Wanneer is auteursrechtinbreuk kunst?

instagram-kopie-richard-princeKunstenaar Richard Prince verdiende tonnen met het uitprinten en in een galerij ophangen van Instagram-foto’s van andere mensen, meldde Boing Boing vorige week. Geen kritisch commentaar of sterk bewerkte eigen creatieve interpretaties van het banale van de vluchtige online maatschappij, nee gewoon een printout op groot formaat (wel op stevig karton, zo te zien). Dus eh, hoezo is dat dan legaal? Nou ja, kennelijk omdat het kunst is.

Dit is niet de eerste keer dat meneer Prince zoiets doet, en ook niet de eerste keer dat een rechtbank verklaart dat het legaal is. Al sinds de jaren zeventig presenteert hij kopieën (schilderijen) van eerder gemaakte foto’s als kunst, hoewel menig fotograaf dat als een auteursrechtschending zag.

Onder Amerikaans auteursrecht is bij zoiets de vraag of sprake is van “fair use”. Daarbij was een belangrijke vraag of Prince op een of andere manier wilde reageren op die foto’s of er commentaar op wilde geven – ongeveer zoals wij zouden beoordelen of iets een geldig citaat is. Maar dat was totaal niet zijn punt: hij had in het geheel geen mening over het eerdere werk, of zelfs maar een boodschap met zijn werk. Kunst is gewoon kunst, zoiets.

De Amerikaanse rechter gaf Prince gelijk: fair use onder Amerikaans recht vereist niet perse dat je commentaar levert op het werk waar je gebruik van maakt. Bij ons geldt die eis ook niet altijd, maar je komt wel in een grijs gebied als je een werk citeert voor een doel dat niets te maken heeft met het werk waaruit je citeert. Het wordt dan al snel een versiering, en versiering is het tegenovergestelde van een citaat.

Maar eh, ja, het zou kunnen, een argument dat dit een geldig citaat is omdat het Kunst is wat hier wordt vertoond. Net zoals het urinoir van Duchamp dat kunst was, ook al ging het om een bestaand gebruiksvoorwerp. Alleen vraag ik me serieus af wat de boodschap is van deze Instagramgalerij. Oh wacht, dát is natuurlijk kunst. Hmm.

Arnoud

6 reacties

  1. Duh, als je een foto (of een quote) van het internet afplukt en bij een artikel zet (op een non-profit website) krijg je meteen de hele advocatensantakraam van een uitgever of fotograaf op je dak. En mocht dat op een rechtzaak uitlopen dan verlies je die waarschijnlijk ook nog… Vreemde uitspraak, volgens mij is dit toch duidelijk een geval van auteurrecht als je het onbewerkt uitprint.

    Hoe zit het in dit geval trouwens met het portretrecht?

  2. Waar liggen eigelijk de rechten van Instagram foto’s? Bij de maker of heeft Instagram ook een clausule in de algemene voorwaarden dat hun foto’s voor allerlei andere doelen gebruikt mogen worden?

    Overigens: het meest verbaas ik me nog over mensen die dit kopen. Omdat de kunstenaar echt niets toevoegt zou ik de zelfde foto ook kunnen downloaden van Instagram en netjes kunnen laten uitprinten. Het urinoir van Duchamp is tenminste nog voorzien van een (R. Mutt) handtekening. Overigens bestaat het origineel daarvan ook niet meer, in de musea staan replica’s.

  3. Ik blijf een van de mooiste uitspraken over kunst vinden (en je komt er vrijwel altijd mee weg): “Zij die kunst begrijpen, hoef ik het niet uit te leggen, zij die kunst niet begrijpen kan ik het niet uitleggen”. Ofwel: als je moet vragen wat er kunst(ig) aan is, dan ben je een culturele barbaar. Of zoiets 🙂

    1. Ik vraag me dan meteen weer af of kunst wel kunst is als je ’t uit moet leggen. Ik vermoed ook dat veel mensen het woord “kunst” meer associeren met “vakmanschap van de schilder/beeldhouwer/welkeanderesoortkunstenaardanook” dan met zoiets als dit, mede onder invloed van zegswijzen als “[insert prestatie] was nog een hele kunst”. Dit lijkt meer op “een makkelijk idee hebben waar ik zelf niets voor hoef te doen maar lekker kan parasiteren op anderen en omdat ik een Naam heb en anderen enkel een naam kan ik het lekker nog flikken ook”-achtige houding.

      Maar ja, het zou natuurlijk zomaar kunnen zijn dat ik een cultuurbarbaar ben.

      Het komt wel krom over in elk geval: normaal staan bij zelfs de kleinste vorm van auteursrechtinbreuk de Getty’s van deze wereld meteen klaar met blafbrieven en torenhoge “boetes”, maar deze meneer mag het op de één of andere manier wel??

  4. Ik twijfel of dit in europa ook zo werkt. In Belgie is slechts enkele maanden geleden een zeer bekende schilder veroordeelt omdat hij een krantenfoto had nageschilderd.

    Heel duidelijk onbetwistbaar kunst, veel meer dan de foto’s van Prince, en toch een inbreuk.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.