Wie net als ik wel eens in de trein ziet, zal het schermpje hiernaast vast voorbij hebben zien komen. Internet in de trein, maar u moet wel even akkoord gaan met de voorwaarden. En T-Mobile is niet de enige. Maar het is puur juridische cargoculterij.
Een cargo cult is de gedachte dat als je bepaald gedrag imiteert, je hetzelfde resultaat krijgt als de originele acteur. Het begrip komt uit Melanesië, waar de lokale bevolking vliegtuigen met geweldige goederen zag landen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog hield dat op, waarop men besloot deze vliegtuigen dan zelf te gaan lokken door landingsbanen en vliegvelden te bouwen.
Iets dergelijks bespeur ik ook bij dit soort dienstverlening. Oei, we hebben een dienst, daar moeten we dan even voorwaarden op zetten. Oh en dan moet er wel akkoord op gevraagd worden natuurlijk. En vergeet de disclaimer niet! Als je mensen vraagt waarom ze dat willen, dan komt het antwoord niet verder dan “dat heeft iedereen” of “dat hoort toch zo”. Soms wordt geschermd met een bedrijfsjurist, die bij nadere inspectie een googelende IT-er blijkt te zijn.
Net als die Melanesiërs hebben wij dat gedoe met disclaimers en vinkjes afgekeken van de Amerikanen. Bij hun is akkoord nodig op voorwaarden, en dat moet blijken uit een actieve handeling. Maar bij ons hoeft dat niet, je kunt ook prima volstaan met gewoon melden dat je voorwaarden van toepassing zijn. Volgens de wet is dat genoeg. Niet dat iemand dat checkt of zo, welnee.
Het feit alleen al dat mijn disclaimergenerator sinds oktober 2010 zo’n drie disclaimers per dag produceert, laat zien hoe wijdverbreid dit fenomeen is. Ja, we moeten een disclaimer, nee ik heb ook geen idee wat erin moet, goh dan genereren we er even eentje en dan zal het wel goed zijn.
Wat iedereen dan weer keihard vergeet, is dat bij ons in de wet staat dat je de voorwaarden op moet kunnen slaan (of printen) om ze rechtsgeldig van toepassing te laten zijn. Dat hoeft dan weer niet in Amerika, dus dat doen wij dan ook niet. Of zoiets. Maar het betekent wel dat 90% van al deze voorwaarden volslagen irrelevant zijn, hoe veel vinkjes je ook moet aanvinken. Probeer maar eens simpel die voorwaarden op te slaan bij T-Mobile – nee, de HTML afvangen met een pipe vanuit netcat telt niet.
Ook inhoudelijk kun je vraagtekens zetten bij dergelijke voorwaarden. Vaak komen ze neer op “u dient zich fatsoenlijk te gedragen”, “wij garanderen niet dat het internet altijd werkt” en “bij misbruik kunnen we u afsluiten”. (En soms ook “van tijd tot tijd kunnen wij de dienstverlening veranderen”, joh, echt.) Waarom schrijven juristen dit op? Het spreekt toch voor zich dat de klant zich fatsoenlijk moet gedragen, dat anders het contract mag worden opgezegd en dat internet niet altijd werkt.
Natuurlijk, soms zijn er specifieke voorwaarden nodig om gekke dingen te regelen. Zo blijken soms alle poorten behalve 80 (http/www) dichtgezet, of worden pornosites of niet-werkgerelateerde sites geblokkeerd. Maar juist díe zie ik dan weer niet terug. Want dat hoeft niet in Amerika. Of de voorwaardenschrijvende jurist heeft geen idee wat de techneut bedenkt dat juridisch moet (“als we porno niet blokkeren zijn we aansprakelijk als kinderen porno kijken”). Of men denkt dat dat niet hoeft. Ik weet het niet maar het irriteert me mateloos.
Arnoud
Allemaal leuk en aardig maar ik kan me in ons spam vonnis nog herinneren dat de rechter veel aandacht besteedde aan het verweer van gedaagde dat de voorwaarden niet waren geaccepteerd en dus niet van toepassing werden geacht. Op dat moment stelde de rechter dat dat niet kon omdat je geen account kunt aanmaken zonder het vinkje te zetten.
De rechter kwam in casu niet toe aan de toets of de voorwaarden van toepassing waren indien dat vinkje bij het aanmaken van een account niet aanwezig was. Maar gezien de wijze van formuleren vind ik dat vinkje wel fijn. Stel het vinkje had er niet gestaan? Hoe zou het dan zijn beoordeeld? Melden dat je voorwaarden van toepassing zijn; leuk maar hoe doe je dat juridisch correct?
Zou er een verschil zijn tussen websites waarop je alleen iets nuttigs kunt doen met een account? In dat geval kun je beredeneren dat het ‘voor de hand ligt’ om bij het aanmaken even goedkeuring van de spelregels te vragen. Indien je geen account nodig hebt maar je wel beweegt op de site is het natuurlijk veel lastiger om expliciet spelregels te laten accepteren.
Ik heb het gevoel dat over voorwaarden op een site meer gedoe over ontstaat bij de rechter dan of je de voorwaarden wel makkelijk kunt printen / opslaan maar mogelijk heb ik het mis. Zijn voorwaarden weleens afgewezen omdat je ze niet kon uitprinten/opslaan terwijl dit wel terecht ter verweer is ingebracht?
Dat is inderdaad een goede vraag, en er zijn veel antwoorden, die alle zeer triest zijn. Je hebt de Googlende IT al genoemd, zulke juristen zijn er natuurlijk ook. Dan zijn er natuurlijk ook nog niet-googlende niet-juristen die van alles zelf schrijven. Dan zijn er de (bedrijfs)juristen die geen zin/tijd/idee hebben. Dan zijn er de juristen die het weliswaar weten, maar de verantwoordelijke afdelingschef niet kunnen overtuigen, of niet eens meer zin hebben dit te proberen. Dan zijn er natuurlijk ook nog chefs die natuurlijk zelf veel beter weten een paar voorwaarden, een contract etc te schrijven dan een jurist. Dan zijn er ook nog de chefs die weliswaar weten dat een jurist het beter kan, maar ook weten dat zo’n jurist dan met vervelende vragen komt… Dan zijn er ook nog juristen die weliswaar alles kunnen, maar altijd zoveel tijd nodig hebben (“Wat? Hoebedoelje? Het gaat niet meer vandaag? Maar we moeten NU de voorwaarden/contract hebben”).
Oh ja, dit alles gebeurt ook gewoon bij heel grote clubs…
Pas als het een keer heel goed mis ging (of bijvoorbeeld bij de concurrent) wordt er veel beter opgelet.
Beter goedkoop gekopieeerd dan duur ingehuurd
Dit beschrijft 90% van het internet. Van webbouwers tot downloaders.
Melden dat je voorwaarden van toepassing zijn, doe je door de zin “Onze algemene voorwaarden zijn van toepassing” in beeld te brengen inclusief hyperlink of vindplaats van die voorwaarden. Een vinkje maakt het verhaal inderdaad iets sterker, omdat je dan kunt zeggen dat de zin niet gemist had kunnen worden. Maar juridisch is het niet verplicht om mensen expliciet die zin te laten bevestigen.
Wél verplicht is dat mensen die voorwaarden kunnen kennisnemen en opslaan. En dat gaat nu nog vooral op triviale wijze fout. Mensen zeggen “De FENIT voorwaarden zijn van toepassing” en de wederpartij mag dan gaan googelen (wat niet mag) of men hanteert alleen een standaardzin onderaan in de voettekst. Zie ook Terhandstelling van algemene voorwaarden via de website.
Ook moet je natuurlijk bewijzen dat het aanvinkvakje er stond (en die zin) op het moment dat de overeenkomst werd gesloten. En dát zou nog wel eens een leuke kunnen worden als mensen gaan verweren “Nee hoor, toen ik lid werd stond die hele zin er niet, dat heeft ie vorige week snel toegevoegd”. Want heb jij screenshots van je registratieprocedure van toen die spammer lid werd?
Haha, google eens op “Deze disclaimer is overigens via de ICTRecht-disclaimergenerator gegenereerd.”. Even lachen.
Overigens wordt er door T-Mobile in de trein wel degelijk gefilterd. YouTube werkt bijvoorbeeld niet (of ten minste toch niet via de mobiele app).
“HTML afvangen met een pipe vanuit netcat telt niet.” lol, advocaten met technische kennis zijn zo leuk 🙂
Dat is een beetje de clou van dit hele blog. Overigens is Arnoud wel jurist, maar geen advocaat.
@Eric: +1 🙂
@Arnoud: Met mijn android toestel kan ik wel screenshots maken, dus zou het daarmee afgedekt zijn?
Heeft het misschien te maken met het internationale karakter van internet? Als je nederlandse site in de VS draait, en een inwoner van de VS maakt een account aan, en er gaat iets mis (hack van gegevens, creditcard lek, naw gegevens openbaar), welk recht is dan van toepassing? Die van de VS of vestigingsland van het bedrijf (NL)?
Ik vind de inhoud van die disclaimers (ja, ik lees ze wel eens!) vaak nog veel ergerlijker: veel verplichtingen bij de gebruiker, nauwelijks verplichting bij de leverancier. Je neemt een product af, maar de leverancier zegt eigenlijk dat hij je mogelijk helemaal geen product levert.
Ik wilde eens opties kopen via (toen) de Postbank. In de voorwaarden stond dat Postbank-medewerkers voor geen enkele schade verantwoordelijk waren. Ik zag al voor me dat ik op straat werd aangereden door een Postbank-medewerker, en dat die niet verantwoordelijk was omdat ik akkoord was gegaan met de voorwaarden. Volgens een deskundige kon ik dat wel tekenen want die voorwaarde was “zo onzinning”. Ja ja. Niet getekend dus.
Ik geloof dat in de Microsoft-voorwaarden staat dat ze niks leveren, of in ieder geval niks garanderen. Geen inspannings- of resultaatverplichting van de zijde van de leverancier. Alles wat je dus wel krijgt voor je geld, moet je beschouwen als een gunst. Disclaimer (pun intended): ik gebruik geen Microsoft-producten, dus de details weet ik niet meer.
Een ander nadeel van een vinkje bij een signup is natuurlijk dat je daarmee zou kunnen betogen dat deze voorwaarden slechts gelden voor mensen die de sign-up procedure volledig hebben doorlopen. Als je ze niet wil accepteren kun je geen account aanmaken wat inhoudt dat je de voorwaarden dus kunt afwijzen terwijl je al op de site zit…
@Eric: als je genoeg disclaimers hebt kan je de generator van Arnoud namaken 😉
Er zijn sinds publicatie van deze blog 32 disclaimers gegenereerd. Whoa!
Even een ander puntje. Heb je geen toestemming nodig van T-Mobile om hun logo in je post te gebruiken en zo in verband te brengen met de Cargo-cult? 🙂 T-Mobile is overigens een internationaal bedrijf dus ik kan mij voorstellen dat zij een generiek disclaimer-beleid volgen overal ter wereld. En als die voorschrijft dat een vinkboxje nodig is, dan komt dat er gewoon. Het is meer onzin voor bedrijven die alleen binnen Nederland opereren.
Ik heb geen toestemming nodig om een logo te tonen als dat logo functioneel relevant is voor een blog.
Als web developer zie ik ook regelmatig dat klanten vragen om zo’n vinkje met voorwaarden (bij het bestellen in een webshop of iets dergelijks). Dit is ongetwijfeld kopieergedrag, maar het argument dat de klant er ‘niet overheen gelezen KAN hebben’ bij zo’n verplicht veld is eigenlijk best redelijk.
Bewijzen dat het vinkje er stond is denk ik ook nog wel te doen: bijvoorbeeld via archive.org of een google cache, of desnoods getuigenis van andere klanten die rond dezelfde tijd een bestelling hebben geplaatst. Dat geldt natuurlijk net zo goed voor de aanwezigheid van alleen een link, al vraag ik me af hoe groot/duidelijk die moet zijn wil men er redelijkerwijs niet overheen gelezen kunnen hebben.
Ik weet trouwens niet of het er nog steeds in staat, maar een half jaar geleden stond er nog in de voorwaarden dat je alleen via internet explorer onder windows contact mocht maken. Wat ik wel wat bijzonder vond, aangezien ik met m’n T-mobile Android inlogde.
En een disclaimer als ‘Company Confidential information …’ heeft die dan wel waarde als ik die onder mijn mail naar collega’s zet?
E-mail disclaimers zijn van nul en generlei waarde. Dat is écht juridisch fetishisme.
Ik vind het wel grappig dat zelfs mijn eigen werkgever onder alle emailtjes een disclaimer laat plaatsen die automatisch door onze mailserver wordt toegevoegd. Het begint al met “This message contains confidential information and is intended only for the individual named. If you are not the named addressee you should not disseminate, distribute or copy this e-mail.” en wordt leuker als het doorgaat met: “E-mail transmission cannot be guaranteed to be secure or error-free as information could be intercepted, corrupted, lost, destroyed, arrive late or incomplete, or contain viruses.”
Heb je deze teksten vaker gezien? Tja, copy/paste werk van deze site, waar veel andere bedrijven kennelijk ook hun disclaimers vandaan halen.
Maar Email Disclaimers DotCom legt wel uit waarom disclaimers nodig zijn. Logisch, want dat bedrijf heeft een complete handel opgezet in dit soort “onzin”. Aan de andere kant, mijn werkgever opereert internationaal dus er zal vast wel een plek zijn waar het effect heeft.
Want ook de Cargo Cult gemeenschappen hadden soms het geluk dat een verdwaalde piloot hun werk verwarde met een echte landingsplaats. En daarnaast is het natuurlijk enorm interessant voor onderzoekers en touristen om zelf eens te bekijken, waardoor Cargo Cult op sommige plekken nog werkt ook! Ze bestaan immers nog steeds, zo’n 60 jaar na de oorlog.
All hail John Frum!
Ik denk dat Company Confidential aan collega’s nog best een paar interessante aanknopingspunten heeft in de ogen van de afdeling Juridische Zaken, maar ik denk ook dat we de verleiding moeten weerstaan om al te ver off topic te gaan nu.
@Wim ten Brink: Precies de reden waarom ik al mijn emails afsluit met:
“Indien u niet de beoogde ontvanger bent, gelieve dan deze mail uit te printen en op te eten.” (goed gejat van Arnoud)
-OnTopic- Wat ik persoonlijk nog veel erger vind zijn bedrijven die hun eigen voorwaarden niet kennen of respecteren. Zoals TransLink die keihard vol blijft houden bij mij dat de OV-chipkaart mijn eigendom is. Of zoals laatst een tweetal Energie-verkopers aan de deur die me troep wouden aansmeren, maar hun AV afdeden als “enkel een formaliteit, maar die zijn verder niet van belang, zal toch nooit gebeuren” toen ik aangaf er niet mee akkoord te gaan.
Wie kan mij uitleggen wat het verschil is tussen Cargo Cult en NLP? NLP is toch ook gericht om – zonder veel achtergronden te achterhalen – gedrag te kopieren om zo hetzelfde resultaat te bereiken?
Disclaimers zijn erg leuk. Vooral degenen die mij verbieden een e-mail door te sturen. Ik stuur altijd keurig een berichtje naar de afzender of hij het in orde vind als ik de e-mail doorstuur naar mijn collega. Krijg je altijd leuke reacties op binnen.
Ook een leuke: op werk.nl (een site van uwv) als je je wilt inschrijven, moet je eerst aanmelden met digid, daarna wordt pas gevraagd of je akkoord gaat met de voorwaarden. Het lijkt me beter om eerst akkoord te gaan met de voorwaarden en dan pas in te loggen.
Buiten dat, ik vraag me af waarom een overheidsinstantie algemene voorwaarden moet hebben. Algemene voorwaarden beperken altijd mijn rechten.
Daarbij komt, de tekst die in het kader onder “Agemene voorwaarden” staat totaal niet overeenkomt met de tekst die bij de link algemene voorwaarden hoort die onderaan op die pagina staat als je met digid bent ingelogd.
dit lijkt me echt een geval van “Cargo Cult”
Volgens mij klikt iedereen dat vinkje aan, terwijl ze de reglementen niet lezen!
Het schijnt mij toe als een standaard “cya” oftewel cover your ass vinkje. Zodat je kunt zeggen dat het hun schuld is als zij de voorwaarden niet lezen. (dat ze voor een leek als ik meestal compleet onleesbare diarree zijn is dan niet belangrijk meer)
Juridisch heeft het misschien weinig waarde, maar psychologisch denk ik wel.
Het ritueel van het vinkje zetten is natuurlijk ook een vorm van “educatie”. Niet zozeer dat men verwacht dat mensen uitgebreid de regeltjes gaan lezen, maar het werk wel degelijk als psychologisch trucje om mensen er aan te herinneren dat ze ’te gast’ zijn op dit netwerk en daarmee mensen helpen om zich ook als gast te gedragen.