Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Facebook mag pagina’s offline halen die in strijd zijn met haar eigen COVID-19 beleid, las ik bij Rechtspraak.nl. Dat is gek, want Youtube mocht laatst juist niet bepaalde video’s offline halen omdat ze in strijd waren met haar eigen regels.

De betreffende Facebook-regels dateren uit januari. Sinds die tijd “werkt Facebook samen met wereldwijde organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en UNICEF om hen te helpen bij de bestrijding van verspreiding van informatie over COVID-19 die schadelijk zou kunnen zijn voor de volksgezondheid”, lees ik in het vonnis. Dat komt zo terug in de voorwaarden:

Nu mensen over de hele wereld worden geconfronteerd met deze ongekende noodsituatie voor de volksgezondheid, willen we er zeker van zijn dat onze richtlijnen voor de community mensen beschermt tegen schadelijke inhoud en nieuwe typen misbruik die zijn gerelateerd aan COVID-19. We werken eraan inhoud te verwijderen die mogelijk schade in de echte wereld kan toebrengen, zoals door ons beleid voor het verbod op de coördinatie van schade, verkoop van medische maskers en gerelateerde goederen, haatdragend taalgebruik, pesten en intimidatie en desinformatie die bijdraagt aan het risico op dreigend geweld of fysieke schade.

Die discussie is terug te voeren op wat juristen noemen de horizontale werking van de vrijheid van meningsuiting. Die vrijheid geldt namelijk in principe tegen de overheid (“verticale werking”): die mag jou niet verbieden je mening te uiten, behalve voor zover noodzakelijk én wettelijk geregeld. Andere burgers (of bedrijven) zijn niet zo hard gebonden aan dat verbod. Die hoeven niet mee te werken en mogen je zelfs hinderen.

Pas als de vrijheid van meningsuiting als geheel in gevaar komt, dan kan dat anders komen te liggen. Dat is precies waar het Appleby-arrest over gaat (dat vanwege de AVG kennelijk nu het [partij]/Verenigd Koninkrijk-arrest heet):

Where, however, the bar on access to property has the effect of preventing any effective exercise of freedom of expression or it can be said that the essence of the right has been destroyed, the Court would not exclude that a positive obligation could arise for the State to protect the enjoyment of the Convention rights by regulating property rights.

Indirect heeft de vrijheid van meningsuiting wel effect op relaties tussen burgers onderling. In juridische taal, deze werkt door in bijvoorbeeld de redelijkheid en billijkheid of de maatschappelijke betamelijkheid. Ook dan is het geen automatisme dat je dus alles moet mogen zeggen, een toetsing blijft vereist. En in dit geval valt die uit in het voordeel van Facebook:

In het licht hiervan wordt wel het volgende overwogen. Facebook handelt door haar COVID-19 beleid te hanteren voorshands niet in algemene zin in strijd met hetgeen – naar huidige opvattingen – maatschappelijk betamelijk is. Zij heeft een maatschappelijke plicht om zich te houden aan overheidsrichtlijnen, tenzij die evident onjuist zijn. Dat is voorshands niet het geval. Het wetenschappelijk en maatschappelijk debat over COVID-19 en wat passende en doeltreffende maatregelen zijn, is nog gaande.

En wat is nu het verschil met Youtube? Daar werd vooral gezegd dat in het algemeen kritische uitingen op overheidsbeleid en wetenschappelijke bevindingen niet zomaar tegengehouden mag worden, maar wel gevaarlijke uitingen afkomstig van een huisarts: die nemen mensen eerder serieus. Dus dat voelt als een specifieker geval dan deze uitspraak.

Arnoud

Interessante vraag op Reddit:

Een kennis stuurt vaak screenshots heen en weer van privé WhatsApp gesprekken naar andere vrienden van die kennis, waarbij niet om toestemming gevraagd wordt. Kan deze persoon hiervoor legale consequenties voor ondervinden worden jegens schending van privacy?

Het opnemen of loggen van gesprekken waar je zelf deelnemer aan bent, is in Nederland toegestaan – ook zonder toestemming van je wederpartij. In andere landen (zoals Duitsland) kan dat anders liggen, maar hier is het juridisch prima om dat te doen. Een gesprek opnemen waar je géén deelnemer aan bent, is strafbaar (art. 139c Strafrecht).

De reden dat dat legaal is, is omdat wij vinden dat je bewijs moet kunnen bewaren van wat jij in een conversatie hebt gezegd, of wat je wederpartij tegen jou zei. Daaruit volgt natuurlijk meteen dat je die gesprekslogs (of screenshots dus) niet zomaar met derden mag delen, want dat gaat het doel te buiten. Doe je dat toch, dan kom je ook in het strafrecht terecht want het in strijd met de wet delen van gespreksopnames is strafbaar (art. 139e Strafrecht).

Je kunt het natuurlijk ook via de AVG spelen, want zo’n gesprekslogscreenshot is een persoonsgegeven en mag dus niet zonder toestemming of andere grondslag worden verspreid. Ik zou niet weten hoe je dat rechtbreidt.

De eigenlijk enige situatie waarin delen wél gerechtvaardigd is, is als je iets juridisch of nieuwswaardigs wil doen met dat gesprek. Een screenshot maken en delen met de politie bij een aangifte is natuurlijk wel toegestaan, net zoals het aan je werkgever geven omdat een collega je lastigvalt. Een journalist zou heel misschien een privégesprek kunnen screenshotten en gebruiken in het nieuws, al heb ik moeite met een concreet voorbeeld bedenken. Maar dit zijn echt uitzonderingen en zeker niet hetzelfde als “stuurt vaak screenshots naar andere vrienden”.

Arnoud

YouTube moet video’s met daarin kritiek op de visie van het Nederlandse RIVM en wereldwijde WHO toestaan, meldde Tweakers woensdag. Voorlopig, zeg ik er meteen bij – dit is een kort geding, dus het gaat om een ordemaatregel in afwachting van een eindoordeel in de bodemprocedure die er ongetwijfeld gaat komen. De video waar de zaak over begon – een wetenschappelijk niet gefundeerde claim dat hydroxychloroquine werkzaam is tegen Covid-19 – mocht wél worden verwijderd.

De zaak was aangespannen door burgerjournalistiekplatform Café Weltschmertz, dat onder meer op Youtube uitzendt. In interviews in mei en juli claimde een huisarts dat hydroxychloroquine (al dan niet in combinatietherapie met zink en antibiotica) zou helpen tegen Covid-19.

Youtube had eerder dat jaar regels aangenomen die stelden dat er geen content geplaatst mag worden die tegen de voorschriften van WHO of lokale gezondheidsinstanties (zoals ons RIVM) in mag gaan. Een van die regels stelt specifiek dat je niet mag claimen dat er een bewezen geneesmiddel is. De video’s van deze interviews werden verwijderd onder een standaardmededeling, kennelijk vanwege overtreding van die regel.

Je spant een kort geding aan omdat je haast hebt, of omdat er grote schade wordt aangericht die nú ongedaan gemaakt moet worden. In een kort geding is geen tijd voor een uitgebreid onderzoek en debat, dat doe je in een bodemprocedure. De kortgedingrechter moet dus snel kijken en een voorlopige inschatting maken.

In dit geval luidt die inschatting dat Youtube, als een van de belangrijkste online videoplatforms ter wereld, niet zomaar mag besluiten om

wel de content die overeenstemt met de visie van de WHO en het RIVM toe te laten en niet andersluidende, kritische content. Daarmee zou de YouTube gebruiker die brede content mag verwachten, slechts kennis kunnen nemen van de mening van de groep experts die de WHO en het RIVM adviseren, terwijl de wijze van bestrijding en behandeling van Covid-19 wereldwijd nog volop in onderzoek is en nog allerminst vaststaat.

De vervolgvraag is dan ook of de specifieke video’s van de interviews weggehaald hadden mogen worden, als je net hebt gezegd dat in brede zin ook andersluidende, kritische meningen geuit mogen worden. Youtube wijst daartoe op onder meer de Europese afspraken tegen desinformatie en op het feit dat deze video’s onjuiste, schadelijke en gevaarlijke informatie bevatten.

De rechtbank besluit uiteindelijk dat de video’s weg moeten omdat de informatie wordt gegeven door een (huis-)arts en niet slechts een mening is maar pretendeert een feit te zijn:

Een arts die zonder sluitend bewijs en wetenschappelijk onderbouwde tests claimt dat HCQ of een alternatief middel – dat zonder recept te verkrijgen is – werkt, licht het publiek onjuist voor. Daarnaast kan het schadelijk en gevaarlijk zijn. … Zoals het in de interviews door hem is verwoord, vormt het geen onderdeel van het debat, hetgeen YouTube wel zou hebben toegelaten, maar bevatten zijn uitlatingen onjuiste informatie die mogelijk schadelijk en gevaarlijk is. Juist als arts dient hij zich dit te realiseren.

Natuurlijk volgt er een bodemprocedure, dus tot die tijd zal er niet veel veranderen. Ik ben benieuwd of de interviews nu opnieuw gedaan gaan worden met overal “ik vind” en “het is mijn mening” in plaats van “het is zo”. Dat voelt namelijk als de voor de hand liggende truc, als de rechter zegt dat je geen onjuiste informatie mag geven maar wel je mening, dan geef je dus een mening bestaande uit onjuiste informatie met “ik vind”.

Maar nee, zo werkt het niet. Waar het om gaat, is dat je als arts een uiting doet die door het publiek wordt opgevat als voorlichting door een deskundige. Daar helpen geen duizend ik-vind’en aan. Prima om een kritische mening te hebben over het beleid van het RIVM, je kunt ook zeggen dat het zo jammer is dat HCQ niet nader wordt onderzocht – bijwerkingen (depressie, hartritmestoornissen en psychoses) zijn ook maar een mening – maar als huisarts op welke manier dan ook suggereren dat mensen HCQ kunnen gaan nemen, dat is gevaarlijk en dat moet je niet doen. Ik verwacht dan ook dat Youtube daarop in blijft grijpen, ook als er overal “ik vind” ingemonteerd wordt.

Arnoud

Een lezer tipte me over deze Viva-forumdiscussie: Vorige week werd ik getagged op Facebook in een bericht van een winkelcentrum in de buurt. Hierop staat mijn kind in het midden met verder alleen een ander persoon die je alleen van De achterkant ziet weglopen. Mijn kind zie je vanaf de zijkant en precies midden in de foto. Nu… Lees verder

Hoever mag YouTube gaan in zijn strijd tegen misinformatie over corona, zo vroeg NRC zich onlangs af. En staat het verwijderen van video’s die niet aan de huisregels voldoen een open maatschappelijk debat over het coronabeleid van de overheid en het RIVM in de weg? Interviewer Ab Gietelink en huisarts Rob Elens hebben een kort… Lees verder

Via de onvolprezen Charlotte Meindersma op Twitter: Als ik jullie goed advies mag geven: wees bij een belangrijk gesprek nooit zo fatsoenlijk om te vragen of je het op mag nemen, maar doe het gewoon. Als je zelf deelnemer bent aan het gesprek, is het niet strafbaar. Dat gaf enige heftige reacties, van ongeloof (“mag… Lees verder

Rapper Jay-Z is een rechtszaak begonnen over muziek-deepfakes met zijn stem, las ik bij Pitchfork. Met deepfakes bedoelen we door machine learning gegenereerde werken die lijken op echte werken. Meestal in de context van video, maar het kan ook met audio. Daardoor ontstaan haast niet van echt te onderscheiden muziekwerken in dit geval, waarbij je… Lees verder

Een lezer vroeg me: Wij hebben ruzie met een forumgebruiker die boos is vertrokken en nu eist dat zijn posts worden weggehaald. Hij stelt dat dat moet op grond van zijn auteursrecht. De licentie is beëindigd met zijn vertrek en dus schenden we zijn rechten door de posts te laten staan. We hebben inderdaad niets… Lees verder

De Amerikaanse president Donald Trump dreigt sociale media ‘streng te reguleren of te sluiten’. Dat meldde Tweakers vorige week. Trump is boos omdat Twitter onlangs enkele van zijn tweets labelde met een ‘disputed’ tag. De remedie lijkt nu bekend: hij heeft een executive order oftewel presidentieel bevel getekend waarin grofweg staat dat het overheidsbeleid vanaf… Lees verder

Een lezer vroeg me: Ik fotografeer graag huizen. Wanneer ik een huis zie dat voldoet en waar ik een gevoel bij krijg dan neem ik vanaf de openbare weg, vaak staand op mijn auto, foto’s. Nu iedereen dus thuis zit ben ik afgelopen week al meerdere malen aangesproken door enkele buurtgenoten van het desbetreffende huis… Lees verder