Twee mannen die regelmatig reisden met gehackte ov-chipkaarten krijgen een taakstraf van 120 uur, las ik bij Tweakers. Ze hadden bestaande kraaksoftware gevonden en verbeterd, waardoor hun excuus van “geïnteresseerd in hoe dat werkt” niet werd geaccepteerd. Ze reisden ook zo’n anderhalf jaar met de gehackte kaarten, en moeten daarom TLS een schadevergoeding betalen van 7.500 euro de man:het bedrag dat de vervoersmaatschappijen misliepen door hun acties. En daar zag ik wat vragen over, want hoe is die berekening tot stand gekomen en is het niet stiekem een verkapte boete die TLS hier probeert te innen?
Hoewel het om een strafzaak gaat, is de claim van Trans Link Systems gewoon een burgerlijke schadeclaim. Dat kan, je kunt je voegen in de strafzaak als je benadeeld bent door het strafbare feit. Zo hoef je niet een aparte rechtszaak op te starten om je schade te claimen, want als vaststaat dat iemand strafbaar handelde dan kan in principe jouw daardoor geleden schade zo worden toegewezen.
Je moet natuurlijk nog wel bewijzen dát je schade hebt geleden, dat de dader die behoort te vergoeden en hoe veel schade het dan precies is. Dat TLS schade lijdt door zwartrijden, lijkt me niet zo moeilijk. De bedoeling is dat mensen betalen voor hun reis, wie dat niet doet die a) ontzegt TLS geld voor dienstverlening en b) ondermijnt het systeem van openbaar vervoer. Dus dat je moet gaan betalen, spreekt voor zich.
Alleen: hoe groot is de schade dan precies? Omdat het zo’n fors en afgerond bedrag lijkt, voelt het als een verkapte straf: betaal maar een flink bedrag, dat zal je leren. Maar zo werkt dat niet in het schadevergoedingsrecht, schade moet worden onderbouwd. Precies dezelfde discussie inderdaad als bij illegaal downloaden, waar Dutch Filmworks tegenaan loopt. Wat kost een download? Of, wat we ook vaak zien: wat kost een foto?
Bij het OV is dat iets makkelijker: we wéten wat een treinritje kost, meer specifiek wat de reis Alkmaar-Utrecht destijds kostte die de twee heren namen met hun vervalste kaart. Bepaal het aantal keer dat men zwart reed (heen en terug, het was woon-werkverkeer), vermenigvuldig dat met de prijs van een kaartje (enkeltje Alkmaar-Utrecht: 28 euro, in de relevante periode) en je hebt de schade.
Maar ho, zo lees ik dan: het is toch veel goedkoper om bij zulk frequent reisverkeer een trajectkaart te nemen of misschien zelfs een Dal Vrij of Altijd Vrij-abonnement? En ja, dat is zo natuurlijk. Als je netjes kaartjes koopt, dan kun je doorrekenen wat het goedkoopste abonnement of traject is en daar de prijs op afstemmen.
Bij een onrechtmatige daad worden dat soort argumenten echter buiten beschouwing gelaten. De veroorzaker van de schade kan zich niet op voordeel beroepen dat in een onderhandeling verkregen zou zijn. Stel je kopieert iemands foto zonder toestemming, en de normale licentieprijs was 250 euro. Dan wil ik graag geloven dat jij er de helft vanaf had gekregen, of zelfs dat de fotograaf bijna altijd mensen 50% korting geeft. Maar feit blijft dat de prijs van die foto dan 250 euro was, en dan gaan we niet je 50% korting geven omdat dat gebruikelijk is of voor de hand ligt of zo.
Voor dat zwartrijden zeggen we dus ook: de schade is de prijs van het kaartje enkele reis, zonder kortingen, abonnementen of vrij reizen op welke wijze dan ook. Dat kun je regelen als je kaartjes koopt. Of, iets anders bekeken: je hebt 330 dagen twee maal per dag zwart gereden, dat zijn dus 660 zwartritjes – 660 onrechtmatige daden die je apart van elkaar afrekent. Je krijgt geen korting op de schadevergoeding omdat je váák iemand schade berokkent.
Arnoud
Translink, het bedrijf achter de ov-chipkaart, gaf reisgegevens door aan DUO. Dat