Mag HP haar printers geen huismerkinkt meer laten accepteren?

hp-printer-inkt-cartridgeConsumenten melden op sociale media en aan de NOS dat apparaten van HP sinds dinsdag geen inkt meer accepteren van andere – meestal goedkopere – merken, las ik bij de NOS. De printers hebben een software-update gehad waarbij “iets gruwelijk mis is gegaan”, waardoor ze andermans cartridges niet meer accepteren. Vervolgens lees ik dat het “officieel bevestigd” is, met een marketingmeelbal omtrent innovaties en productveiligheid die ik hier niet ga herhalen. Oké, wat krijgen we nou. Mág dat?

Allereerst zou het voor mij nogal uitmaken of deze beperking achteraf erin gefietst wordt via een software-update. Ik zie niet hoe dát legaal is, dat is het achteraf eruit slopen van een essentiële feature en dat maakt het product nonconform. Dus gratis terugdraaien of je geld terug. Immers, het is vrij essentieel om te weten dat je printer kieskeurig is qua cartridges. De wet (art. 6:230m BW) eist immers dat de handelaar vooraf meldt:

de relevante interoperabiliteit van digitale inhoud met hardware en software waarvan de handelaar op de hoogte is of redelijkerwijs kan worden verondersteld op de hoogte te zijn

Nu gaat het hier om interoperabiliteit van hardware met hardware (tenzij je zegt dat het gaat om de software in de chip) maar dat lijkt me op dezelfde lijn te zitten qua belang. Dus is ook die informatie essentieel, en wie vervolgens een essentiële feature eruit sloopt, maakt het product nonconform.

Oh en het is een oneerlijke handelspraktijk ook om diezelfde reden. Immers wie zulke essentiële informatie (art. 6:193f lid b BW) niet geeft, pleegt een misleidende handelspraktijk en kan daarmee beboet worden door de ACM.

Maar goed, dat is achteraf. Als ze het vooraf keurig melden, dan zie ik er in principe juridisch niks mis mee. Er zijn genoeg producten die niet compatibel zijn met de concurrent. Dat is op zich niet erg, de markt lost dat vanzelf op. Als er behoefte aan is, dan verzinnen slimme handelaren iets dat toch compatibel kan zijn. En is er geen behoefte aan een alternatieve bron, dan is er juridisch dus ook geen probleem.

Soms is er wel een behoefte maar mag het juridisch toch niet. Meestal gaat het dan om intellectuele-eigendomsrechten zoals een patent (octrooi) of modelrecht, waarmee de fabrikant van het origineel kan verbieden dat anderen die compatibele producten maken. Een patent op je stekker is erg handig als anderen randapparatuur voor jouw computers willen maken, bijvoorbeeld. In de autobranche is herstel met generieke onderdelen bijvoorbeeld Een Ding, waar regelmatig met modelrechten (zeg maar patent op vormgeving) wordt geschermd en de wet ondertussen daar ook regels tegen kent.

In de ICT komt dit vaker voor. Het is namelijk daar mogelijk om een afscherming technisch in te bouwen, en dat is veel effectiever dan een juridische truc. Een patentrechtszaak is veel duurder en onzekerder dan een chip die “computer says no” zegt. En zoals gezegd, is dat dus legaal.

Heel misschien wordt het problematisch als de fabrikant een machtspositie heeft. Dan gaan er vanuit het mededingingsrecht andere regels spelen en kan het zijn dat je anderen toe moet laten (tegen een redelijke vergoeding, dat wel). Maar afgezien van die ene zaak over Microsoft haar Windows API’s ken ik geen relevante voorbeelden voor inktcartridges. Ik denk dat er dan toch wel een goed argument te maken is dat dit niet kan.

Alleen, kun je wel zeggen dat HP (of welke printermaker dan ook) echt een machtspositie op die markt heeft? Toegeven, het marktaandeel van HP is groot (dikke 40% van de markt), maar je kunt in principe zo naar een willekeurige hardwareboer en een ander merk printer kopen. Oké, de cartridges daar kosten ook per liter meer dan goud (of bloed, zo u wilt) maar het blijft een vrije keuze en er is vast wel een goedkope Aziatische printer. Dan zou voor mij ‘machtspositie’ niet helemaal kloppen.

De afhankelijkheid en de machtspositie ontstaan eigenlijk vooral vanuit de gewenning: je hébt nu eenmaal die HP printer dus dan koop je nu eenmaal HP cartridges, dat is logisch. Het is niet intuïtief om te zeggen, tien cartridges kosten meer dan de printer, dit is me te gek. Maar dat is geen juridisch argument. Dus ik denk dat als HP de update terugdraait voor bestaande printers en het met een duidelijke sticker meldt op nieuwe printers, er niets tegen te doen is.

Arnoud