Een lezer vroeg me:
Ik heb me de afgelopen jaren online geprofileerd met een specifieke slogan of motto, en ben daarmee heel herkenbaar en zichtbaar geworden. Nu wil ik mijn kennis in boekvorm uitgeven, maar ik ontdek net dat er al enkele maanden een semi-concurrent met een zeer vergelijkbare titel op de markt is. Kan ik me ergens op beroepen?Een motto of slogan mag dan goed werken in je marketing, maar juridisch gezien is het een best lastig iets om wat mee te doen.
Vaak zie ik dat mensen denken auteursrecht te hebben op een slogan, soms zelfs met het ©-teken er bij. Dat is juridisch vrij kansloos: één enkele zin wordt vrijwel nooit als auteursrechtelijk beschermd gezien. En zeker als de ander er een variatie in aanbrengt, houdt het al heel snel op.
Een merkdepot is mogelijk. Je slogan moet dan onderscheidend zijn, in die zin dat mensen de slogan met jóu associëren. Het Hof van Justitie omschreef dat als volgt:
Dit kan in het bijzonder het geval zijn wanneer deze merken niet een gewone reclameboodschap zijn, maar in zekere mate origineel of pregnant zijn, een zekere uitleggingsinspanning vragen of bij het relevante publiek een denkproces in gang zetten.Dat denkproces moet vervolgens wel bij jou uitkomen, wat mogelijk is door langdurig gebruik – we denken allemaal aan dezelfde persoon als we Tsjakka! horen, bijvoorbeeld. Wereldberoemd in Nederland hoeft niet: ik zou Er vis er een jarig hoera hoera ook een te beschermen merk achten.
Kern van een merk is wel dat je het gebruikt om naar jezelf te verwijzen. Een titel van een boek, hoe zeer dat boek ook met jou geassocieerd wordt, is dus niet geschikt als merk. Dat zou wel kunnen als je een reeks boeken uitgeeft onder een bepaalde groepstitel. Bij juristen is bijvoorbeeld de Tekst&Commentaar een zeer bekende reeks, en dat mag dus een merk zijn. (Andere juristen moeten hun commentaren op wetsteksten dus anders noemen, zoals ik met Artikelsgewijs commentaar.)
Hier gaat het om de titel van een boek die lijkt op een lang gebruikt merk. Allereerst is dan de vraag of dat merk vastgelegd is, zonder depot geen bescherming. Ten tweede is dan de discussie of die concurrent het merk gebruikt, oftewel hoe groot is de variatie, en lijkt het nog genoeg op het vastgelegde merk. En ten derde is de vraag of het merk als merk wordt gebruikt, doet die concurrent of hij je zakenpartner is of wil hij meeliften met jouw bekendheid?
Zonder de namen naast elkaar te leggen (wat in een blog wat onhandig is), is het moeilijk hier een definitieve uitspraak over te doen. In de zaken die ik ken, is voor mij de algemene regel wel ontstaan dat dit niet heel kansrijk is. Mensen hebben zelden een merk, en boeken die (variaties op) andermans slogan gebruiken doen dat zelden op een manier die inbreuk oplevert.
Je kunt natuurlijk een boos mailtje naar de concullega eruit doen, maar als het boek al in de winkel ligt is de kans vrij klein dat die op basis daarvan een terugroepactie organiseert. De beste tegenactie die ik ooit zag, was hard online reclame maken onder de slogan en kleine variaties daarop (toevallig lijkend op de boektitel) en zo de boekenlezers bij jou binnenhalen als klant.
Arnoud
Het lijkt me dat een merk “Tekst&Commentaar” heel erg omschrijvend is, en daardoor geen merk kan zijn voor iets dat precies is wat het omschrijft, namelijk tekst en commentaar (van wetteksten). Hooguit een soort beeldmerk vanwege de wat rare schrijfwijze zonder spaties. Voor de rest is dit gewoon een gevalletje van een merk “Appel” voor Appels. Werkt niet onderscheidend, en daardoor niet geschikt als merk. Als het al geregistreerd is, lijkt me dat een grove fout van het merkenbureau.
Ik zie je punt, maar vind de term zelf niet létterlijk wat er gebeurt. Het schurkt er dicht tegenaan, maar variaties genoeg (zoals mijn Artikelsgewijs Commentaar) die ook prima werken. En dan krijg je discussie of iemand zich een term toe kan eigenen als in de praktijk iedereen die term met hem associeert – denk aan Marktplaats, werkelijk iemand gebruikt die term nog voor de plek waar marktkramers samenkomen (ambtenaren uitgezonderd) en iedereen denkt aan die ene specifieke website.
Zo kan een groenteboer wel de merknaam “Groente en Fruit” gaan claimen. Ik vind zo’n beschrijvende tekst enkel van wat je verkoopt wel te ver gaan.
Die vind ik een niveau meer letterlijk dan Tekst & Commentaar.
Niet als je letterlijk juist tekst en commentaar als product levert. Iets wat iedereen vrijelijk zou moeten kunnen leveren.
Als ik google op “Tekst en commentaar” zijn alle links naar de serie die Arnoud noemt, dus in die zin hebben ze echt wel merksbekendheid op die naam. Verder zijn er weliswaar veel mensen die “tekst” verkopen, maar is het niet zo dat er vaak wordt geroepen “tekst te koop”; je noemt het een krant, boek of wat dan ook. Commentaar is wel generiek, maar daarom kan Arnoud ook makkelijk een concurrent opzetten met ook commentaar in de titel.
Google resultaten zijn niet onpersoonlijk …
Leuk, die onbrekende n. Laat maar staan zo, zeg ik.
Zijn boektitels sowieso niet vrij? Het is hier immers een boektitel die haar oorsprong vind in een slogan.
“Kookboek” is toch ook niet beschermd. Of ‘War’.
Of denk aan een cd titel, ‘Music from the road’ bijvoorbeeld, kan een titel zijn, maar ook verwijzen naar de serie live opnamen die sinds 2008 uitkomen.
Boektitels kunnen een handelsmerk zijn. Als de titel dan een detective begint met “De Cock en” dan verwacht je een boek dat door A.C. Baantjer geschreven is. Dus ja, hier zie ik een (sterk) merk.
Andere titels, zoals “Kookboek voor de Magnetron” of “Vegetarisch kookboek” zijn puur beschrijvend en hebben geen merkwaarde, jij kunt dus prima het “Vegetarisch Kookboek voor de Magnetron” (laten) schrijven en uitgeven.
Ik had altijd geleerd dat dat alleen opgaat bij serietitels, omdat die de merkfunctie hebben van suggestie van afkomst. Oh ja, weer eentje in de De Cock-detectiveserie van Baantjer. En pas dan kun jij merkinbreuk plegen door in te haken: “De Cock en de AI-hallucinatie” zou merkinbreuk zijn omdat het suggereert dat het díe detective is met een nieuw avontuur.
Een one-shot boektitel zou dus niet als merk te beschermen zijn. “Turks Fruit” had dus destijds niet een merk kunnen zijn. Daar kom je dan pas als je er meer dingen mee doet, zoals een film van maken, shirts bedrukken, zulke dingen.
«we denken allemaal aan dezelfde persoon als we Tsjakka! horen»
Maar welke van de twee? Youp van ’t Hek, of Emile Ratelband (die trouwens inmiddels helemaal van ’t padje is, maar dat is mijn mening)?
Fantastig toch?
Crit’Air, van de Franse milieustickers. Woordspeling met critère, criterium, durf ik te vermoeden. Maar ik ken weinig of geen Frans.