Hoe autonoom is het internet tegenover de wet?

In 1996 verklaarde filosoof John Perry Barlow het internet onafhankelijk: “Governments of the Industrial World, you weary giants of flesh and steel, I come from Cyberspace, the new home of Mind. On behalf of the future, I ask you of the past to leave us alone. You are not welcome among us. You have no sovereignty where we gather.” De gedachte was heel mooi geformuleerd, maar niet nieuw. Internet is grensoverschrijdend en decentraal. Het is– vanuit internetperspectief – dan raar dat lokale overheidjes ineens regels op gaan leggen. Alsof je op de A2 ineens maar 80 mag rijden omdat de gemeente Zaltbommel dat milieuvriendelijk vindt, terwijl je bij Vught overdag de lichten aan moet hebben vanuit verkeersveiligheid.

Die gedachte zie je nog steeds veel terug in politieke en filosofische pleidooien over rechtsmacht op internet. Internet regelt zichzelf wel, is dan de gedachte. Ook bij vervelende lokale regels: “The internet treats censorship as damage and routes around it.” Het blijft een nobel streven, maar juridisch gezien is de discussie wel een tikje achterhaald. Want met bovenstaande criteria is het voor rechters geen enkel probleem meer om zich bevoegd te verklaren en uitspraken te doen.

Soms ontstaat daardoor een lastig kat-en-muisspel, zoals bij de vele filesharingdiensten die na Napster opdoken. Napster werd in de VS verboden wegens bijdragen aan auteursrechtinbreuk. Hun centrale server coördineerde namelijk het uitwisselen van muziek zonder toestemming. Opvolgers van Napster, zoals KaZaA, hadden dan ook geen centrale server. KaZaA werd mede daarom bij ons legaal verklaard. En zeker sinds Bittorrent is het technisch een heel stuk complexer om auteursrechtelijk te duiden wat een uitwisselingsdienst nu precies fout doet.

In reactie daarop begon de industrie steeds verder om zich heen te slaan en partijen aan te pakken die op indirecte wijze bij inbreuk betrokken waren. Bij ons heeft stichting Brein de afgelopen tien jaar een heel raamwerk van rechtspraak opgetuigd rond partijen die hyperlinks of andere informatie aanboden naar illegaal beschikbaar materiaal. Ook betaaldiensten en internetproviders werden aangesproken, hoewel tot dusverre zonder succes. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Bad cases make bad law, zoals dat in het Engels heet. Je wilt geen jurisprudentie die primair gericht is op het makkelijk kunnen aanpakken van grapjassen zoals The Pirate Bay.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat wetten en regels onveranderlijk en goed zijn. Innovatie zorgt regelmatig voor botsingen met regels. Een bekend voorbeeld is taxi-app Uber: mensen kunnen zich snel tegen betaling laten vervoeren door een van de chauffeurs van het bedrijf. De kwaliteit wordt geborgd en er zijn weinig problemen. Alleen hebben die chauffeurs geen taxivergunning. Moet Uber (iets preciezer de dienst UberPOP, want ze hebben ook ‘echte’ taxi’s) daarom zijn dienst staken? Of zou de regelgeving over taxivergunningen beter op de helling kunnen, wanneer een taxibedrijf op een andere manier de kwaliteit goed kan borgen?

Arnoud PS: dit is een voorpublicatie uit editie 2017/18 van De wet op internet, en de voorintekening is geopend!

19 reacties

  1. Het afschaffen van taxivergunningen is een optie. Maar dat is ook omdat ik voorstander ben van zo min mogelijk vergunningen.

    Zolang taxivergunningen bestaan zal Uber zich er aan moeten houden. Ook aan alle andere plichten rond taxi’s moeten ze zich houden zolang ze mensen van A naar B willen brengen in ruil voor een vergoeding.

    1. Uber heeft wel meer haken en ogen:

      Gebrek aan fooi voor de taxichauffeur.
      Vaste commissie van 20% terwijl er geen flat fee is voor de chauffeur [1].
      UberEATS bezorgers krijgen geen reistijd vergoed tussen opdrachten door, en wanneer er geen opdrachten zijn verdienen ze ook niets en rijden ze doelloos rond. [2] Je reinste slavenwerk, nog embarmerlijker dan een slechte uitzendbaan.

      [1] http://www.taxibelangen.nl/ervaringen-ex-uber-chauffeur/
      [2] http://www.breakit.se/artikel/7599/i-spent-two-weeks-delivering-for-uber-eats-and-made-4-4-per-hour

      1. Het was vooral voor werkelozen interessant om geld naast de uitkering te verdienen. Ik weet niet of de belastingdiesnt (en UWV) inmiddels al inkomens informatie krijgt van Uber over hun afdrachten aan chauffeurs maar dan wordt het met zulke absurd lage verdiensten snel minder fijn om uber chauffeur te zijn.

  2. Ook in de bovenstaande introductie proef je weer het misverstand dat bij velen leeft, namelijk dat “Het Internet” een soort zelfstandige entiteit is; een soort zelfstandig, levend wezen bijna.

    Dat is onjuist. Het is niets anders dan een netwerkinfrastructuur zonder zelfstandige betekenis. Het zijn de individuele computers die via dat netwerk gegevens met elkaar uit kunnen wisselen, waar het om gaat.

    Filosofische discussies over “Het Internet” als zelfstandige entiteit, zijn dan ook overbodig. De rechtsmacht ten aanzien van de individuele computers die van een netwerk zoals het internet gebruik maken, is ook evident. Net als de nationale regels waar de eigenaren of gebruikers van die individuele computers aan dienen te voldoen.

  3. De E30 loopt ook door meerdere landen. Toch moeten automobilisten zich overal aan de lokale wet houden, zowel in Nederland, Duitsland, Polen, Wit-Rusland en Rusland. Ook als je aan een stuk door rijdt.

    1. Het grote verschil is dat als je op de E30 in Duitsland wil rijden, je fysiek in Duitsland zal moeten zijn.

      Gebruik maken van internetdiensten en -verbindingen in Duitsland kan vanmuit je luie stoel in Nederland.

      Het probleem met handhaven op het internet lijkt mij ook duidelijk. Niemand weet wie er achter de huidige incarnatie van The Pirate Bay zit. De hosting verschuift steeds waardoor elke blokade zonder effect blijft. Er hoeft zlecht één land te zijn waar geen blokkade is en je kan met vpn / proxy TPB benaderen.

      Of men neme een website waarop naam en adres van veroordeelde nederlandse pedofielen worden genoemd. In Nederland niet toegelaten, in de VS volkomen legaal zolang de info juist is en je het doet als waarschuwing aan ouders en niet voorziet van een oproep tot geweld.

      Als je dus zo’n website opzet dan laat je dat doen door een inwoner van de VS en hosten in de VS. Je betaalt een keer iemand cash om anoniem wat Bitcoins voor je aan te schaffen en betaalt vervolgens volkomen anoniem jouw proxy in de VS voor het hosten en beheren van de website. Ik wens justitie in Nederland heel veel succes met de vervolging.

      Degenen die gepakt worden zijn of onvoorzichtig, of maken het zo bont dat ze organisaties met de middelen van de NSA achter zich aan krijgen. Ik heb zelf in de omgeving waar ik woon de keuze uit diverse onbeveiligde WiFi verbindingen. Daarnaast zijn er een aantal met WEP! beveiligde netwerken, die kan je net zo goed als open beschouwen :X Een oude laptop met een generieke linux boot CD ik kan volkomen anoniem de meest walgelijk haatteksten verspreiden zonder dat iemand die ooit to mij kan herleiden. Dan moet je alleen opletten dat je die laptop nooit via een reguliere verbinding aan het internet hangt.

      Wie kennis van zaken heeft kan (nog steeds) anoniem zaken op internet zetten.

    2. Ik vraag me af of je voorbeeld goed toe te passen is op het internet: Als ik vanuit mijn stoel in Nederland gebruik wil maken van een site in Polen, dan loopt de kabel die daarvoor gebruikt wordt waarschijnlijk ook door Duitsland. Toch vinden de meeste mensen het dan raar als Duits recht dan van toepassing is.

      Daarnaast is het bij een weg duidelijk welke regelgeving van toepassing is, de plek waar je je op dat moment bevindt. Bij het internet is dat complexer: Als een Amerikaans bedrijf een site bouwt, die op Nederlandse servers gehost wordt en tegelijk iemand uit India en uit Rusland die bezoekt, welk recht is dan van toepassing. Het recht van alle vier de landen maakt het heel complex, aangezien er zeker regels conflicteren in bepaalde gevallen, los van het feit dat het bijna onmogelijk is voor een eenmanszaakje om de wetten van alle landen die mogelijk zijn site kunnen bezoeken te kennen (neem als voorbeeld de huidige Russische wetgeving dat persoonsgegevens van Russen altijd op Russisch grondgebied bewaard moeten worden, als elk land dit zou doen, wordt het bijna onmogelijk voor start-ups om iets te bouwen dat buiten hun eigen land te gebruiken is).

      Ga je alleen het recht toepassen van het land waar de servers staan, dan gaat men de servers in een gunstig land neerzetten, waar kinderporno wel is toegestaan. Het zelfde geld als je het recht van het land van huisvesting van het bedrijf pakt.

      Je ziet dit probleem momenteel bijvoorbeeld bij online gokspellen. In Nederland is het verboden dit aan te bieden zonder vergunning, maar veel partijen doen het toch omdat die op een gunstige locatie zitten. Zij krijgen wel boetes e.d. opgelegd, maar doordat er geen verdrag met die betreffende landen zijn, zijn deze niet te handhaven. Daarom wordt er ook geen zaak bij de strafrechter gestart, komt er ook geen internationaal arrestatiebevel en zijn de bedrijven in kwestie eigenlijk dus gewoon vogelvrij.

      De enige oplossing die ik me momenteel kan bedenken is om de regelgeving en handhaving bij een supranationale of intergouvernementele organisatie neer te leggen, bijvoorbeeld de VN of een andere nog op te richten organisatie. Handhaving kan dan gebeuren op een manier gelijk zoals dat met bijv. Interpol gaat, lokale handhavers, zijn ook in dienst van Interpol en kunnen dus ook voor activiteiten van die organisatie worden ingezet.

      1. Welke regels zou zo’n intergouvernementele organisatie dan moeten handhaven? Kunnen we het daar over eens worden? Moet Nederland China gaan helpen in de aanpak van Chinese bloggers die zich kritisch uiten over de Chinese overheid?

        Ik hoop eerlijk gezegd dat overheden het nooit eens zullen worden over regels op het internet. Er kleven nadelen aan de rechteloosheid op het internet, maar ik heb deze situatie veel liever dan het alternatief van een wereldregering / internationaal instituut o.i.d. dat regels oplegt waar je niet aan kunt ontkomen.

        1. Binnen de VN komen we daar toch ook uit? In de EU net zo.

          Ik wil niet zeggen dat het internet rechteloos is, het probleem is juist dat elk land op zijn eigen manier zijn recht er op toepast en daardoor er een grote mate van rechtsonzekerheid is zodra je de grens over gaat. Er zijn zelfs gevallen bekend waarbij een Nederlander een site had opgezet gericht op Amerikanen, maar daar werd een bordspel verkocht dat in Duitsland verboden was en daarom kreeg hij een dagvaarding vanuit Duitsland toegestuurd, puur omdat het op zijn site mogelijk was om Duitsland als land van verzending te kiezen en een Duitser daar dankbaar gebruik van had gemaakt. Was die zelfde Duitser de grens over gereden en had hij het in een Nederlandse winkel gekocht, dan was er niks aan de hand geweest.

          Dit zou dus impliceren dat als je online iets wilt verkopen, je maar moet checken in welke landen het wel en niet verkocht moet worden, alsof je in elk van die landen een fysieke winkel hebt en daar zelf actief op moet gaan filteren. Een onwerkbare situatie in mijn ogen, zeker voor de kleine ondernemers (waaronder veel ZZPers).

      2. Het recht van de landen die jouw kunnen straffen geldt.

        Met andere woorden voor een Nederlander: Alle landen in de EU Als het ook in Nederland strafbaar is met een straf boven de grens: alle landen waaraan Nederland uitlevert. En als je niet op let: alle landen waar je naartoe reist.

        Dus voel je vrij om de Chinese overheid te bekritiseren, maar ga dan niet naar China (iclusief Hong Kong) op vakantie.

        1. Elroy, jouw positie (Het recht van de landen die jouw kunnen straffen geldt) is inderdaad in de praktijk een nuttige regel.

          Daar zitten echter twee (in mijn visie, maar ik hoor graag de jouwe) levensgrote problemen aan:

          1) Er is geen objectieve toetsing. Er is altijd wel ergens wel een dictatoriaal/totalitair land dat jouw mening zeer verwerpelijk vindt, waardoor jou vrijheid, zelfs in een ‘vrij’ land, ingeperkt wordt.

          2) Je staat bloot aan willekeur. De acceptatie van bepaalde zaken kan, op democratische wijze (dat is al erg) of op niet-democratische wijze (nog veel erger) veranderen met de tijd, waardoor je gepakt kunt worden op iets uit het verleden, of iets anders niet-relevants. Zie bijvoorbeeld de vele verhalen over weigeringen om de US te mogen betreden nadat Trump aan de macht is gekomen, of bestraffingen van homosexualiteit waar dat voorheen volledig geaccepteeerd was.

          Bijvoorbeeld: Het is niet denkbeeldig (ook niet waarschijnlijk IMHO, gelukkig), dat positief schrijven over de EU je over 5 jaar in de gevangenis kan laten belanden in Engeland. Vind je dat redelijk? Houd je daarmee rekening in je uitingen?

          Jouw positie is dus een nuttige regel…. voor lafaards en opportunisten, niet voor mensen met principes.

          1. Je hoeft helemaal niet bloot te staan aan willekeur: alleen in landen waar willekeur heerst en in landen waarin naar dergelijke landen kunt worden uitgeleverd sta je bloot aan willekeur. En dit heeft helemaal niets met het internet te maken: ook zonder internet kunnen totalitaire regimes van alles en nogwat eisen. Je kunt alleen hopen dat er landen zijn waarin je tegen dergelijke ongein wordt beschermd, en waar je niet zomaar wordt uitgeleverd.

            Natuurlijk is dit helemaal geen rechtvaardiging voor die willekeur. Eigenlijk zou de wereld zo moeten zijn dat je in elk land veilig en vrij kunt zijn. Zolang dat niet is gegarandeerd, is het in ieder geval een goede zaak dat er veel landen zijn die onderling onafhankelijk zijn, zodat er altijd wel een paar landen zijn waar je naartoe kunt vluchten.

            Dit betekent ook dat landen heel terughoudend moeten zijn met uitleveren aan andere landen. Dit raakt aan de essentie van een land: waarom zou je zelfs maar proberen om soeverein te zijn, als je de overheid van een ander land volledig vertrouwt? Dan kan je toch beter fuseren? Het hele bestaansrecht van landen is juist het wantrouwen van andermans overheid. Dit is een goede zaak: onterecht wantrouwen is niet zo erg, maar onterecht vertrouwen is erg schadelijk. Het betekent wel dat je mensen niet zomaar, of misschien zelfs helemaal niet moet uitleveren.

            Om toch berechting mogelijk te maken zou je, in plaats van uitleveren, mensen lokaal moeten kunnen berechten voor in het buitenland gepleegde misdaden. Als de aanklager uit land A komt, en de verdachte zich in land B bevindt, dan zou land B de verdachte moeten arresteren, en de keuze moeten geven tussen uitlevering aan land A, of berechting in land B. In het eerste geval gelden de wetten van land A, in het tweede geval de wetten van land B, met als aanpassing dat de straf niet hoger mag zijn dan de maximumstraf in land A. Uiteraard geldt in het tweede geval vrijlating als de misdaad niet strafbaar is in land B.

            Misschien klinkt het bovenstaande wel erg voordelig voor de verdachte. Waarom zou je de verdachte die keuze geven? Sowieso is dit alleen echt voordelig voor verdachten als de misdaad in een bepaald land niet strafbaar is, of licht wordt bestraft. Je kunt deze enige “loophole” dichten door regeringen van andere landen te overtuigen van het strafbaar maken van deze misdaden. Doen ze dat toch niet, dan is dat hun recht: blijkbaar willen ze liever in een samenleving leven waarin die misdaad onbestraft blijft; blijkbaar gaat het niet objectief om een “misdaad”. Het is dan ook niet erg als “misdadigers” in die landen vrij kunnen zijn, zolang ze maar niet over de grens de boel onveilig maken. Een land met een afwijkend rechtssysteem is dan een soort grote gevangenis. Het is niet erg als er misdadigers in gevangenissen zitten, zolang ze maar niet ontsnappen. Omgekeerd zou het niet goed zijn als je de keuze niet hebt: als de Nederlandse politie je zoekt voor drugshandel, en je zit toevallig in Singapore, dan moet je onder de relatieve menselijkheid van het Nederlandse recht berecht kunnen worden. Als een Arabisch land je wil vervolgen voor homoseksualiteit, en je bevind je in Nederland, dan moet je hier vrijgelaten kunnen worden. Eigenlijk zou je niet eens gearresteerd moeten worden.

            1. Waarom zo moeilijk doen, als het in land B niet strafbaar is, dan mag er niet uitgeleverd worden. In al onze uitleveringsverdragen staat dat we alleen uitleveren voor zaken die bij ons ook strafbaar zijn en waarop bij ons een straf staat die meer dan iirc een jaar cel bedraagt.

              En als het in B strafbaar is en het is vanuit B gepleegd, waarom dan niet meteen vervolgen in B?

              1. Je kunt bijvoorbeeld vraagtekens zetten bij of een proces in land A wel eerlijk verloopt, en of er geen inhumane straffen worden opgelegd (bijv. de doodstraf). De norm dat er bij ons minimaal een jaar cel voor een misdaad staat is absoluut onvoldoende.

                  1. Zo’n garantie kan niet meer dan een belofte zijn, en een belofte kan gebroken worden. Nederland vertrouwt er blijkbaar op dat die belofte niet gebroken zal worden; daarvoor geldt mijn eerdere argument over vertrouwen versus wantrouwen. Zelf vind ik Nederland iets te naïef, met name omdat Nederland nou niet echt machtig genoeg is om beloftes van andere landen met harde hand af te dwingen.

                    De enige die met recht dat vertrouwen kan geven is degene die besluit zich aan het buitenlandse rechtssysteem te onderwerpen; ofwel: de verdachte. Als die uit vrije wil besluit om het buitenlandse rechtssysteem te vertrouwen, dan zie ik geen bezwaar. Zo niet, dan zou Nederland niet moeten uitleveren: je onderwerpt dan iemand aan een rechtssysteem dat hij/zij mogelijk niet vertrouwt, en waar hij/zij nooit uit vrije wil voor heeft gekozen. Ik vind dat fundamenteel verkeerd, en beloftes die zijn gedaan doen daar niets aan af.

                    1. Datzelfde argument gaat op bij berechting gewoon in Nederland: je onderwerpt iemand dan ook aan een rechtssysteem dat hij/zij mogelijk niet vertrouwt, en waar hij/zij nooit uit vrije wil voor heeft gekozen. Dat kan geen argument zijn, vind ik. Waarom mag Nederland mij wel berechten terwijl ik vind dat ze dat écht niet mogen, en zou ik bij een Belgische uitlevering wél bezwaar mogen maken?

                      Daarnaast, stel ik word in België gearresteerd voor mijn misdrijf voor ik terug kan vluchten naar Nederland. Vind je dan ook dat ik mag zeggen, ik vertrouw België niet en heb er nooit voor gekozen, laat me vrij en ik wil terug naar huis?

  4. Want met bovenstaande criteria is het voor rechters geen enkel probleem meer om zich bevoegd te verklaren en uitspraken te doen.

    Welke criteria bedoel je?

    Als “het internet” zich effectief als soevereine entiteit gedraagt, en rechters zich toch bevoegd verklaren om op internet-terrein uitspraken te doen, dan heb je in wezen een soevereiniteits-conflict. Als beide groepen pogen hun soevereiniteit te handhaven, dan krijg je in wezen een soort “oorlog”; zie de ontwikkeling van file sharing als voorbeeld. Oorlog leidt meestal tot schade aan beide kanten, dus ik kan me wel vinden in de oproep van John Perry Barlow om het internet met rust te laten.

    Is het internet soeverein? In mijn ogen ben je soeverein als het anderen niet lukt om hun regels aan jou op te leggen. Provincies en gemeenten zijn niet soeverein, omdat ze regels opgelegd krijgen vanuit landelijk niveau. Landen zijn wel soeverein, omdat ze hun eigen regels maken. De EU, en in zekere zin ook andere verdrags-constructies, maakt deelnemende landen minder soeverein. Ik denk dat, vanuit dit perspectief, het internet wel soeverein te noemen is, omdat geen enkele overheid in staat is om regels op te leggen aan het internet. Het internet is wat dat betreft heel erg alles-of-niets: de enige manier waarop een overheid, vanuit haar lokale soevereiniteit, regels aan het lokale deel van het internet kan opleggen is door dat lokale internet af te sluiten van het globale internet. Het enige land dat voor die “niets”-aanpak kiest is Noord-Korea. Alle andere landen kiezen als basis voor de “alles”-aanpak, waarbij er wel communicatie is met het buitenland, en de eigen burgers dus ook de lokale regels in het buitenlandse internet kunnen ontduiken. Het feit dat veel overheden daarbovenop alsnog proberen om lokaal regels te handhaven is gebaseerd op het misverstand dat dat effectief zou kunnen zijn. Het kan irritant zijn, maar in wezen is er met technische middelen wel aan dit soort regels te ontkomen.

  5. De aanpak door BREIN van betaaldiensten en internet providers is zeker niet ‘zonder succes’ gebleven. Betaaldiensten en hosting provider werken mee aan staking van dienstverlening en afgifte van NAW van inbreukmakers. Ik heb ook geen ‘bad law’ gezien naar aanleiding van rechtzaken tegen The Pirate Bay of soortgelijke structurele inbreukmakers. De tweede bewering in de opinie spreekt de eerste ook wat tegen: er zou geen succes zijn maar wel bad law, althans de suggestie wordt gewekt dat die er zou zijn. Het lijkt mij dat wat je niet wil is dat ‘grapjassen als The Pirate Bay’ ongestoord hun gang kunnen gaan vanwege hun misbruik van ‘bad law’. Die ‘bad law’ wordt door uitleg in recente jurisprudentie rechtgezet. Maar goed, voor een opinie is het altijd wel leuk om iets kritisch over handhaving te roepen. Dat houdt de stemming erin ;-P

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.