Wanneer is overnemen plagiaat?

twee-boekenIs het heruitgeven van een bewerking van een studieboek met alleen je eigen naam erop een vorm van plagiaat? Nee, oordeelde het College van Bestuur van de Universiteit van Amsterdam in een zaak over een basisboek rechten. Een hoogleraar had een leerboek, samengesteld door zijn voorganger, grotendeels overgenomen, onder een andere titel uitgegeven met alleen zijn eigen naam als auteur erop. Dat was “onzorgvuldig handelen” maar geen plagiaat. Of sprake van inbreuk op auteursrechten is, blijft in het midden. En dat is niet zo gek, want plagiaat heeft niets te maken met inbreuk op auteursrechten.

Het ging in deze kwestie over het boek Inleiding in de rechtswetenschap, waarvan twee derde letterlijk, zin voor zin, woord voor woord, terug te vinden is in het eerder verschenen leerboek Recht, een introductie. (Héé, dat boek heb ik ook nog gebruikt toen ik rechten studeerde.) Dat eerdere boek was aan een update toe, en het plan om er een reader van te maken met losse aanvullingen liep een beetje uit de hand, waarop de hoogleraar besloot -na overleg met de uitgever van het oude boek- in eigen beheer het werk als boek uit te geven.

Maar mocht dat wel? Hij meende van wel: de uitgever had in zijn visie toestemming gegeven, zodat hij er vanuit mocht gaan dat hij vrijelijk kon beschikken over de teksten. Maar het College wijst erop dat de man had moeten weten dat de uitgever dat helemaal niet mócht toezeggen. In het contract stond dat alleen al voor hergebruik van onderdelen aparte toestemming nodig was van de auteurs, dus voor integraal hergebruik dan helemaal. Daarmee zou het nieuwe boek best eens inbreuk op de auteursrechten van de oude auteurs kunnen zijn, hoewel de meesten daarvan werknemer zijn bij de UvA en het dus niet gezegd is dat zij nog auteursrechten hébben.

De vraag of iets plagiaat is, staat echter helemaal los van auteursrechten. Je kunt plagiëren zonder auteursrechten te schenden (en andersom). Plagiaat is vooral een wetenschappelijke doodzonde – een handelen in strijd met de mores van de beroepsgroep. (Net zoals er verschil is tussen ‘spam’ in de zin van de netiquette en ongevraagde elektronische communicatie in de zin van de Telecommunicatiewet.)

Volgens NRC heeft de actie geen verdere consequenties, maar wordt wel een goed gesprek ingepland met de hoogleraar. En wat mij betreft mag dat beginnen met de vraag: wat was u dénkende toen u dacht, ik haal al die auteurs eraf? Zó moeilijk voorstelbaar is het toch niet dat die mensen dat niet leuk gaan vinden?

Arnoud