Op een technisch natuurgetrouwe foto zit natuurlijk geen auteursrecht

Als je als fotograaf je best doet om je onderwerp zo natuurgetrouw, duidelijk en correct mogelijk in close-up in beeld te brengen, dan heb je op die foto geen auteursrecht. Die weinig verrassende maar toch ongetwijfeld controversiële uitspraak haal ik uit een recent vonnis van auteursrechtscrabbelaar Masterfile tegen een bedrijf dat één van haar stockfoto’s had gebruikt. De foto betrof een close-up van een dashboard, en de rechter kon daar niets creatiefs in ontwaren.

De zaak is op zich zo standaard als alle andere Masterfile/fotoclaims: een bedrijf gebruikt een foto zonder toestemming, de rechthebbende ontdekt dat en claimt twee- of driemaal het normale tarief (vandaar mijn term scrabbleclaim) waarbij vaak op een dure schikking wordt aangestuurd onder dreiging van duizenden euro’s proceskosten.

In dit geval liet het bedrijf het erop aan komen bij de rechter. Niet perse verstandig, zeker niet als je nooit had aangeboden schadevergoeding te betalen want als je een beschermde foto gebruikt als bedrijf, dan moet je betalen. Ook als je niet eerst wordt gewaarschuwd. (Natuurlijk moet de hoogte van de schadevergoeding wel reëel zijn, en botweg het tarief verdrievoudigen is dat niet, punt.)

Wat wil nu het geval: de foto in kwestie was weinig bijzonders, een close-up van een autodashboard, specifiek een temperatuurmeter. Leuk stockbeeld inderdaad, maar te weinig om van auteursrecht te spreken. Daarvoor is immers nodig dat het werk een eigen intellectuele creatie is, of in oud Nederlands een eigen origineel karakter met stempel van de maker vormt.

Bij fotografen is dan het standaardargument dat zij keuzes maken in belichting, hoek en afstand. Iets dat ik wat gemakzuchtig vind, en hier gelukkig ook afgewezen wordt omdat je uiteindelijk wel moet aantonen dat die keuzes leidden tot een creatieve foto:

[D]aarmee draagt de foto nog niet het persoonlijk stempel van de fotograaf. Dat is pas het geval als de keuzes die worden gemaakt in een foto resulteren, die zich zodanig van andere foto’s onderscheidt, dat daaraan is af te zien dat de fotograaf persoonlijke keuzes heeft gemaakt. Desgevraagd hebben Masterfile en Mediapro ter zitting niet concreet gesteld en/of onderbouwd in welke aspecten – die op een persoonlijk stempel van de maker zouden kunnen duiden – de onderhavige foto zich onderscheidt van andere door andere fotografen gemaakte foto’s van een dashboard of meer specifiek een temperatuurmeter in een auto.

Als gevolg is deze foto dus vrij van auteursrechten en daarmee kan er dus geen sprake zijn van inbreuk. Masterfile moet de ongeveer 8000 euro proceskosten van het bedrijf betalen. Het kan dus specifiek bij productfoto’s en stockbeeld zeker lonen om eens extra kritisch te kijken naar het creatief gehalte van de foto voordat je besluit te schikken.

Arnoud

31 reacties

  1. Wat ik me dan afvraag: Is er over dat dashboard geen auteursrecht? Ik kan me zo voorstellen dat een temperatuurmeter nog best standaard kan zijn (standaard wijzer, standaard symbolen), maar het geheel is toch vormgegeven. Mag een fotograaf daar zomaar proberen geld aan te verdienen?

    Ik weet bijvoorbeeld dat voor het namaken van auto’s op een digitaal platform (dus in een videogame) er vaak wel grof betaald moet worden door de ontwikkelaar.

        1. “Eerwaarde rechter, eigenlijk verwacht mijn client binnenkort nog een rechtzaak, waarin zij en de gedaagde allebei zichzelf zullen moeten verdedigen. Wij schenden immers het auteursrecht van de auto-fabrikant. Volstrekte irrelevant voor deze zaak, maar ik wilde dit gewoon even kwijt.”

          1. Fotograaf daagt 10 personen, moeten ieder 100 euro betalen aan fotograaf. Autofabrikant daagt fotograaf, fotograaf moet 500 euro betalen. Fotograaf breekt wet en is 500 euro rijker. Kortom, of de fotograaf zelf inbreuk pleegt is wel relevant, omdat daardoor de vraag rijst óf de inbreukplegers op de foto moeten betalen en aan wie dan. Aan de fotograaf is namelijk niet eerlijk. Dat is als een schadevergoeding betalen aan een autodief omdat je per ongeluk tegen zijn gestolen auto bent aangereden. Geld zou dan toch eerder naar de eigenlijke eigenaar moeten.

  2. Ik juich elke beperking van het auteursrecht toe en ben blij met deze uitspraak maar toch vind ik het moeilijk te begrijpen.

    Het doel van het auteursrecht is het beschermen van de maker. In dit geval lijkt er geen twijfel dat de maker ook echt de maker van die foto is. Ik snap dan niet dat het voldoende creatief moet zijn.

    Pas als er betwist wordt dat de foto van de echte maker is, kan je de creativiteit beoordelen. Immers je kan makkelijk zeggen dat je die foto zelf hebt gemaakt ook al lijkt het er 100% op.

      1. Ik wil voorop stellen dat ik het auteursrecht zoveel mogelijk wil afschaffen.

        Ik zie niet in waarom je -in de huidige situatie – wél het alleen recht krijgt op de foto die je maakt door een knopje in te drukken maar niet met jouw voorbeeld.

        Let wel, het gaat om die specifieke foto. Als het er om gaat dat ik een foto gemaakt zou hebben die er te veel op lijkt, dan komt de creativiteit om de hoek waarmee je aannemelijk kan maken dat er heel veel mensen precies die foto zouden kunnen maken.

        1. Volgens mij is dat ook het punt met de foto in de blog. Iedereen kan een foto van een temperatuurmeter maken. Wellicht heeft deze fotograaf een hele strakke foto gemaakt, maar er zit niet veel creativiteit van zijn kant in.

          1. Mijn mening over de helmcamera is dat pas op het moment dat ik een aantal foto’s uitzoek uit de duizenden die er gemaakt zijn; (en eventueel een uitsnede maak of de foto anders bewerk) deze geselecteerde foto’s voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen. Het artistieke werk zit in het maken van de selectie.

            1. Dat is ook een problematische definitie lijkt mij.

              Ik maak sinds van een analoge SLR op een DSLR ben overgestapt op vakantie als het kan een hele serie foto’s uit verschillende hoeken. Ook gebruik ik bij bewegende objecten vaak burst mode. Ik weet niet als ik een web album samenstel welke foto het beste gaat passen, die selectie doe ik pas achteraf.

              Heb ik nu alleen auteursrecht op de foto die ik uitkies omdat ik die de mooiste vindt, of op alle foto’s? En Zo ja, waar ligt dan de grens tussen wel of niet? Burst mode maakt ook foto’s met regelmatig interval.

              1. Het is een lastige vraag over “waar de creativiteits-grens precies ligt.” Aan de andere kant, als je foto’s maakt om 90% van de gemaakte foto’s weer weg te gooien, dan is het voor die 90% alleen van belang dat je ze ook weg kunt gooien, zonder dat iemand het recht heeft om ze jou later na te dragen.

    1. Het doel van het auteursrecht is het stimuleren van creativiteit en kunst. Daarom verdien je alleen auteursrecht op je werk als dat van enige creativiteit getuigt, en niet enkel omdat je de werkelijkheid reproduceert. (Ten tijde van de Berner Conventie wilde men fotografie eerst überhaupt van auteursrecht uitsluiten omdat het ‘slechts’ reproduceren van de werkelijkheid was in plaats van creativiteit zoals tekenen of schilderen.)

    2. Duidelijk dat je dus niet veel van het auteursrecht begrijpt. Dan kun je het inderdaad maar beter snel afschaffen, hoef je je er ook niet in te verdiepen. Het doel van het auteursrecht is het stimuleren van creativiteit.

      1. Zo is het inderdaad opgezet, maar inmiddels gaat het soms wel erg ver. In Amerika geldt het geloof ik tot 110 jaar na de dood van de auteur. Hoewel de bescherming van creativiteit, creativiteit lijkt te beschermen, is er ook iets voor te zeggen dat het limiteert, omdat anderen niet kunnen voortborduren op het creatieve product. Ik weet niet of dat voor foto’s helemaal geldt, maar het auteursrecht wordt weldegelijk op veel manieren misbruikt.

        1. Veelzeggend dat je het niet nodig vindt om even op te zoeken wat de duur van het auteursrecht in de VS nu echt is:

          https://www.copyright.gov/circs/circ15a.pdf

          Verder kun je over HOE je creativiteit het beste kunt stimuleren altijd discussieren natuurlijk. En zeker in de VS zijn er tal van ‘limitaties’ op het auteursrecht. Fair use beginsel bijvoorbeeld. Maar ja, je moet je er wel even in verdiepen. Jammer genoeg verkeren de meeste mensen die zo tegen het auteursrecht te hoop lopen in dezelfde internet bubble (hoort de comments sectie van dit blog ook een beetje bij) van gelijkgestemden waar niemand elkaar hoeft te overtuigen en een goede argumentatie daarom ook niet nodig is.

          Verder 2: elk recht kan misbruikt worden.

          1. Dit voelt als een persoonlijke aanval op mensen die tegen de huidige absurd lange termijnen in het auteursrecht zijn. Laten we het eens omkeren: welke goede argumenten zijn er om het auteursrecht langer dan zeg zo’n 15 jaar te laten duren (en daarnaast een stuk minder breed, maar laten we dat even buiten beschouwing houden). Graag zonder beroep op ‘natuurlijk recht’ (want dat vervalt al heel snel naar circulair redeneren), maar wel met een goede economische onderbouwing en met het algemeen belang als leidraad.

          2. Oeh, ik heb het niet gelijk opgezocht en het was 70 tot 120 jaar na de dood van de auteur, had ik het even goed mis zeg hé. Je zou bijna zeggen dat ik er bij had moeten zeggen dat wat ik zei geen feit was, maar dat dat “of the top of my head” was, of was dat misschien al gecoverd door “… geloof ik…”.

            En over fair use: Die is voornamelijk om (onafhankelijke) reviews toe te staan, en staat flink onder druk omdat je vaak achteraf moet bewijzen dat ze niets tegen je materiaal hadden mogen doen omdat het fair use is. Het is niet voor niets dat de actie WTFU (Where’s The Fair Use) werd opgezet.

            Tegelijkertijd worden er allerlei fan-uitingen neergesabeld om auteursrecht. Een jaarlijks Pokémon feest moest stoppen omdat ze de logo’s en karakters niet in hun advertenties mochten gebruiken en een mod voor Minecraft kreeg een “cease and desist” omdat ze de diertjes in dat spel hadden gebracht. Ook worden fan-versies van Pokémon aangevallen. Dit zijn vaak dingen waar geen winst op gemaakt wordt en wordt genuttigd door fans die al veel van de Pokémon-franchise legaal kopen. En hier hebben we het alleen over Pokémon, maar hetzelfde gebeurt met veel andere franchises.

            En of het van de Amerikaanse wet nu echt móét dat je je auteursrecht moet verdedigen omdat je anders het recht om het te verdedigen kwijt raakt weet ik niet, maar het maakt ook niet uit, want zo wordt er in ieder geval gehandeld. Bovendien worden reviews op YouTube neergehaald, ondanks fair use, en is het een gevecht om ze weer terug te krijgen en zijn er verschillende bedrijven die bijvoorbeeld gameplay video’s weg laten halen of (een deel van) de inkomsten claimen. Tot op zekere hoogte zijn sommige van die acties te begrijpen, maar je kunt niet ontkennen dat als mensen hun brood niet of moeilijker kunnen verdienen, of als fan-uitingen worden gestopt, dat creativiteit daar weldegelijk onder lijdt. Tegelijkertijd heb ik nog nooit iemand horen zeggen dat ze maar niet aan een creatieve uitspatting zijn begonnen, omdat het auteursrecht hen niet genoeg beschermt. Nu kan dat liggen aan mijn “internet bubbel”. Overigens heb ik wel daadwerkelijk mijn internet bubbel, maar dat hangt vooral samen met mijn politieke hang en veel minder met auteursrecht. Natuurlijk heeft dat overlap, maar kritisch denken en me verdiepen doe ik echt wel. Ik reageerde slechts op jouw reactie van anderhalve regel die niet veel verder ging dan “Oh, meneer snapt auteursrecht niet, dus moet het afgeschaft”. Bij deze dus een iets verdiept verhaald, maar ik vermoed dat het makkelijker is om te schoppen tegen een gebrek aan argumenten dan argumenten daadwerkelijk weerleggen, dus we zullen wel niets meer horen.

      2. Ik snap er inderdaad niet veel maar de wet is volgens mij niet bedoelt om creativiteit te stimuleren maar puur om je eigen werk te kunnen beschermen. Dit kan zijn om het ten gelde te maken maar het kan net zo goed zijn om het niet verder te laten verspreiden (omdat je er bijvoorbeeld niet tevreden over bent).

        Dat laatste punt, geeft overigens wel een antwoord op m’n eigen vraag. Immers als er niet voldoende ‘van jezelf’ in het werk zit, dan is er geen enkele reden om dat te moeten beschermen.

        De mate van creativiteit is dermate subjectief dat dat bijdraagt aan rechtsonzekerheid. Ik denk dat 98% van de foto’s van de Eiffeltoren geen enkele mate van creativiteit hebben en zouden daarom geen enkele bescherming hoeven te hebben. Toch ga ik nat als ik me daar op zou beroepen.

        1. Als er geen creativiteit in hoeft te zitten, dan kun je dus ieder ander naderhand gemaakte foto als afgeleide markeren en van inbreuk spreken. Ofwel, ik mag dan net zo min natuurgetrouwe foto’s maken van snelheidsmeters, als dat ik een stripboek mag uitgeven met zelfgetekende Donald Duck figuurtjes.

          1. Dat zou inderdaad kunnen maar je zal als eiser wel moeten zien te bewijzen dat het een afgeleide van jouw werk is en niet dat van die 1.000 andere foto’s van snelheidsmeters. Dat gaat je niet lukken met een niet-creatieve foto.

  3. Tja, ik vind het huidige auteursrecht uberhaupt belachelijk. Ieder termijn die afhankelijk is van het leven van de auteur slaat nergens op als het de bedoeling is om creatieve personen de mogelijkheid te geven om van hun werk te leven ten gunste van de maatschappij. Immers, met een levenslange termijn, kan iemand die iets succesvols maakt daar de rest van zijn leven op teren en schiet de maatschappij er dus niets mee op. Een kortere termijn ligt voor de hand.

    Ik kijk altijd graag naar de golden age van Hollywood. Het auteursrecht was booming en duurde 28 jaar, met een optie om dat eenmalig met nog eens 28 jaar te verlengen. Aangezien dit een booming periode was is er dus geen enkele reden om de termijn met deze zelfde rechtvaardiging te verlengen.

    Sterker nog, hoewel niet de golden age was de VS ook erg productief in de periode hiervoor, waarin het auteursrecht van 1831 gold: 28 jaar + 14 jaar verlenging.

    Hoe zijn we tot de huidige termijnen van dood auteur + 70 gekomen? Vooral door veel omkopen, maar gelukkig hebben de politici in de VS goed voor zichzelf gezorgd en noemen ze dat lobbyen en is het geheel legaal. De Amerikaanse politiek is zo corrupt als de gemiddelde bananenrepubliek, maar als je het aar legaal maakt is er niets aan de hand.

    Helaas zie je het in de EU ook die kant opgaan: als er belangrijke verdragen besproken worden, dan gaat dat in het geheim. De vertegenwoordigers van grote bedrijven mogen aanschuiven en consumenten organisaties en andere partijen zoals journalisten die de democratie bewaken worden angstvallig buiten de deur gehouden. Het is opvallend hoe hard er terug geduwd wordt in Brussel tegen de regels om het lobby circuit transparanter te maken. Het lijkt wel of ze iets te verbergen hebben …

  4. Bij het beoordelen van een foto op diverse kwaliteiten kan de rechter de plank gemakkelijk misslaan en dat zou hier zo maar het geval kunnen zijn. Het is bewegen op glad ijs. Bij sommige foto’s zal het praktische inzicht en de wens van de opdrachtgever een rol spelen. De advertentieblaadjes die ik wekelijks zie van grote kruideniers staan vol met prachtige foto’s die een product zo voordelig mogelijk moeten tonen. Wat is daar het eigen oorspronkelijk karakter van de foto? En wat is daar het persoonlijk stempel van de fotograaf? In elk geval kan niet iedere amateur die foto’s maken, want ze vergen veel vakmanschap, camera-lens-instellingen, onder-achtergrond, belichting, fotobewerking en nog veel meer. De zaak van de ‘Rode roos’ van wat jaren geleden was ook voor mij erg onbevredigend. Dat ging ook om documentaire vastlegging (de werkelijkheid) en de rechter meende dat er te weinig eigen oorspronkelijk karakter te zien was en ook geen persoonlijk stempel van de maker. Ja, zo lust ik er ook nog wel een paar. Schoenmaker blijf bij je leest, en rechter idem. Laat in deze zaken deskundigen een advies geven en ga niet bedenken: ‘dat kan mijn kleine neefje ook’. Hopelijk zal een hogere rechter dit beter doen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.