Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Studenten van de Erasmus Universiteit en de Hogeschool van Rotterdam hebben seksistische, racistische, antisemitische beelden en porno gedeeld in besloten appgroepen. Dat meldde de Telegraaf onlangs. De universiteit en de hogeschool gaan daarom aangifte doen, en mogelijk ook eigen maatregelen (zoals schorsing) nemen. In appgroepen werden heftige beelden gedeeld onder het mom van ‘grappig’ en ‘meme’, waarbij het dan zou gaan om besloten groepen maar sommigen telden 200 mensen en lieten iedereen toe. Lang niet iedereen die in die groepen zat, had daar behoefte aan, vandaar dat de universiteit nu stappen onderneemt. Maar hoe besloten is zo’n groep eigenlijk, en is het strafbaar om in een besloten groep dergelijk materiaal te delen?

Het argument dat een whatsappgroep (of Telegramgroep of Signalgroep of whatever) besloten is en dus buiten de wet valt, hoor ik vaker. Dat is echter maar zelden een argument. Bij bijvoorbeeld belediging is het totaal niet relevant of dit plaatsvond in het openbaar dan wel in een besloten groep. Als de beledigde ook in de besloten groep zit, is het gewoon strafbaar. Bij smaad is het ongeveer hetzelfde; daar gaat het erom of de bedoeling was dat de smadelijke bewering in brede kring terecht kón komen (“met het kennelijke doel daar ruchtbaarheid aan te geven”). Dat nu drie mensen het horen, is dus niet relevant.

Er zijn wel delicten waar de openbaarheid uitmaakt. Bij bijvoorbeeld haatzaaien en racisme is het vereist dat het in het openbaar gebeurt. Een groep met maar drie mensen is natuurlijk niet perse openbaar. Sterker nog, het aantal mensen in de groep is dan überhaupt niet het criterium. Waar het om gaat, is hoe makkelijk mensen aan de groep toegevoegd worden. Dát bepaalt of een groep openbaar is. Zeg maar: in mijn huiskamer mag niet iedereen zomaar naar binnen, in een café wel. Daarom is een café openbaar en mijn huiskamer niet. Een café kan strenge huisregels stellen en deurbeleid voeren, daarmee worden ze meer een huiskamer in de context van dit soort berichten.

Het lijkt erop dat deze appgroepen volstrekt niet besloten zijn. De beheerder liet kennelijk makkelijk mensen toe, ook als ze niet eens behoorden tot de groep mensen waar de groep voor opgezet was. Dan ben je natuurlijk heel snel klaar met je discussie: als je dan overigens strafbare zaken gaat verspreiden dan heb je juridisch een probleem.

Sommige mensen waren verbaasd dat de universiteit dan aangifte kon doen, terwijl dit niet op universiteitsterrein is gebeurd. Maar iedereen die weet van een strafbaar feit, mag daar aangifte van doen. Je hoeft geen slachtoffer of zelfs maar belanghebbende te zijn. Alleen is het de vraag wat er gebeurt met je aangifte als je totaal niets met het delict te maken hebt. Bij bijvoorbeeld smaad kan de zaak eigenlijk niet verder wanneer het slachtoffer dat niet wil (klachtdelict) dus dan kan de universiteit aangifte doen wat ze wil maar zal er niets gebeuren. Maar bij haatzaaien is een aangifte van de universiteit zeker niet kansloos.

Het opleggen van eigen sancties is iets lastiger. Natuurlijk kan een universiteit mensen schorsen of zelfs van de opleiding sturen, maar dan moet het wel gaan om dingen die de universiteit zelf als verboden heeft verklaard. In de wet (Wet hoger onderwijs artikel 7.57h) staat bijvoorbeeld dat ernstige overlast op de terreinen reden voor ontzegging kan zijn. En alle examenreglementen vermelden natuurlijk fraude als grond voor schorsing et cetera.

Maar een strafbare uiting in een groep die verder geen binding heeft met de universiteit, dat lijkt me iets lastiger. Ik denk dat dat alleen werkt als je een ‘haakje’ naar een andere student hebt, bijvoorbeeld een groepslid dat er eigenlijk niet in wil zitten maar zich gepusht voelt toch die berichten te blijven ontvangen. Dat zou je kunnen zien als een vorm van overlast veroorzaken tussen studenten onderling.

Arnoud

De hoeveelheid beveiligingscamera’s in Nederland groeit gestaag, vooral ook onder particulieren. Dat meldde Nu.nl, dat er meteen aan toevoegde dat hier een privacyrisico aan zit: zo’n 86,6 procent van de 211.308 camera’s van particulieren en bedrijven is deels op de openbare weg gericht. De cijfers zijn van VPNGids, dat via de Wob deze informatie van de politie loskreeg. De AP laat in een reactie weten dat ze “risicogericht” handhaven, wat ik lees als dat men niet actief optreedt tegen cameratoezicht. Wel staat er dan het ergerlijke “het mag alleen als”, wat neerkomt op “het mag eigenlijk niet”. Ik vind dat ergerlijk want het mag eigenlijk wel, mits. En dat is héél wat anders dan, het mag in principe niet.

Natuurlijk, de AVG is van toepassing als je met een aangebrachte camera de openbare weg filmt. Met een voor mij volkomen onnavolgbare uitspraak heeft het Hof van Justitie dat bepaald. De motivatie was namelijk dat je dan “buiten de privésfeer geraakt van degene die door middel van dit systeem gegevens verwerkt”. Oftewel het is niet privé omdat het niet privé is. Maar ik ga er maar vanuit dat ze bedoelen dat je wel heel erg buiten de privésfeer komt omdat de openbare weg, eh openbaar is. Maar goed.

De AVG zegt dat dingen mogen als je daar een grondslag (artikel 6) voor hebt en bovendien binnen de randjes van zorgvuldigheid, minimalisatie en dergelijke (de beginselen, artikel 5) opereert. Dit is altijd iets om uit te zoeken, en mede omdat die wet zo generiek geschreven is, is er een beeld ontstaan dat er niets mag, tenzij je dat hele moeilijke verhaal rondkrijgt. Oftewel, het mag in principe niet.

Dit maakt het leven best ingewikkeld, zeker als je bedenkt dat filmen van dingen om je heen óók een grondrecht is – de vrije informatiegaring, de parallel van de uitingsvrijheid (artikel 10 EVRM). En grondrechten mogen tenzij – tenzij de wet regelt wanneer daar een grens aan is. Denk aan het betreden van privéterrein om informatie te vergaren, het overtreden van een auteursrecht om een kopie te maken, enzovoorts. Filmen van de openbare weg valt onder die vrije informatiegaring en mag dus, tenzij ergens specifiek staat of en tot hoeverre het niet mag.

De AVG stelt dus (strenge, bureaucratische) regels, maar ik lees daar niet in dat het dus niet mag. Het mag als je die papierwinkel invult. En meer inhoudelijk: als je de beveiligingsnoodzaak rond krijgt. Als het voor jouw oogmerk van beveiliging nodig is dat je de weg filmt, dan is dat prima. De vraag is dan wat die noodzaak is – dat is niet hetzelfde als “dan hoef ik niet in de settings te spelen met privacymaskers” of “leek me leuk om ook te zien welke auto’s langsrijden”. Een inhoudelijk argument dat voor mij genoeg is, is dat je de criminelen die jou gaan lastigvallen, in het gezicht wil filmen vóórdat ze binnen zijn. Denk aan een juwelier die ramkraken vreest, een camera gericht op de weg filmt de daders terwijl ze nog niet de pui hebben geraakt. Iemand die vuilnis in je tuin gooit, wil je ook filmen terwijl hij op de weg loopt – die persoon kómt niet eens in je tuin.

Iets formeler heet dit het probleem van botsende grondrechten: het ene grondrecht uitoefenen loopt over het andere heen, welke wint er dan. Daar is geen onderlinge rangorde bij, het is zoals dat heet altijd een afweging van omstandigheden van het geval. Maar daaruit concludeer ik ook dat je dus niet mag zeggen, de privacy wint tenzij de informatievrijheid nu kan onderbouwen waarom het wel zou mogen.

Meer algemeen krijg ik de laatste tijd het gevoel dat mensen wel érg makkelijk enkel in de AVG kijken en concluderen dat het niet mag, daarbij de uitingsvrijheid of informatievrijheid uit het oog verliezend. Dat moet eens ophouden.

Arnoud

Facebook heeft in Singapore een post aangevuld met de tekst “Facebook is wettelijk verplicht te melden dat de Singaporese overheid stelt dat deze post onjuiste informatie bevat”. Dat meldde Tweakers onlangs. Facebook houdt zich daarmee aan de nieuwe Protection from Online Falsehoods and Manipulation-wet uit Singapore. De melding is dan ook alleen te zien vanaf IP-adressen die aan Singapore verbonden zijn. De wet is volgens Reuters de eerste die voorschrijft dat Facebook een correctie publiceert. En bij Nu.nl lees ik dat het inderdaad zou gaan om een feitelijk onjuist bericht.

Volgens Nu.nl gaat het om een bericht van Facebook-gebruiker Alex Tan die een bericht heeft geplaatst dat de Singaporese verkiezingen doorgestoken kaart zouden zijn en er een klokkenluider zou zijn gearresteerd. De Singaporese overheid stelt dat dit feitelijk onjuist is, maar Tan weigerde dit aan te passen, met name omdat hij in Australië woont en dus niet onder het recht van Singapore valt. Inhoudelijke onderbouwing heb ik niet voorbij zien komen.

De Singaporese POFM wet kent naast de eis aan posters om dit soort dingen te corrigeren, ook de mogelijkheid een bevel aan het platform (zoals Facebook) te geven. Dat is uniek inderdaad, dergelijke regels heb ik nog nergens in de wereld gezien. Ook niet bij andere wetsovertredingen zoals smaad of laster. De regel is kennelijk voor Facebook genoeg om tot vermelding van de correctie over te gaan.

Het voelt raar aan, maar vooral omdat we al jaren zo gewend zijn dat Facebook en consorten alles maar mag laten staan, hoe evident de onzin ook is. Ja oké, als de rechter het zegt dan nou ja vooruit maar eigenlijk blijft het raar, is toch een beetje de tendens. Ik snap dat niet helemaal. Als berichten niet juist zijn of schade toebrengen, dan is het toch niet zó raar dat daar iets van maatregelen tegen genomen worden? En als zo’n platform zo opgezet is dat je gebruikers nauwelijks aan kunt spreken, waarom zou het platform dan niet zelf aan te spreken worden?

Arnoud

Een nieuwe toevoeging aan het opensourcefirmament: de Hippocratische licentie, grofweg de MIT licentie met de toevoeging dat de software niet mag worden ingezet voor doelen die de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens schenden. Iets preciezer: die mensen in gevaar brengt of hun well-being aantast op een wijze in strijd met de UVRM…. Lees verder

Het Hof van Justitie in Luxemburg heeft bepaald dat er geen EU-regels zijn die zich verzetten tegen een verplichting voor hostingproviders als Facebook om commentaren te verwijderen die sterk gerelateerd zijn aan eerdere onwettig verklaarde commentaren. Dat las ik bij Tweakers. Nogal een omweg om te zeggen dat rechters providers kunnen verplichten om onrechtmatig verklaarde… Lees verder

“Een ruime maand geleden schreef ik een column waarin ik mezelf voornam klimaatontkenners vanaf nu ‘klimaatcriminelen‘ te noemen.” Dat las ik bij Sargasso, en zowel die column als dit vervolg maakte een hele berg reacties los. Het leidde zelfs tot een formele definitie en een prijsuitreiking voor de klimaatcrimineel van het jaar. Veel van de… Lees verder

Twitter gaat vanaf donderdag tweets van politici die de regels voor gebruik van het sociale netwerk overtreden, niet langer verwijderen. Dat meldde Tweakers onlangs. Het moet daarbij gaan om een tweet die het Amerikaanse sociale netwerk normaal zou verwijderen, maar die afkomstig is van een politicus en die dus beschikbaar moet blijven voor het publieke… Lees verder

Het YouTube-kanaal van het Regionaal Archief Alkmaar is offline gehaald vanwege haatzaaien. Dat las ik op NRC. De aanleiding zouden beelden uit de Tweede Wereldoorlog zijn geweest, die “herhaalde of ernstige schendingen” van de richtlijnen van YouTube op zouden hebben geleverd. Na duizenden boze reacties ging de videosite overstag; het kanaal is weer hersteld. Maar… Lees verder

Talpa-oprichter John de Mol spant een kort geding aan tegen Facebook. Hij eist dat het sociale netwerk stopt met het tonen van nepadvertenties voor bitcoinproducten waarin zijn naam en foto worden gebruikt. Dat meldde het FD onlangs. De ondernemer is niet de enige: ook foto’s van zanger Waylon, presentator Matthijs van Nieuwkerk en techondernemer Alexander… Lees verder

Via Twitter: mag je van de AVG een foto met leesbaar kenteken op Twitter plaatsen om zo een verkeersovertreding te tonen? In dit geval ging het om een persoon die parkeerde op een gehandicaptenplaats, zonder een vergunning daarvoor te hebben. “Wie kent de eigenaar van deze auto ? Hij mag onze #invalideparkeerkaart hebben als hij… Lees verder