“Overheid schaadt burgers met principieel ‘nee’ tegen digitale afpersing”

Tumisu / Pixabay

Ransomware, kwaadaardig software waarmee criminelen digitale gegevens gijzelen, is een explosief probleem. Uit principe weigert de overheid afpersers losgeld te betalen. Zo opende een recent Follow The Money-artikel over het lastige dilemma voor slachtoffers van ransomware: als je niet betaalt, worden gestolen gegevens op straat gegooid. Dat kan anderen duperen, denk aan zorgdossiers van patiënten of financiële gegevens van je klanten. Moet je dan maar betalen? Of is dat zelfs verplicht vanuit de AVG?

Het idee achter ransomware was ooit vrij simpel: betaal en je krijgt de sleutel voor je gegevens terug. Dat werkte prima voor consumenten, maar er blijken profijtelijker doelwitten te zijn: bedrijven, grote instellingen en gemeenten. Daar kun je meer halen door niet alleen te dreigen met “anders zijn al je gegevens weg” (want men heeft vast wel iets van backups) maar ook te dreigen met “anders publiceren we je gegevens”. En dat hakt erin: bedrijfsgeheimen op straat, maar ook gevoelige informatie of gegevens waarmee men mensen kan hacken. Dat zet even wat extra druk om te betalen.

Het FTM artikel documenteert het overheidsbeleid: niet betalen, we onderhandelen niet met criminelen. Maar daar is genoeg kritiek op uit te oefenen, getuige twee geciteerde deskundigen:

[Rickey Gevers] De overheid heeft in dit soort gevallen een zorgplicht. Ze moet er gewoon alles aan doen om te voorkomen dat informatie van burgers openbaar wordt.

[Floor Terra] niet betalen ‘een mooi ideaal’. ‘Maar op de lange termijn schrikt die strategie alleen criminelen af als ieder onderdeel van de overheid zich daaraan consequent houdt.

Het is voor mij een heel lastig ethisch dilemma. Vooral omdat voor mij voorop staat dat je slachtoffers van een datalek niet gaat verwijten dat het hun schuld is, en dat ze dan maar moeten betalen. Vaak zit daar de ondertoon in van victim blaming, ja natuurlijk doen die criminelen het maar ja jij deed ook wat fout he. Daar is natuurlijk niemand mee geholpen.

Een zwaarwegend argument is voor mij dat je die criminelen niet kunt vertrouwen, ook niet als je betaalt. Want dan komen ze zes maanden later nog een keer, of je opnieuw wilt betalen anders publiceren ze alsnog. En dan lees ik in het artikel “Als data later uitlekt, of als ze zich niet aan de afspraken houden, betaalt niemand ze meer.” Maar dat geloof ik niet. Er is een sterke druk om te betalen, en maar weinig mensen kunnen écht nagaan hoe betrouwbaar ransomware-groepen nu zijn. Dan kun je geen goede beslissing maken, en “op deze site lazen wij dat deze groep onbetrouwbaar is” is dan niet heel sterk.

Ook wordt wel gesteld dat uit de AVG volgt dat je moet betalen om een datalek te voorkomen. Dit omdat je een beveiligingsplicht hebt, en als betalen van criminelen het datalek tegengaat dan is dat maar de “beveiligingsmaatregel” die je moet nemen. Ik vind dat te makkelijk, en vooral: dit is heel erg victim blaming, mensen vertellen dat ze verplicht zijn te doen wat een dader tegen ze zegt. Dat kan echt niet.

Ondertussen ligt er natuurlijk wel gevoelige informatie van je bedrijf of persoonlijke informatie van je klanten, cliënten of burgers op straat. Dat is buitengewoon ernstig, en dáár moet wat aan gedaan worden. Maar dat kan denk ik alleen de overheid: investeren in fundamenteel aanpakken van ransomware, maar ook het opbouwen van beveiligingsexpertise, het opstellen van kwaliteitseisen, randvoorwaarden voor verzekeraars (alleen cyberverzekering indien bedrijf XYZ gecertificeerd), zulke dingen. Ik denk dat het productiever is daar over na te denken dan mensen te verwijten dat ze niet betalen.

Arnoud