Een lezer vroeg me:
Het auteursrecht op “Mein Kampf” van Adolf Hitler is per 1 januari verlopen. Mag je dat boek dan nu in Nederland uitbrengen?
Hoofdregel van het auteursrecht is dat dit recht vervalt op 1 januari 70 jaar na het sterfjaar. Bij overlijden in 1945 kom je dus inderdaad uit op 1 januari 2016. Dat geldt voor “Mein Kampf” net zo goed als voor andere werken. De Nederlandse vertaling “Mijn Kamp” van Steven Barends is nog wél auteursrechtelijk beschermd, omdat die auteur pas in 2008 overleed. (Bij het dagboek van Anne Frank ligt dit complexer, omdat dit dagboek pas na overlijden van de auteur voor het eerst gepubliceerd werd.)
Het auteursrecht op de Duitse tekst is dus verlopen. In beginsel mag je dit boek dan nu uitgeven zonder toestemming van de ex-rechthebbenden. Ook het maken van een vertaling en die uitgeven is nu in beginsel legaal. Met publiek domein werken mag je doen wat je wilt.
In beginsel, want in Nederland is dit boek verboden om te verhandelen. In 1987 bepaalde de Hoge Raad dat het boek aanzette tot haat en geweld tegen bevolkingsgroepen (art. 137e Strafrecht) en daarom van de markt moest. Dat verbod staat dus los van auteursrechten en vervalt dus ook niet enkel omdat de auteursrechten nu vervallen zijn.
Echter, hoe sterk dat verbod nog is, valt te bezien. In 2014 werd een antiquair vrijgesproken onder dit artikel. Zijn verkoop van een oud exemplaar van het boek was niet strafbaar, hoewel de rechtbank opmerkt dat het aanbieden van dit boek “in beginsel” strafbaar kan zijn. Echter, de rechtbank ziet dat de maatschappelijke ontwikkelingen sinds het verbod uit 1987 flink veranderd zijn. Het boek is via internet makkelijker beschikbaar, er waren plannen voor wetenschappelijke edities, de Tweede Kamer stemde zeven jaar eerder vóór vrijgave van het boek en bovendien ging het hier om één oud exemplaar aangeboden aan verzamelaars. De kans dat die verkoop zou leiden tot verder haatzaaien of geweld, is daarmee marginaal.
Dit betekent niet dat het verbod nu van tafel is. Het komt sterk neer op de omstandigheden: met welk doel verkoop je het boek, is het een herdruk of een oud exemplaar en hoe maak je reclame?
Ik heb nog geen concrete plannen gezien van mensen die het boek willen gaan verkopen. Jullie wel?
Arnoud