Mag een festivalorganisatie zelf boetes uitdelen voor strafbare zaken?

De organisatie van de Zwarte Cross gaat zelf boetes uitdelen aan stiekeme rokers op het festival. Wie betrapt wordt met een sigaret, moet – na een eerste waarschuwing – 70 euro dokken. Dat meldde het AD onlangs. Niet echt internetrecht, maar het raakte kennelijk veel lezers want ik kreeg er nogal wat vragen over. Mag dat zomaar, zelf boetes uitdelen als organisatie? En maakt het dan nog uit of het zoals hier gaat om een strafbaar feit, of mag je als organisatie dat ook zelf verzinnen? Want dan weet ik nog wel wat leuks voor in mijn algemene voorwaarden, om een lezer te citeren. En inderdaad, dat kan een heel eind.

De organisatie van het festival zet de bijzondere stap omdat ze helemaal klaar is met de torenhoge rookboetes die ze zelf ontvangt; vorig jaar was dat nog zo’n 20.000 euro. Logisch dus dat men harder wil optreden tegen rokers. Er is overleg geweest met Justitie, maar ik snap niet goed waarom want dit is een puur civiele kwestie: de boete wordt opgenomen als algemene voorwaarde, oftewel deel van de regels om het festival te mogen bezoeken. Wie een kaartje koopt, gaat dus akkoord met het rookverbod versterkt met boete.

In principe is dat zonder meer mogelijk. Contractsvrijheid staat toe dat je een boete afspreekt bij overtreding van een verbod (of meer algemeen, bij een niet-nakoming). De wederpartij kan immers piepen voordat hij het contract aangaat, dus als hij dat niet deed dan vond hij de boete redelijk, kennelijk. Of hij las de voorwaarden niet, maar dat is juridisch natuurlijk geen argument. (Zie deze zaak uit 2010 waarin een forumspammer 10.000 euro contractuele boete moest betalen.)

Bij consumenten ligt dat iets anders. Die hebben niets te piepen over het algemeen, dus daar komt de wetgever ze tegemoet. Het is niet perse verboden om bij consumentencontracten een boete op te nemen, maar de rechter moet er wel extra streng naar kijken. Ook als de consument er niets over gezegd heeft in de rechtszaak – ambtshalve toetsing, heet dat in het jargon. De rechter moet dan onderzoeken of de boete logisch en redelijk is gezien de soort overtreding, en zo niet dan gaat er een dikke streep doorheen.

Een factor van belang is dan inderdaad of de boete staat op strafbaar gedrag, ten opzichte van gewoon hinderlijk of vervelend doen. In deze zaak van vorig jaar was het een huurder verboden -met boete- om de woning onder te verhuren, inclusief kortdurend AirBnB verhuur. De verhuurder had daar een reden voor, namelijk dat hij van de gemeente een boete zou krijgen als dergelijke onderverhuur plaatsvond. In die context vond de rechter het boetebeding niet oneerlijk.

Gezien de werkwijze van de Zwarte Cross-organisatie zou ik zelf ook denken dat deze aanpak redelijk is, en dat de boetes dus contractueel niet te vernietigen zijn.

Arnoud