“Sociale media mogen mensen niet dwingen zich te laten volgen”

Photo by Tobias on Unsplash

Socialemediaplatforms zoals Facebook en Instagram mogen hun gebruikers niet dwingen zich online te laten volgen in ruil voor toegang. Dat las ik bij Nu.nl. Hierachter zit een advies van de verzamelde Europese AVG-toezichthouders over „toestemmings- of beloningsmodellen” (Consent or Pay klinkt nét iets lekkerder), dat vrij hard oordeelt dat toestemming eigenlijk nooit rechtsgeldig kan zijn als het alternatief is de knip te trekken.

Enige tijd geleden oordeelde het Hof van Justitie inzake Meta dat het mogelijk moet zijn om toestemming voor tracking in te tracken, sorry trekken, zonder dat je geheel uit de dienst werd gegooid. Er moet een alternatief komen, desnoods tegen een gepaste vergoeding, waar geen tracking in zit:

Thus, those users must be free to refuse individually, in the context of the contractual process, to give their consent to particular data processing operations not necessary for the performance of the contract, without being obliged to refrain entirely from using the service offered by the online social network operator, which means that those users are to be offered, if necessary for an appropriate fee, an equivalent alternative not accompanied by such data processing operations.

Dit vatte men in Californië op als “zet een betaalde versie er naast en de trackingversie is legaal”, vandaar dat je sinds november 9 euro kunt betalen voor een reclamevrije versie. Zoals ik toen schreef:
Het roept de fundamentele vraag op: hoe moet het dan wel? Als ze alleen de betaalde dienst hadden laten bestaan, was er denk ik weinig juridisch tegenin te brengen. Een netwerkdienst voor 10 euro per maand en zonder tracking, wat precies is daar mis mee. Maar het komt nu agressief over omdat we al heel lang die gratis versie hadden, en dus ons op kosten gejaagd voelen om die tracking te kunnen vermijden.
De EDPB gaat terug naar die uitspraak van het Hof en zit zwaar op het “equivalent alternative”. Het is té makkelijk om naar dat bedrag te grijpen en te roepen dat het equivalent is. Een gratis variant met ongepersonaliseerde reclame had ook prima gekund, bijvoorbeeld. Want persoonsgegevens worden nu eigenlijk op één lijn met geld gesteld, en dat is zeer zeker niet de bedoeling.

Het advies (dat dan wel zo heet maar zo dicht bij een bindend document komt als kan) staat voor meer dan de helft van de 42 pagina’s stil bij wat consent is en welke factoren daar aan kleven. Met name het “in vrijheid geven” in z’n eentje is een kwart van het document. Ik ben daar op zich wel blij mee, want er is nauwelijks écht gekeken naar die factoren. Neem nou het “detriment” verhaal: weigeren of intrekken mag geen nadeel opleveren, maar wat is dat dan?

Als ik terugga in waar die term “detriment” of “nadelig gevolg” vandaan kom, dan kom ik bijvoorbeeld bij WP 187 van wat nu de EPDB is. Hieruit haal ik dat iets nadelig is als het zeg maar bestraffend is, je afschrikt die optie te kiezen. Dit halen ze uit eerdere papers over consent bij medische zaken (bij weigering consent geen behandeling, WP 131) en bij het werk (WP 48, bij weigering geen promotie/nieuwe baan).
Helaas komt er geen fundamenteel criterium, maar wordt “als je elke dag op Facebook moet, dan is dat een vorm van nadeel” als waarheid geponeerd:
Data subjects may suffer detriment if it becomes impossible for them to use a service that is part of their daily lives and has a prominent role.
Let ook op de “may”, die met z’n vriendje “might” regelmatig terugkomt in dit stuk van de analyse. Alles kan – koffie kan, thee kan – maar is dit een theoretische zijsprong of gaat dit over 90% van de gevallen?

Afijn, de kern is dus dat grote sociale netwerken een sterke macht hebben en daarvan buitengesloten worden is op hetzelfde niveau als je baan kwijt raken. Ik snap wat men wil zeggen maar ik had denk ik een diepere analyse verwacht die dit rechtvaardigt dan “het is gewoon heel erg als ze je er niet op laten”.

De volgende stap zal zijn dat de toezichthouders aan Meta gaan vragen hoe deze denkt dat toestemming rechtsgeldig is verkregen in het licht van deze opinie. Op basis van dat antwoord kan men dan de verwerking door Facebook verbieden of een bindende aanwijzing geven dat er ook een gratis trackingvrije versie moet komen.

Arnoud

8 reacties

  1. Bij dit soort berichten snap ik het heel erg goed waarom de Metas en Alphabets van deze wereld worden aangesproken, maar ben ik wat bang wat dat betekent voor de kleine alternatieven die niet de bankrekening hebben om een jaartje geen-inkomsten kunnen afvangen (of het uitschakelen van tracking ads uitstellen).

    Afijn, de kern is dus dat grote sociale netwerken een sterke macht hebben en daarvan buitengesloten worden is op hetzelfde niveau als je baan kwijt raken.
    Voor niches geldt dat ook voor veel kleinere social media. Reddit die een heel specifieke groep heeft die nergens anders zoveel discussie heeft. Of kleiner het ene konijnenpoppenpunnikforum in de wereld waar nu voor niet-leden tracking ads staan (want niet-tracking ads leveren niets op). Misschien is dat laatste kwijtraken voor konijnenpoppenpunnikkers nog wel erger dan Facebook waar wel alternatieven voor zijn.

    https://tweakers.net/plan/4126/tweakers-stopt-met-trackingvrije-advertenties.html – als Tweakers al te klein is om te overleven met trackingvrije ads, dan dat fictieve punnikforum al helemaal. Er is schijnbaar vanuit adverteerders geen interesse om dezelfde orde van grootte te betalen voor niet-track ads.

    Misschien dat er weer een markt voor kan worden gecreëerd als de grote socials het gaan moeten. Maar die kans acht ik niet heel groot, want ook zonder tracking kunnen ze binnen de eigen platformen vast vrij redelijk targetten op inhoud.

    Zou het niet effectiever zijn als juist de grote ad-platformen worden aangesproken op het aan site-bezoekers bieden van niet-tracked alternatieven?

    1. Je hebt overleven en overleven. Ik host al bijna 15 jaar een spreekwoordelijk konijnenpoppenpunnikforum. Inmiddels post er niemand meer, maar de inhoud is nergens anders te vinden dus houd ik het online zonder advertenties. De kosten kan ik makkelijk dragen.

      Het forum van Tweakers kun je hosten voor 50 euro in de maand. Je hebt dan geen HA-opstelling en misschien is het forum om de zoveel jaar een dag offline als de hardware kapot gaat, maar de meeste bezoekers zal dat niet deren.

      Het gaat mis vanwege de commerciële ambities.

  2. Als dit de wet is, dan is men naar mijn mening nu toch echt volledig doorgedraaid.

    Facebook is nooit gratis geweest. De site kost geld om te runnen en werd bekostigd door tracking met targetted reclame. Prima dat je verplicht dat er ook een optie moet zijn waarbij je niet met je privacy betaalt. Maar om dat een bedrijf te verbieden dat een betaalde variant te maken en te verplichten om een ‘gratis’ variant aan te bieden met een reclame vorm die significant minder opbrengt en waarvan je je kan afvragen of die kosten dekkend kan en die ook nog eens objectief aantrekkelijker is voor alle gebruikers? Dat is gewoon het bewust kapot maken van een bedrijf en dan mag je wat mij betreft als overheid beginnen met de aandeelhouders schadeloos stellen.

    Met geld betalen is een normaal alternatief voor het abnormale met privacy betalen. De halve wereld draait op betaalde abonnementen. Dat het te veel gevraagd is voor mensen te betalen voor een ‘essentiele dienst’ is ook onzin. We betalen allemaal voor gas en licht, waarom is dat dan niet gratis?

    Reguleer dan dat de prijs die ze vragen niet meer mag zijn dan de gemiddelde opbrengst per gebruiker van de privacyschendende variant en verplicht ze daar openheid over te geven.

    Of verbied tracking in zijn geheel zodat reclames alleen getarget kunnen worden op de informatie op de pagina’s van derden en alleen op de eigen sites de informatie in het account van de gebruiker, zonder dat er getracked hoeft te worden. Als tracking in zijn geheel niet meer mag, zal de waarde van de overige reclame ruimte vanzelf gaan toenemen.

  3. Even zijdelings een opmerking. De betaalde variant is volgens alle communicatie niet een 100% NotTracked™ variant als je tussen de regels doorleest.

    “This means that your information across those accounts will not be used for ads, and you won’t see ads on any of our Meta Products when using those accounts,”

    Ze communiceren het heel sneaky, maar wat ze zeggen is dat die betaalde accounts geen advertenties zien die tracking gebruiken. Ze zeggen nergens dat ze helemaal niet meer tracken.

    Je hebt dus: – Gratis variant, maar met tracking en ads met tracking van Facebook en adverteerders. – Betaalde variant, geen ads met of zonder tracking, maar je weet niet of Facebook je niet alsnog trackt.

    Wat ook erg is is dat ze betaalde accounts limiteren in wat ze allemaal kunnen, bijvoorbeeld op Instagram. Dus als Chantal van nummer 39 met haar hondensalon die dagelijks schattige hondenfoto’s op Instagram zet een betaald account heeft om lekker ad free te werken en haar hondensalon wil promoten cq er geld aan wil verdienen dan kan dat niet meer.

    Zie https://cybernews.com/tech/facebook-forcing-europeans-choose-pay-up-or-agree-to-ads/

      1. Ja, maar de doorsnee consument haalt dat niet uit de bestaande communicatie, dus dit is gewoon richting een dark pattern wmbt. En daarnaast, dan voldoen ze nog steeds niet aan de AVG volgens mijn kijk erop als leek. Ze doen net alsof tracking alleen problematisch is in de context van advertisements en niet an sich.

  4. Ik begrijp niet dat tracking van Europese burgers nog niet is verboden. Het is prima mogelijk om te adverteren zonder tracking. Dan neemt de efficiëntie misschien wat af maar dat lijkt me onvoldoende reden om tracking toe te staan.

    1. Sterker nog, het grootste deel van advertentie-efficientie is de concurrentie aftroeven, een race-to-the-bottom zegmaar, dus als niemand meer mag tracken zal de relatieve efficientie misschien niet eens achteruit gaan.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.