Mijn adviesbureau ICTRecht bestaat in november 15 jaar. En dat gaan we vieren met een uniek congres over internet, technologie en recht: The Future is Legal. 15 november. Houd deze datum vrij. Zodra het gehele programma klaar is, volgt de gehele uitnodiging!
Wat is dan internetrecht, zult u misschien denken? Daar schreef ik een artikel over in het Tijdschrift voor Internetrecht. Vaak lijkt het neer te komen op het feit dat het zwaartepunt van de rechtsvraag zich bevindt in een internet- of ict-aspect van de zaak. Inbreken in iemands computer – computervredebreuk – is dus internetrecht, omdat de kwalificatie van dit feit ict-specifieke aspecten kent die doorslaggevend zijn voor de zaak. Iemands hersens inslaan met een laptop (of wurgen met een netwerkkabel) is dat niet. Weliswaar is een laptop een ict-middel, maar dat aspect is an sich niet relevant – dit had net zo goed een hamer kunnen zijn.
Deze wijze van categoriseren is goed werkbaar, maar kent wel een fundamentele zwakte. Zij komt namelijk neer op een subjectieve inschatting van de ict-specificiteit, oftewel hoe ingewikkeld het is om de ict-georienteerde feiten juridisch te duiden of het best passende wetsartikel te vinden. Heel cynisch: een casus wordt als ‘internetrecht’ gekwalificeerd wanneer deze technisch te moeilijk is voor de beoefenaars van een der klassieke rechtsgebieden. Zodra het duidelijk is waar het om gaat, is het ‘gewoon’ recht geworden. Dat is weinig bevredigend natuurlijk.
Een iets minder cynische variant van deze constatering focust ook op de technische aspecten van de casus, maar dan vanuit het gezichtspunt dat de kwalificatie van deze aspecten nieuw is en daarmee een lastig te beantwoorden kwestie is. Kan men spreken van ‘openbaarmaken’ van een muziekwerk wanneer men automatisch en zonder bewuste handeling fragmenten daarvan via het Bittorrent-netwerk deelt met derden tijdens een downloadproces? Komt een overeenkomst tot stand wanneer men op een website op “Akkoord” klikt?
Mijn voorkeur gaat uit naar een tweeledige benadering. Ik onderscheid internetrecht in brede en in beperkte zin. Het internetrecht in beperkte zin is dan het rechtsgebied dat zich richt op botsingen tussen de grondrechten uitingsvrijheid, privacy, ondernemingsvrijheid en IE, met als uniek gegeven dat deze botsingen zijn ingegeven door een nieuwe innovatie of nieuwe regulering op informatie(technologie-)gebied. Dit is daarmee een variant op het klassieke informatierecht, dat botsingen tussen uitingsvrijheid, IE en privacy als uitgangspunt neemt.
In de brede zin vertrek ik vanuit internetrecht in technische zin, het vijflagenmodel dat hierop neerkomt:
- Linklaag: op dit niveau gaat het om individuele verbindingen (links) tussen computers en hoe er op het laagste niveau data kan worden uitgewisseld. De bekende ethernetstekker en -kabels zitten op dit niveau.
- Internetlaag: op dit niveau wordt er over individuele netwerken data uitgewisseld (inter-network, inderdaad). Hier wordt geabstraheerd van individuele netwerken en onderliggende hardware. Specifiek gaat het hier over de IP-pakketjes die van computer met IP-adres A naar computer met IP-adres B moeten gaan.
- Transportlaag: op dit niveau kunnen computers (clients en servers of peer-to-peer) met elkaar communiceren en data uitwisselen. Hier wordt geabstraheerd van de pakketjes die op de internetlaag worden uitgewisseld. Hier stroomt data van punt naar punt. Het bekendste protocol op dit niveau is TCP, dat samen met het onderliggende IP-protocol een synoniem gaf voor het internet als transportmedium.
- Platformlaag: op dit niveau worden faciliteiten geboden waarmee applicaties en communicatie eenvoudig mogelijk zijn. Het platform biedt een uniforme onderlaag of achtergrond waarbinnen dat allemaal kan.
- Applicatielaag: op dit niveau krijgt de data betekenis. Er worden diensten (applicaties) gerealiseerd waar mensen (of apparaten) gebruik van kunnen maken. De bekendste dienst is het world-wide web, maar ook e-mail, chat, streaming video en dergelijke zijn applicaties.
Op elk van deze niveaus kun je rechtsvragen stellen die specifiek voor dat niveau relevant zijn. Op niveau internetlaag bijvoorbeeld: wat doe je met netneutraliteit, welke IP-pakketjes mogen voorrang? Of governance, welke nationale autoriteit mag welke routering verbieden of voorschrijven? Of op platformniveau: hoe machtig mag zo’n platform zijn, mogen ze hun eigen munt uitgeven of is dat aan natiestaten voorbehouden?
Het internetrecht in brede zin definieer ik dan ook als het vakgebied dat zich richt op conflicten rechtsvragen die raken aan internet in één van haar vijf verschijningsvormen en die zijn ingegeven door een nieuwe innovatie of nieuwe regulering op informatie(technologie-)gebied.
Naast deze benadering nog veel meer: de ethiek van AI, de toekomst van autonoom vervoer, wat moeten we met het begrip ’toestemming’, private versus publieke handhaving, fakenews en een unieke workshop/simulatie hoe om te gaan met datalekken. Houd die dag dus vrij!
Arnoud
Moet bij deze opsomming denken aaan het OSI model, met een beetje ITI.
Ja, het internetmodel is in feite een uitgeklede versie van het ISO/OSI-zevenlagenmodel. Ik vond het zelf ook met zeven lagen iets te abstract worden, je krijgt dan te gekunstelde onderverdelingen. Deze met vijf werkt lekker!
OSI model, Itil lybrary, ISO normen
In de basis alleen maar op papier zetten dat je de afspraken nakomt. MAW heel veel werkvoorziening. En ja ik heb ermee gewerkt. Mijn ervaring, leuk om mee te beginnen maar zo gauw het ingeregeld is eruit. (bullshit jobs David Graeber)
Voorbeeld zoals ik letterlijk gewerkt heb, in het kader technologie en overheid.
‘De Nederlandse overheid huurt een onderaannemer in voor hun IT-werk. Het IT-bedrijf huurt een onderaannemer in die de logistieke kant verzorgt. Het logistieke bedrijf huurt een onderaannemer in voor hun personeelsbeheer, en voor dat bedrijf werk ik. Stel, een ambtenaar verhuist naar een werkkamer twee deuren verderop in de gang. In plaats van zijn computer op te pakken en erheen te brengen, moet hij een formulier invullen. Het IT-bedrijf ontvangt het formulier, mensen lezen het en keuren de aanvraag goed, en sturen het naar het logistieke bedrijf. Het logistieke bedrijf keurt vervolgens de verhuizing naar de werkkamer twee deuren verderop goed en verzoekt ons om personeel. De kantoormensen van mijn bedrijf doen vervolgens hun ding, en dan kom ik eraan te pas. Ik krijg een e-mail: “Kom op tijdstip B naar pand C.” Gewoonlijk staan die panden op zo’n honderd tot 200 honderd kilometer afstand van mijn huis, dus ik huur een auto. Met de huurauto rijd ik naar de panden, ik laat de coördinator weten dat ik ben aangekomen, vul een formulier in, koppel de computer los, stop de computer in een doos, plak de doos dicht, vraag iemand van logistiek om de doos naar de kamer verderop te dragen, maak daar de doos weer open, vul nog een formulier in, sluit de computer aan, bel de coördinator om door te geven hoelang ik er werk aan heb gehad, laat enkele mensen de boel aftekenen, rijd in mijn huurauto naar huis, stuur alle paperassen naar de coördinator en word betaald. Dus in plaats van dat de ambtenaar zijn computer vijf meter verderop mag neerzetten, moeten twee mensen in totaal zes tot tien uur rijden, zo’n vijftien formulieren invullen en ruim zeshonderd euro aan belastinggeld verkwisten.
( dit is nog een simpele versie, ik had collegae die meer dan 4x doorverhuur waren, maw de kostprijs voor de collegae FTE gaat een paar keer over de kop)
In grote multinationals is het niet anders. Dit is precies de reden dat startups nog enige kans maken in een omgeving die steeds meer gekenmerkt wordt door “regulatory capture” — waar diezelfde multinationals vaak hard voor lobbyen, om hun verdienmodellen te persisteren…. innovatie is alleen maar lastig…
Dit kan alleen maar in grote ondernemingen. De bakker op de hoek of ze zzp’er gaat dat niet lukken. En de overheid maar stimuleren om nog grotere bedrijven te maken. vooral makkelijk onderhandelen ipv met al die kleintjes. Ofwel gemakzucht luiheid enzovoort.
Maar zolang de overheid de banken nog steeds toestaat om geld uit het niets te maken blijft dat zo. Alleen Rusland probeert dat af te remmen en met de BRICS landen. Die zijn ook allemaal bezig goud te kopen, mede de reden dat Nederland zijn goud uit de VS gehaald heeft, Duitstsland het niet eens krijgt. Want het is er niet meer. De vs heeft het aan oorlog uitgegeven. Wat dus weer de reden was om IRAK binnen te vallen want die had een enorme goud voorraad en geen schulden. Maar nu niets meer en een centrale bank en veel schulden.
BTW