet meer in de weg zit of misschien volgt er wel een sepot. Maar we kunnen dus aan de voorkant niet altijd uitleggen waarom we het vorderen.

      (Verwar deze bevoegdheid niet met het ter inzage vorderen van een rijbewijs bijvoorbeeld. Dat is geregeld in de Algemene Wet Bestuursrecht en de wegenverkeerswet).

      Overigens ben je soms op jongere leeftijd al verplicht een identiteitsbewijs op vordering te kunnen tonen. Artikel 92 van de Wet Personenvervoer regelt dat in principe voor elke leeftijd.

      1. Dank voor deze uitleg, maar alhoewel interessant is het niet helemaal wat ik zocht, wat ik er lees is “Het mag als het redelijkerwijs noodzakelijk is voor het uitvoeren van onze taak, en als we ons werk doen is het dus redelijk”. Mijn vraag was meer: zijn er richtlijnen voor? Krijgen jullie er training voor, of instructies, of oefeningen? Is er een soort stroomdiagram of een ander proces dat je kan volgen om te bepalen wat redelijk is, of wordt wat redelijk is overgelaten aan de interpretatie van elke individuele opsporingsambtenaar? Is dit iets dat een actief onderwerp is van discussie, wordt er beleid op gevoerd, krijgen jullie met enige regelmaat nieuwe of up-to-date gebrachte instructies?

        Nog een vraag; dat voorbeeld met die spelende hond, stel je hebt dat soort klachten en je ziet iemand ’s nachts in het park met een hond en vraag om diens ID, wat je dan redelijk acht omdat er klachten uit de buurt zijn. Wat doe je dan vervolgens met die infiormatie? Laten we even er van utigaan dat de wandelende hondenbezitter keurig diens ID toont. Wat doe je er dan vervolgens mee? Maak je een aantekening in een systeem “Meneer X aangetroffen in park, was aldaar om naar eigen zeggen de hond uit te laten, veroorzaakte geen overlast”? Ik ben gewoon benieuwd wat je aanmoet met die informatie over een gewoon burger. Ik begrijp het voorbeeld van iemand met een koevoet ’s nachts op een industrieterrein; als er achteraf een aangifte wegens inbraak gedaan wordt dan kan je wat met zo’n melding, maar wat moet je met een notitie over een man met een hond als er niet op dat moment klachten zijn?

    1. Niet “verdachtmaking”, een “redelijke grond”. Als jij om drie uur ’s nachts op het spreekwoordelijke industrieterrein loopt met een hoodie en een tas waar een breekijzer uit steekt, dan ben je geen verdachte van een strafbaar feit maar mag een agent zeker weten eisen dat jij je ID laat zien.

      1. Ik heb 1 keer succesvol geweigerd mijn ID te tonen, lang leve de video opname met de mobiele telefoon.

        Ik kwam met vrienden aanlopen bij de het winkelcentrum dat was afgezet, een vriend begon dat te filmen. Bij de afzetting aangekomen werden wij om ID gevraagd dus ik vroeg “hoezo?”. Het antwoord was dat er een overval was gepleegd en dat ze ID’s vroegen om mogelijke getuigen te identificeren. Ik heb daarop gezegd dat ik die niet toon, omdat hij mij net had zien aankomen bij het winkelcentrum en hij dus wist dat ik geen mogelijke getuige was. Ik weet echter vrij zeker dat als wij dat niet op video hadden gehad ik een probleem had gehad en op het bureau de grond opeens zou zijn dat ik mij ‘verdacht gedroeg’. De fout die hij maakte was eerlijk zeggen waarom hij om ID vroeg.

        1. Dat is in casu geen fout toch? Er is voor hem op dat moment geen reden om het niet te zeggen en dan kan je er best eerlijk over zijn! Ook getuigen (of zelfs verdachten) kunnen eerst weglopen en later terug komen. Het feit dat je iemand ziet aankomen wil dus niet zeggen dat hij geen getuige kan zijn. Zeker bij aangestoken branden is het niet ongebruikelijk dat de aanstichter ook zelf komt kijken.

          Met de rest van je verhaal kan ik niet zoveel, dat is speculatief.

          1. Mij is verschillende keren verteld dat de politie niets mag ‘vragen’ wat ze niet ook mogen vorderen.

            En het gaat mij veel te ver als de politie nu al mensen die aankomen ergens waar iets gebeurd is om ID te vragen. Dat zet de deur open naar willekeurig om ID vragen, wat nu juist expliciet niet de bedoeling is en de reden dat er een voorwaarde is dat ze een grond tot vragen moeten hebben.

            Dat laatste is helaas gebaseerd op ervaringen met de politie, waar ik goed weg kwam omdat ik de eerste keer in gezelschap was van een agent die een vrije dag had, anders was mij een bon aangesmeerd en de tweede keer een automobilist gestopt was en mij aanbood te getuigen dat het verhaal van de agent niet klopte. Daarnaast nog wat ervaringen met een wijkagent die – tevergeefs – probeerde verkeersovertredingen uit te lokken door te bumperkleven en voor je extreem langzaam te rijden. Iedereen in de buurt kende hem en wist dat ze er lekker langzaam achter moesten blijven of hem aan de bumper moeten laten hangen, nadat hij er een paar die inhaalden of afstand namen op de bon had geslingerd. Klachten op het bureau ware aan dovemansoren gericht en het was helaas pre dashcam anders had ik hem met zwartebalk voor de anonimiteit op het internet kunnen slingeren!

            Daarnaast natuurlijk ook goede ervaringen met politie gehad, maar helaas trekt dat beroep naast goede mensen ook machtsgeile figuren aan en de politie is duidelijk niet instaat dat te filteren.

            1. Het vorderen van een identiteitsbewijs ter inzage bij een getuige (en eventueel daarop doorpakken) is complex. Zou onder omstandigheden prima kunnen maar hangt nogal af van de situatie. Zeker bij het doorpakken (fouilleren, aanhouden, beboeten) kom je al snel op een complexe beoordeling van de proportionaliteit en subsidiariteit.

              Verder vind ik het echt vervelend dat je zo’n gevoel hebt bij de politie, maar ik kan dat niet bij je wegnemen. Ik kan wel zeggen dat als je echt een klacht in wil dienen, je dit moet doen bij het team VIK (Veiligheid Integriteit en Klachten) en niet bij het lokale politiebureau. Dat is een losstaand team binnen de politie die daar heel netjes mee omgaan in mijn beleving.

              1. Misschien moet ik het iets nuanceren. Van de middelbare school zijn een aantal klasgenoten en vrienden politieagent geworden. Daarnaast ben ik lid van een schietvereniging, waar ook een aantal agenten rond lopen, alsmede dat je dan voor controle agenten over de vloer krijgt. Wegens dat laatste (ik wil graag mijn verlof houden) ben ik doorgaans roomser dan de paus.

                Ik ken al met al een flink aantal agenten en daar zitten echt vooral goede weldenkende mensen bij. Maar ook heb ik op verjaardagen verhalen gehoord van wangedrag waar mijn haren overeind van gaan staan.

                Het probleem is dat de keren dat ik wel met de politie te maken had buiten verjaardagen en de schietsport het eigenlijk alleen maar negatief is geweest. Toegegeven lang geleden toen er een bonnen quotum was hadden wij in de buurt een agent die bonnen uitlokte. Buurtbewoners kenden hem allemaal, maar bezoekers waren veelal het haasje en kregen een snelheidsovertreding aan hun broek als ze op trokken omdat hij aan het bumper kleven was.

                Die agent die erbij was toen een andere agent zei dat hij een bon zou verzinnen vroeg mij om er geen werk van te maken want ‘er gebeurt toch niets mee hooguit een waarschuwing en ondertussen moet ik daar wel werken.’

                Korpschef zaken heeft gelukkig zijn zaakjes inmiddels op orde, maar ik heb twee jaar lang problemen gehad omdat ze voor de controle een agent langs stuurde die er zijn eigen interpretatie van de wet en circulaire op nahield en aantekeningen maakte van ‘overtredingen’ die dat helemaal niet waren met de mededeling dat ik dat in orde moest maken. Toen hij vervangen werd stond zijn opvolger zich bij mij hardop af te vragen waarom ik die aantekeningen had, want wat ik deed was gewoon toegestaan.

                Zelfs al is het merendeel van de agenten eerlijk met zijn vak bezig, wat ik echt wel geloof dat zo is, ik weet niet met wie ik te maken heb en moet dus elke agent behandelen als worst case en neem tegenwoordig dan ook elke interactie die ik met de politie heb op met de mobiele telefoon.

                Het help al een heleboel als je hoort dat een agent die liegt op een proces verbaal permanent zijn baan kwijt is. Maar helaas hebben we recent weer gezien dat het OM weigert te vervolgen, gedwongen door artikel 12 vervolgt en vraagt om vrijspraak. De rechter maakt vervolgens gehakt van de agent die meineed heeft gepleegd en wat krijgt die agent … een 2 vaar voorwaardelijk beroepsverbod. Die agent is niet te vertrouwen en zijn eed zegt bewezen niets, maar een week later staat hij bij wijze van spreken weer voor de rechter en geld zijn verklaring als hardbewijs.

            2. Mij is verschillende keren verteld dat de politie niets mag ‘vragen’ wat ze niet ook mogen vorderen

              Ter verduidelijking: dit is zo maar alleen bij dingen die op niet-triviale wijze grondrechten raken. Raakt het dat niet, of is duidelijk dat je zonder consequenties kunt weigeren dan mag men dat vragen.

              “Heeft u net een loslopende peuter met blauwe trui gezien?” is bijvoorbeeld een prima vraag.

              1. Dank voor de toelichting. Dat lijkt mij dus van toepassing op het vragen naar ID (recht op privacy) en dus logisch dat ze dat alleen mogen vragen als daar een aanleiding toe is.

                Het is alleen jammer dat de wetgever heeft verzuimd ze te verplichten bij het vorderen van de ID aan te geven wat de grond is, daardoor is het volkomen oncontroleerbaar en is die voorwaarde een papieren tijger.

                  1. Ik blijf erbij dat als een agent in een specifiek geval meent een grond te hebben om een ID te vragen, dat hij die in woorden uit moet kunnen drukken.

                    Ik pleit niet voor een limitatieve lijst, maar voor een plicht de grond te geven bij het vragen, zodat degene die gevraagd wordt dit op kan nemen of er getuigen van heeft zodat dit toetsbaar wordt en er duidelijkheid komt wat acceptabele gronden zijn.

                    Als een agent het niet onder woorden kan brengen dan heeft hij gewoon geen goede grond om te vragen.

                    1. Probleem is dan elke keer dat agenten ‘altijd’ een, zoals ze dat noemen, een kapstok artikeltje gebruiken om jou te dwingen.

                      De vraag of er goede of slechte agente(n/s) bestaan kan gevoegelijk naar de vuilnisbak.

                      We hoeven ons alleen maar het volgende af te vragen:

                      1: Iedere agent heeft gezworen, als onderdeel van zijn werk, om de wet te handhaven, allemaal.

                      2: Veel wetten zijn feitelijk onjuist, of zelfs slecht en wreed.

                      1. Daarom, elke agent is akkoord gegaan als wetsbeschermer van wetten die feitelijk onjuist slecht en wreed zijn.

                        Daarom, er zijn geen goede agenten.

                      Eéntje uit de geschiedenis: Aardappel op roer Amsterdam. En op het moment zijn er legio voorbeelden, het word alleen maar erger. NeDDRland, want democratie is hier heel ver te zoeken, zie de dagelijkse Rutte leugens, het cordon sanitaire sinds hij premiers is. enz enz enz

                      1. Hier kan ik helemaal niets mee, maar je doet je username hier wel eer met dat standpunt.

                        Als agenten massaal IDs op vragen met een kapstok artikel dan is dat in ieder geval vast gelegd als ze verplicht worden de grond te geven.

                        En als we zien dat de privacy massaal geschonden wordt op basis van dat artikel kunnen we daar indien gewenst op handelen. Misschien zelfs wel ten aanzien van dat kapstok artikel.

                        Nu weten we niets en kan de politie doen wat ze wil en dat staat mij totaal niet aan.

                        1. Wat dacht je van meld misdaad anoniem 0800-7000 dat door agenten gebeld word om zo toch hun zin te krijgen…. Het hele systeem is corrupt, en het om werkt daar ook aan mee. Wat de laatste twee jaar toch wel heel duidelijk is geworden.

      2. Mea culpa mugge sifter

        “Maar als je je rechten niet mag verdedigen, desnoods met geweld, dan zijn het helemaal geen rechten. Als het aan de overheid is om te bepalen welke rechten we hebben, dan hebben we helemaal geen rechten. Je kunt net zo goed aan een autodief vragen of je het recht hebt om je eigen auto te houden.”

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.