Mag Rijkswaterstaat je flitsen en dan een enquete opsturen?

Wie volgende week op de A12 bij Zoetermeer of op de A4 bij Delft-Zuid rijdt, heeft de kans te worden ‘geflitst’. Niet voor te hard rijden maar vanwege een onderzoek van Rijkswaterstaat. Dat meldde Omroep West onlangs. De wegbeheerder wil meer inzicht krijgen in de ontwikkelingen op de autosnelwegen in de Randstad. Met camera’s langs de weg worden kentekens gescand (met welke criteria je wordt geselecteerd, is me niet duidelijk) en gelukkigen krijgen dan die enquête thuisgestuurd. Toestemming wordt niet gevraagd, wat diverse lezers geërgerd deed mailen of dit wel mocht.

In het kader van direct marketing mogen bedrijven post met reclame sturen zonder toestemming te vragen. De grondslag daarvoor heet het eigen legitiem belang, en die vereist wel een privacy-afweging maar geen voorafgaande instemming of verzoek van de betrokkene. Een enquête zou je binnen datzelfde kader kunnen rechtvaardigen.

Alleen: een overheidsdienst kan zich niet op deze grondslag beroepen, zo staat in de AVG (artikel 6 lid 1 sub f laatste zin). Zij moeten het dus op een van de andere gronden doen, en ik kom dan uit bij sub e:

de verwerking is noodzakelijk voor de vervulling van een taak van algemeen belang of van een taak in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke is opgedragen;

Kort gezegd, de overheid mag wat ze redelijkerwijs nodig vindt binnen de uitvoering van de overheidstaak. Zonder het expliciet te noemen, is dat ook wat de Autoriteit Persoonsgegevens erover zegt:

Het gebruik van uw persoonsgegevens door Rijkswaterstaat is alleen toegestaan als dit noodzakelijk is. Dat wil zeggen dat Rijkswaterstaat het doel niet op een andere manier kan bereiken. Is er geen andere mogelijkheid, die minder ingrijpend is voor de privacy van automobilisten?

Ik moet zeggen, ik zie ook weinig andere manieren om dit doel te bereiken. Als je een representatieve enquête wilt houden onder automobilisten op de A4 bij Delft-Zuid, dan zul je een populatie van automobilisten op de A4 aldaar moeten aanschrijven. Die gegevens zijn eigenlijk nergens anders te krijgen dan door aan de A4 aldaar te gaan staan en op basis van kenteken automobilisten te identificeren, zodat je brieven gericht eruit kunnen.

Het enige alternatief dat ik kan bedenken, is een oproep “Wie rijdt er vaak op de A4 bij Delft-Zuid” maar ik vrees dat je dan geen representatieve reacties krijgt. Daarmee zou denk ik de noodzaak redelijkerwijs wel gegeven zijn.

Wat wel nieuw is onder de AVG, is dat de overheidstaak in kwestie (en het bijbehorende noodzakelijke gebruik van persoonsgegevens) wel uitgewerkt moet zijn in een wet, zo staat in artikel 6 lid 3. Of er moet worden aangetoond dat de verwerking noodzakelijk is voor een bij wet geregelde verwerking. Wat die hier is, komt niet precies uit de verf maar gezien de aard van dit gebruik lijkt het me prima te passen binnen de taak van Rijkswaterstaat, meer specifiek het gebruik van het wegennet in kaart brengen en stappen voor verbetering nemen.

Natuurlijk is het vervelend dat mensen ongevraagd deze enquête krijgen, maar het gaat om één envelop met een verzoek. Zelfs automobilisten die daar dagelijks rijden, zullen niet vaak zo’n brief krijgen verwacht ik. Je kunt verder nog aangeven dat je geen herinneringen of andere uitnodigingen voor het specifieke onderzoek wilt hebben, maar niet algemeen dat je nóóit meer uitgenodigd wordt. Dat is overigens in dit geval ook geen recht onder de AVG – het recht van bezwaar geldt niet bij de overheidstaak.

Arnoud