Waarom zet iedereen toch hoofdletters in licenties?

Laatst kwam de vraag ook alweer in de comments voorbij, en ik had er gisteren een discussie over met een klant: waarom toch dat gebruik van ALINEA’S MET HOOFDLETTERS in licentiedocumenten?

Dit is een mooi stukje cargo cult-juristerij, net als aanvinkvakjes bij algemene voorwaarden en klakkeloos gecopypaste standaardclausules. Het heeft ergens een basis in een wet, maar of die wet geldt en of dit de manier is om eraan te voldoen, dat weet eigenlijk niemand meer.

Het idee dat aansprakelijkheidsbeperkingen (“exoneraties”) met hoofdletters moeten, komt uit de Amerikaanse wet. Hun Uniform Commercial Code, artikel 2-316 eist dat je bepalingen over aansprakelijkheid “conspicuous” weergeeft, oftewel op zo’n manier dat een redelijk oplettend persoon het had moeten zien. Bij ons zouden we volstaan met zo’n zin, maar het is typisch Amerikaans om enkele voorbeelden toe te voegen zodat je een “safe harbor” hebt waarmee je zeker weet dat je aan de wet voldoet. Dus staat in artikel 1-201(b)(10):

Conspicuous terms include the following: (A) a heading in capitals equal to or greater in size than the surrounding text, or in contrasting type, font, or color to the surrounding text of the same or lesser size; and (B) language in the body of a record or display in larger type than the surrounding text, or in contrasting type, font, or color to the surrounding text of the same size, or set off from surrounding text of the same size by symbols or other marks that call attention to the language.

Hoofdletters zijn dus een manier om een exoneratie “conspicuous” te maken, maar niet de enige. Het is wel de meest zekere: lettertypes, kleurtjes en dergelijke kunnen stukgaan bij het converteren van WordPerfect 4.2 naar Word 2.3, dus laten we dat maar niet doen. Bovendien staat het onprofessioneel, een lichtrood stuk tekst. Zoiets zal er wel achter zitten.

Maar goed, dat is Amerika. Bij ons staat nérgens in de wet dat je een exoneratie (of welke clausule dan ook) extra opvallend moet laten zijn voordat ‘ie geldig is. Sterker nog, er staat in de wet dat je niet eens hoeft te bewijzen dat men die exoneratie gelézen heeft (art. 6:232 BW). Enkel erop wijzen dat er algemene voorwaarden zijn (met hyperlink naar de tekst, dat wel) is al genoeg om ze deel te laten zijn van de overeenkomst. Ja, dus ook zonder dat men een vinkje heeft geplaatst.

Toch zijn er ook Nederlandse juristen die aansprakelijkheidsbeperkingen met hoofdletters gaan schrijven. Ik vermoed omdat ze daaraan gewend zijn vanwege al hun Amerikaanse contracten, of misschien wel omdat ze een Amerikaanse tekst hebben gecopypaste en vertaald. Of misschien wel omdat de klant zei “hee moet er niet wat in hoofdletters, dat doet iedereen toch?”.

Ik snap trouwens werkelijk niet waarom die Amerikaanse wet überhaupt zegt dat hoofdletters “conspicuous” zijn in de zin van “dan had je het moeten zien”. Tekst in hoofdletters is volstrekt onleesbaar als het meer dan een zin of twee is.

Arnoud

18 reacties

  1. Dat zelfde geldt natuurlijk voor mensen die van hun hele tekst op juridische blogs een linkje maken 😉 The irony!

    Enkel erop wijzen dat er algemene voorwaarden zijn (met hyperlink naar de tekst, dat wel) is al genoeg om ze deel te laten zijn van de overeenkomst. Ja, dus ook zonder dat men een vinkje heeft geplaatst. Ik heb volgens mij (uit een van jouw boeken) begrepen dat dit niet zo is bij consumentenkoop? Daar moet men toch expliciet met de AV’s instemmen (door een vinkje aan te vinken en de voorwaarden leesbaar op opsla-baar ter hand te stellen)?

  2. Ja daar ging iets mis. Dank Michel, Bart.

    En @Bart: ook bij consumenten hoef je niet expliciet iets aan te vinken, wél is verplicht dat je ze ter hand stelt zodat men ze op kan slaan. Bij offline consumentenkoop is het ook niet nodig mensen te laten tekenen voor de AV, zolang je ze maar een kopie geeft op papier.

  3. @N.P.: Dan leg ik uit dat dat écht niet hoeft en dat iedereen die dat doet, heel dom is. Kom ik meestal mee weg ook.

    Een enkele klant stáát erop dat ik het zo doe. Net zoals er soms klanten zijn die normaal taalgebruik afkeuren “omdat het dan zo hard overkomt”. Je mag dan niet zeggen “Als de site het niet doet, heb je pech” maar je moet zeggen “Dienstverlener spant zich in om de site beschikbaar te laten zijn maar doet geen garanties over concrete percentages; aansprakelijkheid voor niet-beschikbaarheid is uitgesloten voor zover wettelijk toegestaan”. Tsja.

    Het meest frustrerend is de e-maildisclaimer. Ik had een keer een klant uitgelegd dat het onzin was, hij gooide ‘m eruit maar drie maanden later zat ‘ie er weer “want mijn klanten vonden het zo gek staan, geen disclaimer”.

  4. Dit is een mooi stukje cargo cult-juristerij

    Hoe weet je dat?

    Het is algemeen bekend dat een tekst die volledig uit hoofdletters bestaat, veel slechter leesbaar is dan een tekst die alleen maar uit kleine letters bestaat.

    Een achterdochtig iemand zou kunnen denken dat advocaten dit bewust doen om de andere partij te naaien.

  5. Bovendien staat het onprofessioneel, een lichtrood stuk tekst.

    Integendeel, de ALL CAPS-versie is juist de “goedkope” variant???vroeger zelfs letterlijk, aangezien je toen voor het gebruik van extra fonts (en vetjes of schuin zijn andere fonts!) of extra kleuren ook extra moest betalen.

    Anders gezegd: de hoofdletters werden waarschijnlijk gebruikt om geld te besparen, omdat veel gebruikte toestellen (vb. een traditionele tikmachine) niet voorzien waren om eenvoudig een andere kleur of font te gebruiken.

    Ik zou dus eerder verwachten dat bedrijven die wilden tonen dat het goed met hen ging traditioneel juist wel kleur gebruikten.

    (Maar misschien weet jij een manier om die theorie eens te onderzoeken; ik heb niet echt toegang tot zo’n oude legale papieren…)

  6. Dat zou goed kunnen. Ook het argument dat de fax en het kopieerapparaat (vroeger) alleen zwart-wit reproduceerden zal hebben meegewogen. Met hoofdletters weet je zeker dat het overkomt zoals je bedoelt. Je lichtrood kan zomaar lichtgrijs of zelfs wit worden na drie keer faxen.

    En daarnaast is de juristerij een buitengewoon conservatieve club. Als methode X werkt en legaal is, waarom dan naar methode Y?

  7. Wat mij altijd verbaast in Engelse EULA’s en dergelijke is dat als er dan een alinea of 3 in hoofdletters zit, deze wel netjes vertaald is naar het Nederlands, maar daarna de opmerking komt: “oh jah, en als je in EU woont, is dit niet van toepassing”

    Dan zet je het toch gewoon niet in de tekst die je EU burgers laat ondertekenen of denk ik nou te simpel?

  8. Arnoud Engelfriet schreef:

    Tekst in hoofdletters is volstrekt onleesbaar als het meer dan een zin of twee is.
    1) Inderdaad. Verschrikkelijk en hoofdpijnverwekkend. Ik heb wel eens paar veel te lange en ingewikkelde alinea’s in hoofdletters vertaald (ik doe normaal geen juridisch, maar dit was een ‘meepakkertje’ in iets technisch), en het is echt heel erg irritant en vermoeiend.

    2) Vroeger (1984 of zo) heb ik ook wel eens discussies gehad met collega’s die Cobol-programmeur waren (was ik zelf niet), die dachten dat alles in hoofdletters moest, of anders was het een traditie waaraan ze nou eenmaal gewend waren. Later zelf ook wat kleine programmaatjes gemaakt, en het bleek helemaal niet te hoeven (althans niet op een HP3000): leesbaar Cobol met kleine letters en een enkele gepaste hoofdletter compileerde ook gewoon.

    3) Over Micha Kat zal ik hier maar zwijgen, maar als ik zoek op schreeuwhoofdletters vind ik o.a. dit: http://rudhar.com/politics/intnlgov/bestormd.htm .

    4) Grappig, ik dacht even nog een medestander te vinden, maar dit blijk ik ook zelf: https://groups.google.com/group/nl.taal/browse_thread/thread/6f40177d92cc5774/3a367e8f3b4ad685

  9. In veel Open Source software wordt de licentieovereenkomst als een tekstbestand meegeleverd. Hoofdletters zijn dan de enige optie om aan die (Amerikaanse) eis te voldoen. In principe zou je ook een .rtf of .pdf bestand mee kunnen leveren, maar dan heb je geen 100% zekerheid dat de licentie leesbaar is door ontvangers van de software.

  10. Ik doe dit idd met het oog op de UCC standaard in de Engelse versies van voorwaarden voor klanten waarvan ik weet dat ze zich ook op consumenten in de VS en/of Canada richten (of zelfs als ze zich niet zo heel bewust daarop richten, maar er rekening mee moeten houden dat ze klanten uit die landen hebben).

    Denk dat dit erg smaakgebonden is.

    IK VOND HET OOK NOOIT ZO MOOI LEESBAAR, MAAR HET IS TOCH WEL DE SIMPELSTE MANIER OM VIA TEKST IETS LUID EN DUIDELIJK TE ROEPEN.

    Uitsluiting van implied warranties moet dacht ik ook op deze wijze en heb je van die mooie door jurisprudentie geïnspireerde standaardzinnen voor.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.