Mag je Mein Kampf opnieuw uitbrengen nu het auteursrecht vervallen is?

verbodEen lezer vroeg me:

Het auteursrecht op “Mein Kampf” van Adolf Hitler is per 1 januari verlopen. Mag je dat boek dan nu in Nederland uitbrengen?

Hoofdregel van het auteursrecht is dat dit recht vervalt op 1 januari 70 jaar na het sterfjaar. Bij overlijden in 1945 kom je dus inderdaad uit op 1 januari 2016. Dat geldt voor “Mein Kampf” net zo goed als voor andere werken. De Nederlandse vertaling “Mijn Kamp” van Steven Barends is nog wél auteursrechtelijk beschermd, omdat die auteur pas in 2008 overleed. (Bij het dagboek van Anne Frank ligt dit complexer, omdat dit dagboek pas na overlijden van de auteur voor het eerst gepubliceerd werd.)

Het auteursrecht op de Duitse tekst is dus verlopen. In beginsel mag je dit boek dan nu uitgeven zonder toestemming van de ex-rechthebbenden. Ook het maken van een vertaling en die uitgeven is nu in beginsel legaal. Met publiek domein werken mag je doen wat je wilt.

In beginsel, want in Nederland is dit boek verboden om te verhandelen. In 1987 bepaalde de Hoge Raad dat het boek aanzette tot haat en geweld tegen bevolkingsgroepen (art. 137e Strafrecht) en daarom van de markt moest. Dat verbod staat dus los van auteursrechten en vervalt dus ook niet enkel omdat de auteursrechten nu vervallen zijn.

Echter, hoe sterk dat verbod nog is, valt te bezien. In 2014 werd een antiquair vrijgesproken onder dit artikel. Zijn verkoop van een oud exemplaar van het boek was niet strafbaar, hoewel de rechtbank opmerkt dat het aanbieden van dit boek “in beginsel” strafbaar kan zijn. Echter, de rechtbank ziet dat de maatschappelijke ontwikkelingen sinds het verbod uit 1987 flink veranderd zijn. Het boek is via internet makkelijker beschikbaar, er waren plannen voor wetenschappelijke edities, de Tweede Kamer stemde zeven jaar eerder vóór vrijgave van het boek en bovendien ging het hier om één oud exemplaar aangeboden aan verzamelaars. De kans dat die verkoop zou leiden tot verder haatzaaien of geweld, is daarmee marginaal.

Dit betekent niet dat het verbod nu van tafel is. Het komt sterk neer op de omstandigheden: met welk doel verkoop je het boek, is het een herdruk of een oud exemplaar en hoe maak je reclame?

Ik heb nog geen concrete plannen gezien van mensen die het boek willen gaan verkopen. Jullie wel?

Arnoud

32 reacties

  1. Niks gezien. Maar voor een wetenschappelijke editie heb ik wellicht wel belangstelling: als we weten door welke omstandigheden zulke zieke geesten gecreeërd worden, kunnen we in de toekomst wellicht ingrijpen voor een geest zo ziek wordt dat ‘ie zulke onmenselijke dingen gaat denken.

    1. Enigszins offtopic, maar ik werd getriggerd door de “kunnen we in de toekomst wellicht ingrijpen“. In de opmaat naar WO-II wist Hitler de onvrede onder het volk (armoede, depressie jaren 30) handig te kanaliseren door de Joodse bevolking overal de schuld van te geven, terwijl zij daartoe geen enkele aanleiding gaven. Op dit moment zitten we in een situatie dat grote groepen Europa instromen waaronder zich vele personen bevinden die wél gerechtvaardigde aanleiding geven tot onvrede onder de Europese bevolking (er is genoeg gebeurd in Europa de afgelopen maanden…). Dat is geen “toekomst“, maar de harde werkelijkheid van nu. Wat we echter zien is dat er op geen enkele manier wordt ingegrepen, de politiek kijkt lijdzaam toe en probeert zelfs angstvallig excessen te verbergen. Het laatste waarschijnlijk om te voorkomen dat er aantoonbare aanleiding zichtbaar wordt die tot heropleving van het sentiment uit de jaren 30 kan leiden, maar helaas werkt dit allemaal averechts aangezien in dit Internet tijdperk nieuws niet valt te verbergen. Oplossen van het probleem is beter dan onderdrukken van het sentiment, maar dat vereist keuzes van de politiek die ze niet willen maken. Het lijkt me dus een Utopie om te veronderstellen dat door meer kennis van het verleden de toentertijd gemaakte fouten voorkomen kunnen worden. Dat is helaas niet de geschiedenis van de mens, fouten worden keer op keer gemaakt en we zien het vandaag de dag onder onze ogen gebeuren. Heruitgave van Mein Kamp zal daar niets aan veranderen.

      1. Ik ben daar inderdaad wat te idealistisch geweest, lijkt het, want je hebt een goed punt dat ik graag laat bezinken. Er zijn interessante parallellen tussen de framing van de joden door politici en media in de jaren 30 en de framing van de moslims door politici en media nu. En ook interessante tegenstellingen, trouwens.

    2. Ik snap je reactie, maar vraag me af of je er echt over hebt nagedacht. Want er kleven nogal wat haken en ogen aan.
      – Wie bepaalt wat ‘ziek’ is?
      – Wat moet je gedaan hebben voordat de overheid zich mengt in de persoonlijke levenssfeer van individuele, vrije burgers?
      – Wanneer is iets vrije meningsuiting en wanneer worden corrigerende maatregelen opgelegd?

      Het klinkt leuk, maar dit een een glijdende schaal die me sterk doet denken aan ‘Minority Report’ en de ‘heropvoedingskampen’ in de communistische regimes.

      Ik ben vrij om te denken, te doen en te zeggen wat ik wil. Ik ben ook vrij om zo ‘ziek’ te zijn als ik wil. Ik ben niet vrij om personen, groepen of een bevolking te vermoorden. Tussen die twee zit nogal een verschil. Ik kan vinden dat alle roodharigen met sproeten en blauwe ogen uitgeroeid moeten worden, maar totdat ik daar daadwerkelijk mee begin is het niet meer als een redelijk geflipte mening.

      1. Ik ben vrij om te denken, te doen en te zeggen wat ik wil. Ik ben ook vrij om zo ‘ziek’ te zijn als ik wil. Ik ben niet vrij om personen, groepen of een bevolking te vermoorden. Tussen die twee zit nogal een verschil. Ik kan vinden dat alle roodharigen met sproeten en blauwe ogen uitgeroeid moeten worden, maar totdat ik daar daadwerkelijk mee begin is het niet meer als een redelijk geflipte mening.

        Als jij deze mening als ‘Gijs’ verkondigd op een forum dan blijft het inderdaad een geflipte mening. Zodra Gijs wat volgers krijgt of een groter podium -bijvoorbeeld omdat je een politieke partij begint en wat zetels krijgt- dan wordt het wél een probleem. Dan ga je aanzetten tot haat en geweld en dat is (terecht) verboden.

        De lijn is natuurlijk heel dun maar zeggen dat je vrij bent om maar alles te mogen zeggen zolang je het niet uitvoert is (gelukkig) niet waar.

  2. Maar ik mag dus wel een gratis ebook van Mein Kampf uitbrengen. (Die zijn er overigens al genoeg). Daarmee is het het hele verbod natuurlijk ook een dode letter. Immers, het boek – is – al lang overal te krijgen in digitale vormen. Daarmee vraag ik me dus, of het verbod wel stand houdt bij de rechter, omdat het verbod praktisch gezien niks toevoegt en wel een grote beperking is. Ik maak dan de vergelijking naar het verbod op The Piratebay wel of niet verplicht filteren door providers. Als je weet aan te tonen dat dit niet werkt tegen piraterij mag je de verplichting dan nog wel opleggen aan providers? Kan iets soortgelijks hier niet ook gelden?

    1. Maar ik mag dus wel een gratis ebook van Mein Kampf uitbrengen.

      Hoe kom je tot die conclusie ? De verspreiding van het werk is verboden, want zet aan tot haat en geweld. Lijkt mij dat het niet uitmaakt in welk formaat je dat doet (papier, ebook, audio-book of noem maar op) of welke prijs je er voor rekent.

      1. Arnoud trekt de relevantie van art. 137e Strafrecht in deze juist in twijfel. Als je je niet op Nederland richt (bijvoorbeeld de duitse versie), vermoed ik dat het wel mag. Een versie met wetenschappelijke context lijkt me ook in (het) Nederland(s) geen probleem meer. Zelfde geldt wellicht ook wel voor een andere (liefst links) neutraliserende context. Zolang je maar niet de auteursrechten van die oud-waffen SS-er Barends schendt…

        1. Ik denk dat de conclusie dat het hele verbod achterhaald is een beetje kort door de bocht is. Dat overtreding van een bepaald verbod afhankelijk van de omstandigheden van het geval toch als niet strafbaar wordt gezien is iets dat voor zo ongeveer elk strafbaar feit van toepassing kan zijn. Met een gratis ebook ga je, in tegenstelling tot de voorbeelden, juist wel een grote groep mensen bereiken. Ik vermoed dat je daarmee dus wél tegen art 137e gaat aanlopen.

      2. Ik kom tot die conclusie omdat de blogpost van Arnoud bij mij de indruk wekt dat de – handel – in het boek verboden is. Oftewel, je mag geen geld verdienen met de verkoop van Mein Kampf. Gratis weggeven is echter geen handel.

        1. Artikel 137e gaat niet enkel over verkoop:

          Artikel 137e 1. Hij die, anders dan ten behoeve van zakelijke berichtgeving:

          – 1 een uitlating openbaar maakt die, naar hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden, voor een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap beledigend is, of aanzet tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun geslacht, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap;

          – 2 een voorwerp waarin, naar hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden, zulk een uitlating is vervat, aan iemand, anders dan op diens verzoek, doet toekomen, dan wel verspreidt of ter openbaarmaking van die uitlating of verspreiding in voorraad heeft;

  3. Ik heb er wel eens aan zitten denken om een (elektronische) verzameling “controversiële werken” aan te leggen, en dan met name werken die ergens verboden zijn geweest, of nog steeds verboden zijn. Mein Kampf mag dan natuurlijk niet ontbreken.

    Misschien moet het dagboek van Anne Frank er ook maar bij, omdat het verspreiden daarvan nog steeds (via het auteursrecht) is verboden.

    1. ALs je dagboek van Anne Frank erbij zet omdat er nog auteursrecht op zit/claim heeft dat het erop zit , kun je net zo goed zo’n beetje alle boeken die nu te koop zijn erbij opnemen: Van al die boeken is verspreiden door jou ook verboden.

  4. In Duitsland is al een wetenschappelijke editie verschenen waar 3500 annotaties aan toegevoegd zijn: Hitler, Mein Kampf. Eine kritische Edition. Ik las dat boekhandels dit alleen op aanvraag willen verkopen. Amazon in Duitsland schenkt hun opbrengst aan een stichting die voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme opkomt. De eerste druk bestond uit 4000 exemplaren, maar voordat het op de markt kwam, waren er al 15000 exemplaren besteld. Dus het duurt nog even voordat die weer leverbaar is.

    In Duitsland was Mein Kampf overigens niet verboden, alleen de herdruk was op basis van het auteursrecht verboden: Ab Januar wieder auf dem Markt: Hitlers “Mein Kampf” .

  5. Ik ga het niet kopen want ik heb het al. Heb het wel eens geprobeerd te lezen (puur uit historische interesse,) en vond er geen doorkomen aan, maar voor een goed historisch begrip van Hitler is het denk ik wel van belang. Ik ben overigens totaal tegen dat verbod omdat het impliceert dat er dingen in staan die mensen niet mogen weten. En dat is niet zo. Als je vindt dat iemand een boek vol onzin heeft geschreven dan moet je dat vooral door iedereen laten lezen zodat ze kunnen zien dat het vol onzin staat. Als je het verbiedt dan moeten mensen je op je woord geloven dat het onzin is, en daar houden veel mensen niet van. Niet iedereen gelooft dat de staat het beste met ze voor heeft, en waarschijnlijk juist die mensen die zich aangetrokken voelen door de ideeen van Hitler.

    1. Als je vindt dat iemand een boek vol onzin heeft geschreven dan moet je dat vooral door iedereen laten lezen zodat ze kunnen zien dat het vol onzin staat
      Ik denk dat Donald Trump onwijs veel onzin uitslaat en dacht dat mensen dat wel zouden herkennen en zich van hem af zouden keren als hij op televisie door zou blijven gaan met die achterlijke retoriek. (en dat dacht de Republikaanse partij vermoedelijk ook) Het is dus niet zo zo dat als wij iets als onzin beschouwen dat dan iedereen het als onzin zal beschouwen. Er is juist altijd een deel van de mensen die zich door bepaalde ideeen laat insprireren en hoe breder je een idee/visie publiceert des te meer van die mensen zullen die ideeen/visie ook daadwerkelijk tegenkomen.

      1. Is er niet iets te bedenken zodat jij en ik rustig de details van Hitler’s of iemand ander’s gedachtegoed kunnen bestuderen en zodat de mensen die zich te makkelijk laten meeslepen hier niet aan beginnen en zodat de extreemisten er niet mee gaan kokketeren? Het beste antwoord tot nu toe lijkt dan nog steeds om alleen versies toe te staan met met voldoende en geintegreerde wetenschappelijke annotaties. Is wel weer de vraag wie die annotaties dan mag schrijven?

        1. Het is dus niet zo zo dat als wij iets als onzin beschouwen dat dan iedereen het als onzin zal beschouwen.

          Leg eens uit hoe die redenering verschilt van die van de mensen die door de jaren heen boeken van Socrates, Copernicus, Erasmus, Rousseau, Voltaire etc. hebben verboden. Is de naam Hitler op dat lijstje niet wat veel eer?

          1. Ik ben het in principe met je eens, maar twijfel alleen een beetje over de rand-figuren/extremisten. De geschiedenis heeft bewezen dat het gedachtegoed van A.H. onder de verkeerde omstandigheden tot de hel op aarde kan leiden. Ik verwacht dat de meeste Nederlanders (als ze het al zouden willen lezen) intelligent genoeg zijn om dat te begrijpen en door het boek te bestuderen beter kunnen begrijpen hoe het allemaal zover heeft kunnen komen. Een algeheel verbod lijkt me dus zowel principieel als praktisch onzin.

            Het boek is echter ook een symbool geworden (wellicht mede dankzij het verbod) en het lijkt me niet handig als het een magneet wordt die allerlei extremisten van diverse pluimage aantrekt en zo bij elkaar brengt. Daarom lijkt me de randvoorwaarde van een wetenschappelijke inkadering (toevoegen van annotaties m.n. bij valse/ongefundeerde feiten) nog niet zo’n slecht idee. (hoewel ik in eerste instantie ook jeuk kreeg toen ik dit idee voor het eerst hoorde). Ik denk dat je er dan wel heel veel tijd en energie in moet steken om die inkadering van een hoge kwaliteit te krijgen (omdat het anders averechts zal werken…).

            Overigens lijkt het verbod van de andere voorbeeld-boeken die je aanhaalt vanuit het gezichtspunt van heersende klasse veelal wel (enigszins) effectief geweest; bij het boek van A.H. zou ik zeggen dat een verbod bij of vlak na publicatie nog wel effectief geweest zou kunnen zijn. Maar om het na de oorlog en zeker nu nog geheel te verbieden lijkt me typisch gevalletje “als het kalf verdronken is dempt men de put”.

  6. Wat mij in een eerdere discussie over dit onderwerp op Tweakers overigens opviel is dat veel mensen nu vinden dat je alles maar moet publiceren op het internet omdat de vrijheid van meninguiting heilig is en dat of het haatdragend is of niet helemaal niet uitmaakt. ‘Op het internet mag alles’ Of mein kampf daadwerkelijk een haatzaaiend boek zou zijn maakt de meeste reageerders daar helemaal niet uit.

    Ik heb inmiddels mijn tweakers account maar weg laten gooien want je krijgt daar wel erg veel negativiteit om de oren in dat soort discussies als je van mening dat de vrijheid van meningsuiting ook op het internet soms wel eens ingeperkt zou mogen worden (bv bij haatzaaien).

    1. Ik kreeg eind vorig jaar op tweakers nog een waarschuwing dat ik ‘verkeerd’ modereerde. Jij had op een aantal feitelijke onjuiste berichten die van +2 en zelfs +3 waren voorzien gereageerd en stond zelf op -1.

      Mijn reactie was +2 voor jou, immers goede informatie aangezien de meerderheid het niet blijkbaar niet begrijpt. Volgens Tweakers lag dat anders, ik had jou een +1 voor on-topic moeten geven, en die feitelijke onjuiste berichten waren blijkbaar prima want daar is niets mee gedaan. :X

      Ik volg het nieuws daar nog wel, maar ben ook wel een beetje klaar met de moderatie daar.

  7. Zou ik dit boek willen verkopen? Nee, want het is geassocieerd met haat en volkeren-moord en dat zou mij een slechte reputatie opleveren als ik het zou verkopen, omdat mensen dan kunnen denken dat ik haat verspreid en volkeren-moord aanmoedig. Dus nee, ik zou het niet verkopen en ik denk dat veel uitgeverijen er ook zo over denken. Het mag dan wel legaal zijn maar als je klanten vervolgens je gehele handel gaan boycotten dan ben je zwaar in de problemen. Zou ik dit boek willen kopen? Mijn Duits is helaas niet goed genoeg om het goed te lezen en een Nederlandse vertaling? Daar twijfel ik aan omdat vertalingen lang niet altijd correct zijn en je vaak de interpretatie van de vertaler leest en niet wat de originele schrijver bedoelde. Dus waarschijnlijk niet. Mogelijk wel indien Hitler dit boek in het Engels had geschreven. Of het Nederlands. Of misschien als ik het nodig vind om mijn kennis van de Duitse taal te verbeteren. Zou ik (delen van) dit boek willen lezen? Dat weer wel. Het is namelijk een deel van onze geschiedenis en geschiedenis heeft wel mijn interesse. Het is goed om te zien hoe 85 jaar geleden de publieke opinie dusdanig werd bespeeld dat men massaal dacht dat het uitroeien van het Joodse volk, zigeuners en een aantal andere personen gewoon een goed idee was. Gewoon om de signalen te leren kennen die tot deze genocide hebben geleid en om te kunnen zien of die vandaag de dag weer terugkeren. En het lijkt erop dat het min of meer terugkeert, maar dan met Moslims als slachtoffer. Of andersom, Moslims als daders als je ziet wat Daesh uitspookt. We zouden dan moeten proberen om nieuwe volkeren-moorden te voorkomen. Jammer genoeg gebeurt dit toch al weer op diverse plaatsen op deze wereld, hoewel gelukkig nog kleinschalig. Maar het blijft gebeuren.

    1. om de signalen te leren kennen die tot deze genocide hebben geleid en om te kunnen zien of die vandaag de dag weer terugkeren

      Op zich een normaal klinkend motief. Er is potentieel echter ook een groep die het boek mogelijk zal kopen om het gedachtengoed daarin te verheerlijken en ook zelf weer aan te halen om delen ervan weer in een huidige context te plaatsen.

      Je zou misschien denken dat niemand meer beinvloed zal raken door de inhoud van zo’n boek maar ik vind het zelf ook altijd onbegrijpelijk hoe mensen beinvloed konden worden door 9/11 conspiracy sites. Als er iemand een visie opschrijft, hoe krankzinnig ook, lijkt het toch altijd wel een deel van de lezers weer te inspireren

      1. Als er iemand een visie opschrijft, hoe krankzinnig ook, lijkt het toch altijd wel een deel van de lezers weer te inspireren

        Dat de aard rond is was ook ooit zo’n krankzinnige visie. Dat is uiteraard niet te vergelijken met de ideeen van Hitler, maar als je niet over die ideeen mag lezen hoe weet je dat dan?

        1. Dat de aarde plat is, is nog steeds een krankzinnige visie. De Amerikaanse rapper Bobby Ray Simmons weet namelijk wel heel zeker dat de aarde plat is en laat zich niet door het tegendeel overtuigen. Tila Tequila deelt overigens ook die overtuiging. En dan is er nog de Flat Earth Society die hier ook stellig van overtuigd is en waarbij de Aarde eigenlijk overeenkomsten heeft met de Diskworld van Terry Pratchett. Maar dan zonder de olifanten en de schildpad… Ze hebben zelfs bewijs dat de aarde plat is! De aarde is een platte schijf en het ijs van Antarctica ligt als rand om deze schijf heen en zorgt zo dat het water niet van de wereld valt, en zo. Oh, en al die satelliet-foto’s en ander fotomateriaal uit de ruimte? Vervalst materiaal natuurlijk. Net als zoveel ander bewijs dat is geleverd door mensen die in alle richtingen rond de wereld gingen. Er zijn altijd mensen die een idee, hoe krankzinnig ook, gewoon als waarheid accepteren…

  8. De Nederlandse vertaling “Mijn Kamp” van Steven Barends is nog wél auteursrechtelijk beschermd, omdat die auteur pas in 2008 overleed.

    Is dat wel zo? Ik heb weleens begrepen dat de termijn slechts 70 jaar totaal is als de rechten bij een bedrijf liggen. Ik denk dat de kernvraag hier is of Barends de de vertaling in opdracht heeft gemaakt?

    (die rechten zouden volgens NRC bij de erven van Ketmann (NSB) te liggen/hebben gelegen via de uitgeverij De Amsterdamsche Keurkamer, hoewel ook de Nederlandse staat hier aanspraak op maakt(e?)).

  9. art. 137e Strafrecht: Hij die … een uitlating openbaar maakt die, naar hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden, voor een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap beledigend is, of … wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.

    Dit lijkt wel een erg grote inperking van de vrijheid van meningsuiting; tegenwoordig beledigt een mening al snel een groep (en zoniet lijkt die mening niet van betekenis)… Met dit artikel zou je publicatie van zowel Mein Kampf, als van verhaaltjes over zwarte piet kunnen aanpakken. Lijkt me dat dit artikel nogal willekeurig wordt aangeroepen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.