Schaft Japan het auteursrecht af om de AI race te winnen?

Japan gaat all-in, las ik bij diverse tendentieuze AI-nieuwssites: het auteursrecht in dat land geldt niet tegen partijen die massaal beschermde werken kopiëren voor data mining en daar taalmodellen (“AI”) van maken. Men ziet dit als een strategische keuze van het land, want hoe meer data hoe beter je AI en dus hoe sneller je vooruitkomt in de vaart der volkeren. Newsflash: het is niets nieuws.

Het klopt dat de Japanse minister van cultuur, sport en technologie Keiko Nagaoka recent heeft gezegd dat onder het Japans auteursrecht het geen inbreuk is om werken te kopiëren voor data mining:

[I]n Japan, whether it is for non-profit purposes, commercial purposes, or acts other than duplication, it is obtained from illegal sites, etc. Minister Nagaoka clarified that the work can be used for information analysis regardless of the method, regardless of the content.
Als je dan de wetstekst erbij pakt dan staat in artikel 30-4 inderdaad iets van die strekking:
It is permissible to exploit a work, in any way and to the extent considered necessary, … if it is done for use in data analysis (meaning the extraction, comparison,classification, or other statistical analysis of the constituent language, sounds, im-ages, or other elemental data from a large number of works or a large volume of other such data;
De minister bevestigt dus dat deze brede tekst inderdaad breed bedoeld is. Dit lijkt op een discussie die in Europa al sinds 2019 woedt, toen in de Auteursrechtrichtlijn (2019/790) ook zoiets in de wet werd gezet:
1. De lidstaten voorzien in een uitzondering op of beperking van de rechten als bedoeld in artikel 5, onder a), en artikel 7, lid 1, van Richtlijn 96/9/EG, artikel 2 van Richtlijn 2001/29/EG, artikel 4, lid 1, onder a) en b), van Richtlijn 2009/24/EG en artikel 15, lid 1, van deze richtlijn voor reproducties en opvragingen van rechtmatig toegankelijke werken en andere materialen met het oog op tekst- en datamining.
Hier staat ook geen voorbehoud over al dan niet met commercieel oogmerk, hoewel er wel de beperking geldt dat het werk rechtmatig openbaar maakt moet zijn. Ook is er (niet geciteerd) de optie van een voorbehoud, dat een rechthebbende kan maken in machine-leesbare vorm waarna data miners dat moeten respecteren. Wat dat betreft lijken we dus net zo ver te zijn als Japan, en ik zou niet echt van een auteursrechtelijke “race to the bottom” willen spreken, hoewel het natuurlijk voor de AI-industrie wel goed is dat je in principe mag dataminen in alle openbare bronnen.

Er zit nog een belangrijke angel in deze uitzondering: de zogeheten driestappentoets geldt ook bij de uitleg van deze uitzondering. Deze toets komt uit de Berner Conventie (artikel 9) en het TRIPS verdrag (artikel 13), en komt erop neer dat een uitzondering niet het uitgangspunt van het auteursrecht mag verstoren – je mag niets zonder toestemming. De drie stappen zijn:

  1. De beperking mag alleen gelden voor bepaalde bijzondere gevallen.
  2. De wettige belangen van de rechthebbende mogen niet onredelijk worden geschaad.
  3. Er mag geen afbreuk worden gedaan aan de normale exploitatie van werken of ander materiaal.
Het gaat hier om een interpretatieregel. Het is bijvoorbeeld dus niet de vraag of jouw specifieke situatie een “bijzonder geval” is, maar of de beoogde toepassingssituaties in algemene zin “bijzondere gevallen” te noemen zijn. De thuiskopie-regeling voldoet bijvoorbeeld: voor jezelf kopiëren is een bijzonder (beperkt omschreven) geval, er wordt een vergoeding afgedragen dus er is geen onredelijke schade, en de normale exploitatie (kopen, downloaden, streamen) blijft gewoon bestaan.

Wat levert deze toets op in het geval van deze data mining uitzondering? Het lijkt een bijzonder geval, en de normale exploitatie blijft ook gewoon bestaan. Die wettige belangen is een iets lastigere, er wordt immers geen vergoeding afgedragen. Maar daar staat tegenover dat je als rechthebbende een opt-out kunt doen, zodat je jouw belangen vervolgens zelf kunt behartigen door bijvoorbeeld data mining licenties te verkopen tegen een zelf te kiezen vergoeding.

Omdat Japan ook lid is van de Berner Conventie en de Wereldhandelsorganisatie, geldt deze toets ook voor Japan. Wederom: juridisch gezien dus niets nieuws. Het is vooral opmerkelijk dat in de VS, waar men die driestappentoets voornamelijk negeert en alleen vagelijk wuift naar fair use als het om machine learning gaat, er zo veel wordt gedatamined.

Arnoud

2 reacties

  1. er wordt een vergoeding afgedragen

    Maar die vergoeding was toch niet voor het legale thuiskopiëren? Eerder als compensatie omdat men ervan uitging dat veel kopers van beschrijfbare cdroms, USB-sticks en -schijven ook wel illegaal zouden kopiëren.

    Althans zo begreep ik het.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.