Toestemming vragen voor inzage in je studieschuld is waarom toestemming niet werkt

“Hypotheekverstrekkers gaan toestemming voor toegang tot studieschuld bij DUO opvragen”, las ik in het AD vorige week. Momenteel hebben hypotheekverstrekkers hier standaard geen informatie over, zodat het kan gebeuren dat mensen een hogere hypotheek krijgen dan verstandig zou zijn als wél rekening zou zijn gehouden met de DUO schuldpositie. Maar softwarebedrijf Ockto gaat komende maand de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) toevoegen als databron voor hypotheekverstrekkers. Wel alleen toegankelijk na toestemming van de lener. En dat is wat mij betreft weer een mooi voorbeeld van waarom toestemming vragen onder de AVG niet werkt.

Natuurlijk, ik weet dat onder de AVG toestemming vrijelijk gegeven moet worden en deze toestemming afgedwongen is en dus niet rechtsgeldig, dus geen probleem. Welles. Want reken maar dat er een verhaal is waarom dit niet ‘echt’ dwang is, zoals dat altijd gaat wanneer je gaten in een wet laat die probeert mensenrechten te borgen. Kijk maar, daar gaan we:

Ook is het mogelijk dat de hypotheekverstrekkers het voor hun klanten gaan verplichten om toegang te verschaffen tot hun DUO-gegevens. Als je dat als klant niet wil, zul je naar een bank moeten gaan die dat niet verplicht stelt. Maar als ze het allemaal eisen, ontkom je er niet aan.

Aldus de ICT-leverancier die het toestemmingsknopje gaat bouwen. Want iedereen heeft standaard tientallen aantrekkelijke offertes voor hypotheek, en de vrije markt biedt vast ruimte voor verstrekkers die privacyvriendelijke hypotheken bieden waarbij de klant te veel leent. Nee precies.

Bijgevolg wordt er gewoon een toestemmingsvraag gesteld die ‘vrij’ geweigerd mag worden, maar ja hypotheken weigeren mag ook en je kunt tenslotte ook huren. Dus dat duurt wel een paar jaar tot het Europees Hof van Justitie zegt dat dit niet vrijwillig was. En zo gaat het dan elke keer met afgedwongen toestemming. We ‘vragen’ het gewoon, weigeren heeft gevolgen maar het lijkt net vrijwillig genoeg dat handhaven niet triviaal is. En het lijkt een redelijke vraag want schulden meld je toch gewoon? Dat is in je eigen belang toch?

Nope. Mensen willen graag een huis kopen, en rationeel is het op korte termijn beter een schuld te verzwijgen. Dan krijg je betere hypotheek. De schuldenlast zien we daarna wel, en in de toekomst verdien je meer dus het lost zich op, toch? Maar vooral: als je mensen de optie van toestemming geeft, dan zeg je: jij mag kiezen, het maakt niet uit of je A of B doet. En dat is oneerlijk als je vervolgens ze wél consequenties geeft als ze B (verzwijgen) kiezen. Als je niet wil dat mensen kiezen, moet je ze geen keuze geven.

(En ja, ik weet dat de AVG ook zegt dat met consequenties “ten sterkste rekening gehouden” wordt bij de vraag of toestemming vrij is. Maar dat is slappehapcompromis van EU wetgever. Kun je niets mee en gebeurt ook niets mee. )

Natuurlijk is het zorgelijk dat een hypotheeknemer een grote schuld kan verzwijgen. Maar volgens mij moet dat dan wettelijk geregeld, zodat er over nagedacht is of en wanneer deze schuld bekend moet En er waarborgen in de wet zijn wie er bij mag en wanneer. Bijvoorbeeld als het maandbedrag 1/4e van je inkomen is, want als daar dan ook nog een DUO schuld bovenop zit dan wordt het te veel. Of wanneer het totaalbedrag meer dan 3 ton is, of zoiets.

Of je zegt, kennis van volledige schuldstatus is nodig om fatsoenlijk hypotheekaanbod te doen. Dan is het noodzaak overeenkomst en dan moeten mensen het geven.

“Overigens is de minister niet de enige die wil voorkomen dat oud-studenten hun studieschuld verzwijgen.” Prima dus, maak een wetsvoorstel dat banken hierbij moeten mogen. Maar ga niet doen of mensen dit vrijwillig willen geven.

Arnoud

21 reacties

  1. Mijn eigen insteek is dat een hypotheeklening in principe gedekt zou moeten zijn door het onderpand. Anders dan het beperken van schade door raar gedrag van mensen die een hypotheek aanvragen (voor de aanvrager zelf), zou dat onderpand genoeg moeten zijn. Dat dat in de praktijk niet zo is, is een rare uitwas van het huidige systeem, waarbij hypotheken van 100% (of hoger) worden verstrekt, en er zoiets bestaat als het concept “restschuld” — schaffen we dat af (dwz beschouwen een hypotheek als afgelost als het huis bij de bank wordt ingeleverd, in technische termen, we maken er een non-recourse loan van), dan lossen we heel veel problemen rondom hypotheken op.

    1. Ik ben het in principe met je eens. Alleen zou het bij de afgelopen crisis vast nog erger zijn geworden voor de banken, want dat principe hebben ze in de VS en daar zijn mensen gewoon uit hun huis gegaan en gestopt met betalen. Gevolg was, dat de banken met veel huizen zaten waar ze niet meer voor konden krijgen, wat er nog open stond en er dus verlies was voor de bank. Nou hebben banken wel een buffer, omdat ze ook andere zaken doen die geld opleveren, maar als het gat te groot is, valt de bank om. Dan krijg je een probleem als met die bank in IJsland en met de DSB.

    2. In dat geval lopen banken veel meer risico en zullen ze alleen nog maar hypotheken durven te verstrekken tegen een hoge rente. Ook bij een iets lagere hypotheek (hoeveel procent kunnen kopers daadwerkelijk zelf financieren?) kan de executie van het huis te weinig geld opleveren. Wanneer de bank het huis bij opbod moet verkopen levert dit minder geld op en sowieso kunnen woningen sterk in waarde dalen.

      De regels voor pand- en hypotheekrechten zijn sinds de Romeinse tijd weinig veranderd. Jouw voorgestelde vorm van verhypothekering lijkt een beetje op het vervalpand dat in 320 n.Chr. door keizer Constatijn verboden werd. Bij een vervalpand word het huis eigendom van de bank wanneer de lener niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. In de huidige situatie word de bank nooit eigenaar van het huis. De bank mag het huis alleen verkopen om de schuld af te lossen. Wanneer de executie van het huis meer oplevert dan de waarde van de hypotheek heeft de bank geen recht op dat geld. Andersom betekent dit ook dat er een rechtsschuld kan blijven bestaan, maar de bescherming werkt dus twee kanten op.

      1. @Michiel: Het is precies mijn intentie de bescherming voor de huizenkopers te versterken, en die van de banken te verzwakken, met als doel dat de banken 1.) zelf beter opletten dat de verstrekte lening door het onderpand gedekt wordt, en 2.) zorgen dat banken de huizen die worden verkocht niet worden verkocht voor een appel en een ei op een veiling (wat nu de praktijk is) en kopers nog verder de pineut worden. Dat gaat nu allebei structureel mis. Dat dat als consequentie heeft dat huizenkopers eerst een procent of 20 van de koopprijs moeten sparen is wat mij betreft een welkom bij-effect. Wat de precieze motivatie was van keizer Constatijn weet ik niet, maar dat het al zo lang zo is geregeld is geen argument om het te veranderen als blijkt dat het nu tot excessen leidt. (Bij overwaarde van een huis is het trouwens niet de bedoeling dat dit naar de bank gaat, in dat geval moet de eigenaar de mogelijkheid hebben het pand zelf te verkopen, en regulier af te lossen.

        @Jef: We zien dat in de VS, ook door dit soort regels (non-recourse loans), banken misschien wel eerder omvallen, maar dat problemen ook minder lang voortetteren, en de crisis dus sneller te boven is. Dit is dus nog een argument voor het aanpassen van de regels.

      2. Executie is juist het grote probleem bij hypotheken en heb vooral geen medelijden met banken.

        In de crisis kreeg een kennis een brief van de bank dat zijn huis onderwater stond of hij even wilde storten zodat de lening weer gedekt was. Hij kon wel een niet hypothecair krediet tegen veel hogere rente bij ze afsluiten om die aflossing te doen. Zou hij niet storten gingen ze executeren en zou er een veel grotere restschuld over blijven..

        Hij schreef ze dat hij netjes de maandelijkse betalingen deed en zou blijven doen maar dat hij zeker niet ging storten. Die brief noemde hij chantage, ze wisten dat hij die aflossing niet ineens kon doen en daarvoor moest lenen en ze drongen hem een lening op door te dreigen met het extra grote verlies bij executie. “Verdere communicatie graag via mijn advocaat X”.

        Ze hebben het niet aangedurft en hij kreeg een heel beleefde brief dat ze “uit coulance” afzagen van de contractuele verplichting te storten…

        Het is belachelijk dat banken uberhaupt executie verkopen doen, wetende dat het verlies door een executie verkoop groter is dan normaal op de markt verkopen van een woning. Bij mij in het appartementen complex ook zoiets gehad, bank ging over tot executie. Medebewonerin het complex met geld is bijgesprongen en heeft huis gekocht voor de restschuld, wat veel hoger was dan vergelijkbare woningen bij executie opbrengen en twee maaanden later met dikke winst normaal op de markt verkocht. De bank kan ook door gewoon een makelaar inschakelen en de bewoner in zijn huis laten zitten, waardoor kopers niet weten dat het een gedwongen verkoop is zijn verlies zelfs beperken!

    1. Ik geloof dat het punt nu juist is dat die info sowieso bekend zou moeten zijn bij de banken, en dat het een raar principe is dat je daar toestemming voor vraagt (hoezo?!?) Vervolgens kun je dan ook nog eens die toestemming weigeren omdat je die studielening verborgen wilt houden, en je dan vervolgens alsnog die lening niet krijgt omdat je geen toestemming gaf…

      Dat is toestemming afdwingen, (je hebt geen echte keuze) en dat lijkt me inderdaad niet correct. Beter zou zijn (zoals Arnoud ook al aan geeft) dat banken hoe dan ook inzicht krijgen in dat soort data als jij een hypotheek aan vraagt, gewoon wettelijk regelen dat wanneer jij een hypotheek aan vraagt zij mogen kijken. De aanvraag wordt dan de toestemming…

  2. De betrouwbaarheid van DigiD vliegt achteruit met dit soort vage toepassingen. Het zou de overheid (Bzk) sieren als die denkfout wordt hersteld. DigiD behoort uitsluitend voor contact met de overheid voorbehouden te worden.

        1. Misschien handig om dat dan te vermelden? Inmiddels demo-video bekeken. Je logt kennelijk met DigiD in (maar bij overheidsinstanties – of andersoortige instanties die DigiD mogen gebruiken). Je logt niet met DigiD in voor gebruik van hun software/dienst.

    1. De BKR is een private organisatie, en het lijkt me van de zotte dat de overheid informatie daar aan geeft zonder toestemming van de betreffende burgers, zeker gezien het nogal laakbare gedrag van de BKR in het verleden mbt tot het inzage geven in de eigen gegevens.

    2. Mensen kunnen ook schulden of leningen hebben in het buitenland. Die zullen zeker niet bij het BKR staan.

      Ik heb na mijn afstuderen een flink aantal jaren in het buitenland gewoond. Toen we daar een huis kochten en daartoe bij de bank een hypotheek wilden afsluiten, was tot mijn stomme verbazing de bank helemaal niet geïnteresseerd in een opgave van mijn Nederlandse studieschuld. En toen we later weer naar Nederland verhuisden en daar een huis kochten vond de bank het maar vreemd dat we geen aflossingsvrije hypotheek wilden. Gelukkig zijn te tijden aan het veranderen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.