Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Een lezer vroeg me:

Ik fotografeer graag huizen. Wanneer ik een huis zie dat voldoet en waar ik een gevoel bij krijg dan neem ik vanaf de openbare weg, vaak staand op mijn auto, foto’s. Nu iedereen dus thuis zit ben ik afgelopen week al meerdere malen aangesproken door enkele buurtgenoten van het desbetreffende huis die vervolgens mij + nummerplaat gaan fotograferen met hun mobieltje. Waarschijnlijk om een beetje stoer te doen of het door te sturen naar de politie. Dat is toch de omgekeerde wereld? Waar sta ik juridisch?

Het is inderdaad toegestaan om vanaf de openbare weg huizen (of andere objecten, of zelfs dieren) te fotograferen wanneer je daar zin in hebt. Dat valt onder de vrijheid van informatiegaring, deel van de vrijheid van meningsuiting (artikel 10 EVRM). Je doel bij de foto’s of het artistiek niveau van de resultaten doet er niet toe.

Portretrecht, de AVG of je eigendomsrecht inroepen als huiseigenaar gaat hem niet worden. Ook dat het onprettig voelt dat iemand met een camera voor je huis staat is geen argument. Alleen als je mensen op de foto zet dan kan privacy in beeld komen, en bij heel vaak op dezelfde plek komen fotograferen héél misschien het argument stalking maar die zie ik eerlijk gezegd niet.

Die huiseigenaren of buurtgenoten die gaan “terugfotograferen” zitten dus iets lastiger in de race, want zij maken nadrukkelijk wel foto’s van een herkenbaar persoon. Dat is ook vrije informatiegaring maar zij moeten rekening houden met de belangen van de persoon die ze op de foto zetten.

De vraag daarbij is dus met welk doel zij dat doen. Stoerdoen is een zuiver particulier doel en dat valt buiten de AVG. Daar is juridisch dus niets tegen te doen. Als ze de foto’s gebruiken voor het geval de fotograaf iets raars blijkt te gaan doen (een inbraak plannen, stalking, kidnapping, ik noem eens een dwarsstraat) dan is dat ook nog te rechtvaardigen. Maar ander doelen zouden niet toegestaan zijn, denk aan de foto preventief op Twitter zetten “wie kent deze rare man met telelens”.

Arnoud

Fake news oftewel nepnieuws is als fenomeen haast niet meer weg te denken uit het discours over de online media. Steeds luider klinkt ook de roep om dergelijke valse berichtgeving ‘aan te pakken’, bij voorkeur via het strafrecht. Maar wat is nu precies nepnieuws en waarom is het zo’n probleem? En welke mogelijkheden kent het strafrecht om deze berichtgeving juridisch te bestrijden? Een voorpublicatie van mijn artikel in het Tijdschrift voor bijzonder strafrecht.

Hoewel de term nepnieuws vooral de laatste vijf jaar grote weerklank kent, is het fenomeen zeker niet nieuw. Al in de 18e eeuw werd een Nederlandse uitgever (Gerard Lodewijk van der Macht) tot vier maal toe gestraft met verbanning voor het publiceren van verzonnen berichten. De opkomst van internet heeft het fenomeen wel een stevige spurt gegeven. Hiervoor zijn grofweg twee oorzaken aan te wijzen: het middels advertenties kunnen profiteren van grote bezoekersaantallen en het beïnvloeden van politieke processen. De eerste oorzaak heeft waarschijnlijk de tweede mogelijk gemaakt.

In de literatuur zijn vele pogingen zijn ondernomen om het fenomeen nepnieuws te definiëren. Deze definities leveren zelden een écht brede classificatie op, en worden zeker in de juridische literatuur dan ook altijd keurig geciteerd en vervolgens genegeerd. Gezien de impact die nepnieuws kan hebben, weerklinkt de roep om strafrechtelijk ingrijpen met enige regelmaat. Het probleem daarbij is natuurlijk dat de term als zodanig zo lastig te duiden is, dat een specifieke verbodsbepaling niet te formuleren is. De term kan ook gewone fouten of sensatiejournalistiek betreffen.

Een specifiek delict in het Wetboek van Strafrecht is er niet. De achterliggende oorzaak van dit gebrek is natuurlijk dat er nooit echt gedacht is aan de situatie dat mensen opzettelijk legitiem uitziende berichten gaan maken die echt nep zijn en zonder een spoortje van humor of poging daartoe worden gepubliceerd. De beperkte ruimte in kranten en televisie (en de kostbare toegang daartoe) maakte de verspreiding daarvan nauwelijks haalbaar. Dit nog los van de beroepstrots van de traditionele journalist om berichten te checken en de waarheid te willen brengen.

De grote vraag bij aanpakken (bijvoorbeeld met nieuwe wetgeving) zal blijven hoe een oplossing te bieden zonder de uitingsvrijheid nodeloos geweld aan te doen. De term verwijst immers naar een breed spectrum aan uitingen, met eigenlijk als enige gemeenschappelijk kenmerk dat zij de waarheid geweld aan doen. Individuele nieuwe vormen van fakenews zijn zonder twijfel strafbaar te stellen, maar daarmee blijft men achter de feiten aanhollen omdat nieuwe vormen zo bedacht zijn. Dit nog los van de praktische handhaafbaarheid van dergelijke strafwetgeving: opsporing is vanwege de wereldwijde ICT-omgeving waarin zij plaatsvindt al zeer lastig, en uitlevering van de verdachte vanuit zijn of haar land zal lastig blijken als daar de betreffende uiting niet strafbaar is, wat vaak het geval is.

De civielrechtelijke route richting de platforms lijkt veelbelovender. Wanneer Facebook besluit een pagina te sluiten of Google een website weert, is daar geen strafproces voor nodig. Een simpel beroep op de eigen huisregels en of vrijheid van onderneming is in beginsel genoeg. Lastig hieraan is wel dat juist deze eenvoud de uitingsvrijheid veel meer bedreigt, precies omdat uitingen dan zó makkelijk gesmoord kunnen worden. Idealiter zou een tussenvorm bestaan die het gemak van ingrijpen door de grote platforms combineert met de waarborgen van het strafrecht, maar hoe dát op een eenvoudige manier te realiseren, blijft vooralsnog een onbeantwoorde vraag.

Arnoud

AM General, de maker van Humvee-legervoertuigen, heeft een rechtszaak tegen Activision verloren. Dat meldde Tweakers vorige week. De fabrikant spande die aan, omdat de uitgever geen licentie heeft voor het gebruik van Humvees in games. Die blijkt volgens de New Yorkse rechtbank ook niet nodig, omdat je zeg maar geen Amerikaans leger zonder Humvees kunt vertonen in je moderne-oorlogsspel. De reden: “If realism is an artistic goal, then the presence in modern warfare games of vehicles employed by actual militaries undoubtedly furthers that goal.” Het is wel een breuk met de staande praktijk om voor alles licenties te kopen, dus dat maakt de zaak opmerkelijk.

Activision maakt onder meer het bekende oorlogsspel Call of Duty, waar ook het moderne Amerikaanse leger in gespeeld kan worden. Die rijden in Humvees, dus die zie je dan ook in het spel voorbij crossen. Echter, de maker van die voertuigen, AM General vond dat daar een merklicentie voor nodig was, voornamelijk omdat ze dat al jarenlang met allerlei gameproducenten deed. Want ja zo gaat dat in IE-land, als je eenmaal mensen overtuigt dat ze geld moeten betalen, dan wordt dat een recht en dan moet iedereen betalen.

Activision had daar deze keer geen zin in, en liet het op een rechtszaak aankomen. Hun argument: in een oorlogspel héb je nu eenmaal Humvees, dat is waar het Amerikaanse leger mee rijdt. Je hebt dus weinig keuze als je een realistisch spel wilt afbeelden. En ja, dat is een reëel argument: onder de zogeheten Rogers-test moet je dan nagaan of jouw artistieke uiting (een First Amendment recht, net als bij ons een grondrecht) zwaarder weegt dan het merkrecht van de klagende eiser. Die test eist allereerst dat er een reëel artistiek belang is, en daarna dat je het merk niet misleidend afbeeldt of doet of je erkend bent of iets dergelijks.

Dat is waar het gebruik van de Humvees aan voldoet. Belangrijk was ook wel dat het ging om een overheidssituatie: van het Amerikaanse leger is er maar eentje, en die ziet er nu eenmaal zo uit. Bij een racespel zie ik het argument veel minder. Je kunt moeilijk zeggen dat een Ferrari of een Porsche onvermijdelijk is in een race. Het kan dat Ferrari niet meedoet aan deze race, of dat Porsche dat model uit de handel heeft gehaald in jouw tijdlijn. Dit nog los van dat races als geheel privaat georganiseerde activiteiten zijn, dus dat het moeilijker ‘kunst’ te noemen is om die te willen simuleren.

We hadden in Nederland ooit een rechtszaak over de politie die niet wilde dat een serie (Dokter Tinus) de officiële uniformen en logo’s gebruikte, omdat de agent in kwestie nogal sullig overkwam. Dat verloren ze bij de rechter omdat je een politieagent nu eenmaal herkenbaar moet kunnen opvoeren.

Arnoud

Het schenden van de gebruiksvoorwaarden van een site is toch geen computervredebreuk, las ik bij Ars Technica. Een federale rechter in Washington, DC heeft geoordeeld dat de strenge Amerikaanse Wet Computercriminaliteit (Computer Fraud and Abuse Act) niet van toepassing is enkel omdat iemand op een site actief is in strijd met de gebruiksvoorwaarden. Dat zal… Lees verder

Burgemeesters kunnen nu al woningen sluiten, maar denken aan het afsluiten van internetverbindingen. ,,We laten desnoods de rechter een oordeel vellen.’’ Dat las ik bij de Stentor twee weken terug. Aanleiding waren diverse cyberaanvallen op gemeente-infrastructuur, zoals op de poll van Steenwijkerland over de Marktbank. Dat is als criminaliteit vrij kleinschalig (en ik weet niet… Lees verder

Studenten van de Erasmus Universiteit en de Hogeschool van Rotterdam hebben seksistische, racistische, antisemitische beelden en porno gedeeld in besloten appgroepen. Dat meldde de Telegraaf onlangs. De universiteit en de hogeschool gaan daarom aangifte doen, en mogelijk ook eigen maatregelen (zoals schorsing) nemen. In appgroepen werden heftige beelden gedeeld onder het mom van ‘grappig’ en… Lees verder

De hoeveelheid beveiligingscamera’s in Nederland groeit gestaag, vooral ook onder particulieren. Dat meldde Nu.nl, dat er meteen aan toevoegde dat hier een privacyrisico aan zit: zo’n 86,6 procent van de 211.308 camera’s van particulieren en bedrijven is deels op de openbare weg gericht. De cijfers zijn van VPNGids, dat via de Wob deze informatie van… Lees verder

Facebook heeft in Singapore een post aangevuld met de tekst “Facebook is wettelijk verplicht te melden dat de Singaporese overheid stelt dat deze post onjuiste informatie bevat”. Dat meldde Tweakers onlangs. Facebook houdt zich daarmee aan de nieuwe Protection from Online Falsehoods and Manipulation-wet uit Singapore. De melding is dan ook alleen te zien vanaf… Lees verder

Een nieuwe toevoeging aan het opensourcefirmament: de Hippocratische licentie, grofweg de MIT licentie met de toevoeging dat de software niet mag worden ingezet voor doelen die de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens schenden. Iets preciezer: die mensen in gevaar brengt of hun well-being aantast op een wijze in strijd met de UVRM…. Lees verder

Het Hof van Justitie in Luxemburg heeft bepaald dat er geen EU-regels zijn die zich verzetten tegen een verplichting voor hostingproviders als Facebook om commentaren te verwijderen die sterk gerelateerd zijn aan eerdere onwettig verklaarde commentaren. Dat las ik bij Tweakers. Nogal een omweg om te zeggen dat rechters providers kunnen verplichten om onrechtmatig verklaarde… Lees verder