Je zult klokkenluider zijn in  een wereldwijd omkopingschandaal en dan teruglezen dat jij een van de hoofdschuldigen was. Het overkwam de Australische burgemeester Brian Hood dankzij ChatGPT, dat deze “alternatieve feiten” uit haar statistische duim zoog. Of ook heel vervelend: rechtenprofessor Jonanthan Turley die van seksuele intimidatie werd beschuldigd, compleet met nepverwijzing naar de Washington Post. Categorie erger dan samen met Rian van Rijbroek een artikel schrijven, maar de juridische vraag blijft dezelfde: kun je bij ChatGPT uitvoer spreken van smaad, of wat zou er meer nodig zijn voordat we daar zijn?

Op Titter lees ik twijfel: als er duidelijk bij staat dat de uitvoer nep kan zijn en dat je toch vooral de feiten moet controleren, dan kun je toch nog moeilijk stellen dat hier sprake is van smaad? En zelfs als je de huidige disclaimer ietwat klein vind (ik ken zwembaden met grotere disclaimerbordjes inderdaad) dan nog, het is al zo vaak in de pers geweest dat ChatGPT feiten verzint waar je bij staat, dat je toch moeilijk nog onwetendheid kunt claimen.

Mijn juridische hoela voor dat argument, om het even formeel te zeggen. Het is en blijft een krankzinnig idee dat je eender welke dienst kunt opzetten en aankleden zoals je goed uitkomt in de reclame, en dan daaronder in de kleinst drukbare letters “Nee, bovenstaande klopt niet” zou kunnen zeggen. Niet als je een betaalde garderobe aanbiedt. Niet als je onbeperkt internet aanbiedt. En niet als je een chatbot aanbiedt die pretendeert conversaties te voeren en daarbij feitelijke informatie oplepelt. Ik geloof er dus ook niets van dat mensen “wel weten dat het een robot is” of “dat het statistische correlaties betreft”. Sorry, nee, dat zijn allemaal geen argumenten waarom mensen de informatie als, eh, gewoon-voor-de-lol-klopt-niets-van-waarom-vraag-ik-dit-eigenlijk-aan-deze-bot informatie zullen beschouwen.

Natuurlijk, als “iedereen” weet dat het nep is, dan zal er geen sprake zijn van smaad. Maar ik ben er bij lange na niet van overtuigd dat dat het geval is, ChatGPT heeft nog lang niet de mate van bekendheid die zeg Koefnoen of De Speld heeft, en dat is wel een beetje het niveau waarop je kunt zeggen “ja kom nou, dit is satire mensen”. Ja, de 350 mensen die nu deze blog lezen wel maar met excuses voor uw gewaardeerde bijdrage: u bent niet de maatman voor wat men hoort te weten.

Je kunt je dan weer wel afvragen of er sprake is van “ruchtbaarheid geven” in de zin van strafbare smaad (art. 261 Strafrecht) als je iets voorgeschoteld krijgt in de specifieke chatinterface waarmee jij met die bot chat. Dit is met name in de Engelse en Amerikaanse context een belangrijke: er moet daar sprake zijn van een publicatie aan een onbepaalde groep, aan “het publiek”. In Nederland is de lat van ‘ruchtbaarheid’ een stuk sneller gehaald. Zoals de HR het in 2015 formuleerde:

Ruchtbaarheid krijgt een gegeven als het bekend wordt binnen een bredere kring van betrekkelijk willekeurige derden, als het ter kennis van het publiek wordt gebracht. Van het kennelijke doel om ruchtbaarheid te geven kan ook al sprake zijn als de mededeling slechts aan één persoon of aan enkele personen wordt gedaan.

Het achterliggende argument heet wel ‘kruipsmaad’, ook als jij het aan één persoon doorvertelt die het weer aan een ander doorvertelt enzovoorts, kan het bij genoeg personen terechtkomen om jou reputatieschade te berokkenen. En dat kan hier ook spelen: als ChatGPT deze informatie aan één persoon oplepelt, dan zal het dat dus ook doen bij alle andere personen die vergelijkbare vragen stellen. En dát is het probleem.

Arnoud