Vanaf november heb je op Facebook en Instagram de keuze uit een gratis versie met gepersonaliseerde reclame, of een betaalde versie zonder reclame. Dat meldde Nu.nl onlangs. Daarmee hoopt Facebook-moederbedrijf Meta te voldoen aan de strenge Europese privacywet – ze bedoelen die recente uitspraak van het Hof die in feite het businessmodel van Meta afschoot. Dus hoezo zou dit nu wél moeten gaan werken?
Die uitspraak ging goeddeels over het mededingingsrechtelijk aspect van misbruik van persoonsgegevens, maar het Hof deed nog iets opmerkelijks: het sprak zich hard en duidelijk uit tegen de grond toestemming bij dominante platforms zoals Meta:
De achterliggende motivatie is dat omdat Facebook zo’n dominante positie in de markt heeft, gebruikers niet zomaar ergens anders heen kunnen gaan. Er is dan niet echt een keuze, en zonder keuzevrijheid is toestemming niet rechtsgeldig.Thus, those users must be free to refuse individually, in the context of the contractual process, to give their consent to particular data processing operations not necessary for the performance of the contract, without being obliged to refrain entirely from using the service offered by the online social network operator, which means that those users are to be offered, if necessary for an appropriate fee, an equivalent alternative not accompanied by such data processing operations.
De hint van “if necessary for an appropriate fee” werd duidelijk gehoord in Menlo Park en daarom krijgen we nu dus betaalde opties:
Voor Facebook en Instagram zonder reclame kun je vanaf november een abonnement afsluiten. Die kost via de website 9,99 euro per maand en via de app 12,99 per maand. Via de app is duurder omdat Google en Apple een commissie inhouden op betalingen via de Play Store en de App Store.(Hogere prijzen vragen buiten de App Store om mocht dacht ik niet van Apple, maar dat terzijde.)
Meta zegt de data van betalende gebruikers niet te gebruiken voor advertenties.
Arnoud
Dit klinkt misschien als een vooruitgang op privacygebied, maar ik vertrouw Meta er niet op. Wat gebeurt er als je stopt met betalen? Dan blijkt dat ze al die tijd gewoon data hebben verzameld en dat je dus meteen weer getarget wordt met ads.
Ook zonder ads te tonen, is jouw data waardevol. Zo weet Meta bijvoorbeeld precies welke regios, welke politieke voorkeur hebben. Je blijft dus gewoon een product, alleen nu betaal je er ook nog voor.
Het hele ding is dat er an sich geen probleem is met het tonen van reclame, maar dat het gaat om het ongeoorloofd verzamelen en combineren van trackingdata op basis waarvan die reclames getoond worden. Met hun nieuwe abonnementen geeft Meta nergens aan dat ze daarmee stoppen, en ook niet wat er met reeds verzamelde data gebeurt. Zolang ze daar niets over zeggen voldoen ze met de nieuwe abonnementen volgens mij net zo min aan de AVG als nu.
Ik ben toch benieuwd of dit telt als een “appropriate fee”. Verdient Meta echt 10 euro per maand per gebruiker aan advertenties?
En wat is er gebeurd met “toestemming moet vrijelijk worden gegeven”? Je moet die toestemming toch zonder consequenties in kunnen trekken? Dat je geen toegang meer krijgt tot de dienst tenzij je betaalt lijkt me best een grote consequentie.
Het Hof zegt dus dat je voldoet aan “vrije toestemming” als je gebruikers-to-be “[offers], if necessary for an appropriate fee, an equivalent alternative not accompanied by such data processing operations.” Dus “betalen of persoonsgegevens” is kennelijk een vrije keuze, je hoeft niet ook een gratis derde optie te bieden. Wel moet je aantonen dat de betaalde optie redelijk geprijsd is.
Het Hof zegt dat inderdaad, maar dat is volgens mij wel een zware afzwakking. Zo grond 42:
Het Hof heeft uiteraard de vrijheid om te oordelen dat een betaling geen “nadelig gevolg” is, maar ik vind het wat wankel.
Wat als je bijvoorbeeld een gratis dienst opzet waar je in eerste instantie niets met targeted advertising doet. Vervolgens, als je een dominante positie hebt opgebouwd, stel je gebruikers voor de keuze om te betalen, toestemming te geven of te stoppen met de dienst. Kun je dat als vrije toestemming beschouwen? Ik zou zeggen van niet, aangezien je nooit eerder toestemming hebt gegeven en er zeker druk op kan liggen om het maar te doen, omdat je druk voelt om te blijven maar niet kunt betalen.
En als dat zo is, wat maakt dit geval anders, nu het Hof lijkt te zeggen dat de gebruikers in eerste instantie nooit geldig toestemming hebben gegeven?
Als ik terugga in waar die term “detriment” of “nadelig gevolg” vandaan kom, dan kom ik bijvoorbeeld bij WP 187 van wat nu de EPDB is. Hieruit haal ik dat iets nadelig is als het zeg maar bestraffend is, je afschrikt die optie te kiezen. Dit halen ze uit eerdere papers over consent bij medische zaken (bij weigering consent geen behandeling, WP 131) en bij het werk (WP 48, bij weigering geen promotie/nieuwe baan).
Ik kan “een dienst kost geld als je geen persoonsgegevens afstaat” niet op één lijn zien met dergelijke consequenties. Niet behandeld worden als je gegevens niet naar een universiteit mogen voor een breed onderzoek is een heel andere orde dan 10 euro betalen of verstoken blijven van de dienst. Zo veel dingen kosten geld, en geld vragen voor een dienst is ook een legitieme uitoefening van je recht van ondernemersvrijheid. Daarmee komt ook die “passende vergoeding” in een ander licht te staan: als je de fee zo kiest dat het een boete wordt, dan ben je aan het bestraffen in plaats van gewoon je recht op vergoeding voor geleverde diensten uit te oefenen.
Ik heb er moeite mee om dit te lezen in samenhang met je eerdere posts over toestemming. Natuurlijk is het legitiem om geld te vragen voor een dienst. De vraag is of het ook legitiem is om iemand te laten betalen met persoonsgegevens in plaats van geld.
In WP 131 staat:
En een voorbeeld uit WP 187:
In hoeverre het coercive is hangt nogal af van de omstandigheden. In het geval van tieners al helemaal: je ervaart sociale druk terwijl zelfs een klein bedrag genoeg kan zijn om dan maar te kiezen om persoonsgegevens te delen. Voor mensen die de kosten makkelijk kunnen dragen is die druk gemiddeld genomen een stuk lager.
Nu heeft het Hof natuurlijk ook niet aangegeven wat een “appropriate fee” is, misschien is dit dat wel. Maar het voelt voor mij niet helemaal juist. Op zich is het best rechtvaardig om te kunnen kiezen tussen je data verkopen of zelf te betalen. Bij bijvoorbeeld e-mail werkt het prima, daar zijn meerdere aanbieders waar je gratis met advertenties of betaald kunt werken. Maar juist niet bij zo’n dominant platform waar praktisch geen alternatief voor is.
In die passages zie ik de tegenstelling tussen toestemming geven en geheel uitgesloten worden. Daar wordt de optie “betalen zonder persoonsgegevens” niet bij uitgewerkt.
Er zijn veel dingen waar je sociale druk bij ervaart, en die kosten gewoon geld. Je moet die serie gezien hebben op Netflix. Je moet die spijkerbroek hebben. Je moet drinken uit een Air Up. Red Bull kan écht niet meer. Dus voor mij weegt “het alternatief kost geld” niet zwaar.
Volgens mij is dat juridisch niet de vraag. Het Hof kiest als insteek dat je bij een dominant platform geen vrije toestemming kunt geven, omdat het alternatief maatschappelijke uitsluiting oplevert. Echter als er een redelijk geprijsd alternatieve toegang is, dan kun je in beginsel wél vrij toestemming geven.
Stel dat Meta straks de gratis versie van Facebook opheft vanwege onverwacht commercieel succes van de betaalde. Zou dat onrechtmatig zijn omdat je dan niet meer kan kiezen voor gratis+persoonsgegevens?
Arnoud
“Echter als er een redelijk geprijsd alternatieve toegang is, dan kun je in beginsel wél vrij toestemming geven.”
Zoals ik reeds eerder schreef, is het aanbod van Meta dat niet, het is niet redelijk geprijsd. Men koppelt het aan volledig advertentievrij en dat is best wel veel meer. Wel advertenties zonder persoonlijke gegevens zal hooguit maar enkele euro’s zijn. Dan lijkt een bedrag van 1 à 2 euro per maand me eerder redelijk. Zeker rekening houdend dat ze zelf aangeven dat hun “revenue” in Europa maar rond de 4 euro per maand is.
Fb en Insta zijn bij lange na niet zo dominant meer als ze waren. Jongeren zijn sowieso amper actief op Facebook. Dat is voor bejaarden, als je het gemiddelde tiener vraagt… In plaats van Insta worden TikTok en SnapChat waarschijnlijk meer gebruikt.
Maar goed ik denk dat ze straks keihard lopen te lachen bij Meta. Ze hebben natuurlijk al een tijdje last van privacy voorvechters, maar nu mensen gewoon de keus hebben over hoe ze betalen, vraag ik me oprecht af hoeveel mensen hun privacy dan nog zo belangrijk zullen vinden.
Als je uitgaat van die gemiddeld 50 dollar per klant per jaar omzet die ik in de comments her en der lees, dan zitten ze met 120 euro best redelijk, vind ik. Daar zitten ook de accounts bij die niet of amper worden gebruikt. En de prijs van de administratie, implementatie, etc wordt neem ik aan doorberekend in die prijs. En waarschijnlijk verwachten ze niet veel animo…
Ik denk eerlijk gezegd ook dat maar een heel klein deel 120+ euro per jaar zal willen betalen om geen advertenties te zien en in ruil voor ietsje meer privacy. Laten we wel wezen je scrollt er zo voorbij en alles wat je post, liked, kortom al je persoonsgegevens staan evengoed nog op de servers bij Meta. Het enige verschil is dat er geen scriptje meer over je data gaat die de advertenties voor je selecteert en toont. En misschien de tracking, maar doen ze dat nog? Kunnen ze dat überhaupt uitzetten?
Van toestemming (de grondslag) is toch helemaal geen sprake meer als iemand met zijn persoonsgegevens betaald. En dus ook niet de rechten, plichten en voorwaarden die daarbij horen? Als een model betaald wordt voor de publicatie van foto’s kan zhij die ook niet meer intrekken, neem ik aan. En dat is ook in ruil voor geld. Dan valt de verwerking van persoonsgegevens toch gewoon onder de grondslag onderdeel van de overeenkomst? Of begrijp ik dat verkeerd.
Jaarlijkse omzet is zo’n 100 miljard dollar, met 2 miljard gebruikers, dus gemiddeld 50 dollar per gebruiker per jaar, oftewel zo’n 4 dollar per gebruiker per maand. Niet alle 2 miljard gebruikers loggen even vaak in. Degenen die een betaald abonnement overwegen zijn waarschijnlijk degenen die het vaakst inloggen, dus dan is 10 euro per maand niet onredelijk.
(Aannemend dat die 100 miljard dollar per jaar allemaal door advertenties op Facebook komt.)
En de relatief rijke gebruikers in de EU zullen meer waard zijn voor de meeste adverteerders (en dus voor Meta) dan relatief arme Afrikanen.
Volgens Meta zelf ligt Average Revenue Per User specifiek in Europa al jaren rond $50 per jaar. Daarbij wordt alleen uit gegaan van maandelijkse actieve gebruikers. Dan is een bedrag rond de 5 euro per maand een stuk redelijker. Dit is het dubbele.
En dan ga je inderdaad nog voorbij aan het feit dat zo’n 15% van de omzet niet afkomstig is van advertenties.
De nieuwe formule van meta voldoet, mijn inziens, niet aan de eisen van het hof. Het hof zegt dat er een keuze moet zijn tussen de gegevens verzamelen en deze niet verzamelen. Meta koppelt dit aan een bijkomende eis: het al dan niet tonen van advertenties. Als ik het hof goed lees, mogen er nog steeds advertenties getoond worden, maar zonder het verzamelen van persoonsgegevens. Uiteraard kom je dan uit bij een veel lager bedrag dan de 10 euro per maand.
Lijkt me anderzijds dat de 10 euro per maand ook een bedrag is dat je nu kan vragen per maand dat meta illegaal je persoonsgegevens heeft gebruikt. (en dan zal meta wel op de proppen komen met mijn vorig argument)
Kennelijk heeft Facebook al die jaren €10/maand aan mij verdiend. Eindelijk hangt er een prijskaartje aan de schade. Kan ik dat nu gaan terugclaimen?
En al die jaren heeft Facebook jou van een dienst voorzien waar jij gebruikt van hebt gemaakt. Dat zij naast de kosten die zij daarvoor hebben gemaakt ook inkomsten hebben gegenereerd als gevolg van jouw gebruik, is natuurlijk geen schade die jij hebt geleden.
Als je schade wilt claimen bij Meta, zul je moeten aantonen welke schade je hebt geleden en zal de eis tot schadevergoeding in verhouding moeten staan tot die schade; niet tot welk winstbedrag Meta heeft gemaakt als gevolg van jouw gebruik van de dienst.
Het lijkt me dat er eens serieus gemeten moet worden wat het verschil in opbrengsten is tussen reclame die gepersonaliseerd is en reclame die niet gepersonaliseerd is. Ik denk namelijk dat dat verschil minder groot is dan dat je zou denken. Het is heel vervelend om 2 weken advertenties te zien van een product wat ik direct gekocht heb na mijn zoektocht op Google. Aangezien ik het al heb aangeschaft, ben ik dus niet langer geïnteresseerd in dat product.
Ik ben overigens (tijdelijk) gestopt met Facebook, ik weiger om direct toestemming te geven, dat ze het deden onder het mom als je gebruik maakt stem je in is wat anders als zelf volmondig ja zeggen.
Overigens las ik hier en daar al dat het harvesten van data gewoon door gaat inderdaad, alleen het gericht adverteren door facebook stopt (en dat is het maar de vraag of de data niet doorgespeeld wordt aan derde partijen)