Via Reddit:
Stel: je ziet online een misleidende advertentie, beledigende opmerking of contractbreuk op een website/social post, maar die wordt daarna verwijderd. Een screenshot is dan vaak niet genoeg, zeker als de tegenpartij het betwist. Wat is juridisch gezien een manier om wél hard bewijs aan te leveren?In Nederland geldt een systeem van vrije bewijsmiddelen, zeker in het burgerlijk recht. Bij het strafrecht is het iets strenger, het “wettig” van “wettig en overtuigend bewijs” geeft aan dat het bewijs langs wettelijk vastgelegde procedures moet zijn verkregen.
Een screenshot van een bericht is op zich prima bewijs van wat er waar online heeft gestaan. Natuurlijk, de wederpartij kan dit ontkennen. Maar ik lees veel vonnissen en heel vaak gebeurt dat niet. De discussie gaat over wat men bedoelde met die post (zoals bij die duimpjeszaak) of waarom het toch wel mocht, niet over dát de post gedaan is. En dan erken je natuurlijk dat je hem gedaan hebt.
Het is ook niet handig om iets te posten, weg te halen en dan bij de rechter te zeggen “ik heb nimmer dat gepost”. Want als de wederpartij dan met een screenshot komt, heb je wat uit te leggen. “Die screenshot is vervalst” kán natuurlijk, maar je zult dan iets meer moeten zeggen dan dat.
Enkel omdat screenshot vervalst kúnnen zijn, mag je nog niet concluderen dat ieder screenshot dat een partij inbrengt, ook vervalst ís omdat de andere partij dat zegt. De rechter zal dan vragen, waarom zou die partij dat hier doen? Er is altijd een context: waarom zou de wederpartij zeggen dat jij dat gedaan hebt, hoe logisch is het dat jij het wél geplaatst zou hebben.
Een screenshot laten maken door een derde partij kan natuurlijk. Bekende plekken zijn Archive.org en Archive.ph. Deze maken zelf de screenshot en plaatsen deze met een datum en tijdstip online, zodat de inhoud vast zou moeten staan. Zo kun jij (redelijkerwijs) die niet gemanipuleerd hebben. Er zijn geen rechtszaken waarin werd getwijfeld aan de inhoud van archive.org publicaties.
In 2024 kreeg het Gerechtshof Arnhem in een arbeidszaak een screenshot van een WhatsApp-bericht als bewijs dat een ex-werknemer contactverbod tegen een klant zou hebben overtreden. De betrokken ex-werknemer stelde echter dat het screenshot gefabriceerd zou zijn door de klant. Het Hof vindt dat onder meer onaannemelijk omdat het alternatief onzinnig is:
Dat zou immers betekenen dat [de klant] de avond na het gesprek waarin [de ex-werknemer] een contactverbod was opgelegd een tekstbericht heeft gefabriceerd en aan [diens contactpersoon] heeft gestuurd, kennelijk om te doen voorkomen alsof [verzoeker] ondanks een hem opgelegd contactverbod contact had opgenomen. [De klant] was echter niet aanwezig bij het gesprek waarin het contactverbod is opgelegd en was niet op de hoogte van de inhoud van dat gesprek of van het contactverbod. Dat is althans niet gesteld of gebleken. Uit de overgelegde app-conversatie tussen hem en [de contactpersoon] blijkt dat zij hem over dat gesprek alleen heeft meegedeeld dat [de ex-werknemer] alles had ontkend. Er is dan geen zinnige reden te bedenken waarom [de klant] een bericht zou fabriceren met enkel tot doel om te suggereren dat [de ex-werknemer] een contactverbod zou hebben overtreden.In een andere zaak had een persoon een verkeersboete gekregen. In hoger beroep daartegen werd onder meer gesteld dat de agent ter plekke had gezegd dat deze boete 100 euro zou zijn, terwijl daarna 150 euro was opgelegd:
Door de gemachtigde is een screenshot overgelegd van een e-mail die is gericht aan ene Jet en die is ondertekend met de naam van de ambtenaar die de sanctie heeft opgelegd met daaronder de vermelding ‘hoofdagent’. In deze e-mail is onder meer geschreven: “Ik gaf jou vanavond een bekeuring voor het rijden met een defecte koplamp. Deze bekeuring heeft een waarde van 100 euro.”De manier van formuleren geeft voor mij al aan dat het Hof dit niet helemaal vertrouwt. Belangrijke daarvoor is dat het niet de mail zelf is maar slechts een screenshot, zodat je niet eens bijvoorbeeld headers kunt lezen. Weliswaar had de betrokken ambtenaar niet gereageerd op verzoeken van de gemachtigde van de beboete persoon, maar dat hoeft ook niet.
In deze zaak hadden beide partijen een screenshot ingebracht van wat volgens het Kadaster de verkoopprijs van een woning zou zijn. De screenshots vermeldden echter verschillende getallen. De rechter negeert daarom beide berichten.
Arnoud
wat vooral problematisch is te bewijzen: de duur van onrechtmatig handelen. als webarchive de page niet goed heeft gecrawled moet je dit op andere manieren aannemelijk maken. een executoriale titel krijg je niet op basis van een beetje aannemelijk maken.
Je kan natuurlijk ook zelf handmatig een kopietje laten aanmaken door the internet archive. Doe ik regelmatig, niet alleen om bewijs te hebben dat iets er niet of wel stond, maar ook om er in wetenschappelijke artikelen naar te refereren zonder risico van link rot.
Uit die laatste zaak maak ik op dat als je de bewijskracht van een screenshot wilt ondermijnen, de beste truc is om die screenshot te nemen, aan te passen en dan zelf in te brengen als jouw screenshot.
Ik maak uit het vonnis in de laatste zaak op dat de twee conflicterende schermafbeeldingen door een en dezelfde partij zijn ingebracht. Als er een manier is om je eigen bewijspositie te ondergraven is dit het.
Wanneer twee partijen conflicterende schermafbeeldingen in gaan sturen zijn er mogelijkheden om de afbeeldingen (forensisch) te laten onderzoeken en is er een gerede kans dat manipulaties ontdekt worden. We praten in zo’n geval over fraude en er is een gerede kans dat er een strafrechtelijk traject opgezet wordt. Daarnaast is jouw algemene positie in de originele zaak aanzienlijk verzwakt.
Bij websites is het kinderlijk eenvoudig om een tekst of bedrag op de site binnen de website te wijzigen, waarna deze er 100% athentiek uitziet.
Ik kan hier geen plaatjes posten, maar ik heb net voor de gein de tekst van de post waarop ik antwoord verandert in “Ik ben niet gek, ik ben een vliegtuig”.
Als ik dat screenshot is er geen enkele manipulatie van het plaatje nodig die een forensisch onderzoek gaat kan aantonen.
Ik neem aan dat jij de HTML (het DOM) in je webbrowser hebt aangepast voordat je de screenshot gemaakt hebt. Dat is een van de manieren om een frauduleuze schermafbeelding te maken. Je hebt gelijk dat dit niet aan de schermafbeelding te detecteren is.
Er zijn andere manieren om deze manipulatie aan te tonen. Ik kan bij Arnoud logfiles en een extract van de database-inhoud van IusMentis opvragen. Daaruit blijkt wat er werkelijk op de site gestaan heeft. (En zolang Arnoud het aanpassen van berichten nog niet toegestaan heeft, blijven alle berichten, inclusief alle zpellvauten tot in de “eeuwigheid” staan.)
Het opvragen van de database is nu juist het probleem als jij een rechtzaak voert over iets waarvan je claimt dat de beheerder het verwijderd heeft.
In dit geval, stel dat ik juist met Arnoud het conflict heb: Net zoals ik inderdaad de DOM manipuleer voor ik de afbeelding maak, is het voor iemand met volledige toegang tot een database mogelijk om zonder sporen achter te laten een database entry te wijzigen.
Het probleem in deze casus is dat het voor mij mogelijk is niet van echt te onderscheiden screenshots te maken en voor Arnoud mogelijk is ontraceerbaar de database te manipuleren.
Dan kom je al snel op derden die verklaringen afleggen een bepaalde tekst ook gezien te hebben, omdat screenshots en database elkaar tegenspreken en bij beide manipulatie niet bewezen kan worden.
En dan heb ik nog helaas wel een paar praktijkvoorbeelden voor je hoe (on)betrouwbaar dat soort getuigen kunnen zijn…
De enige kans die je hebt is inderdaad als de database door een derde wordt beheerd die geen belang heeft bij de uitkomst.
Partieel on-topic: De laatste aflevering van Zeeman Confronteert (zoekwoorden: ‘kasia’ ‘stalking’; lineaire tv) ging over een dame die tot en met rechter, veroordeling en daarna invordering van dwangsommen via loonbeslag met gefalsifieerde documenten stalking in de schoenen kreeg geschoven. Best wel beangstigend dat dat kan en dat je daar met vermoedelijk alleen een advocaat niet doorheen komt. Uiteindelijk hadden ze de digitale skills (en een tv-programma) nodig om fraude aan te tonen. Gmail-account overdragen en afsluiten. Stalking via gmail na die datum – ‘aantoonbaar’ (hoe het in rechte is gegaan was me niet helder) vals. Zelfs een auto gehuurd om het kenteken op de afbeelding te veranderen. Via screenshots en verandering in DPI aantoonbaar. Dat is hopelijk wel het uiterste van het uiterste, maar wel een voorbeeld dat de kwaliteit van de bewijslast zelfs binnen strafrecht dubieus kan zijn.
Correctie: Claude legt me net uit dat een last onder dwangsom geen strafrecht is, maar civiel of bestuursrecht. IANAL 😉 Denk wel dat dat uitmaakt voor wat ik me afvroeg tijdens de aflevering: Had Kasia geen advocaat? Misschien had ze geen advocaat en dan zie je het al snel uit de klauwen lopen rond de kwaliteit van het aangeleveverde bewijs. In de aflevering kwam naar voren dat de politie en advocaat van de tegenpartij een voorname rol hadden in het opleggen van de dwangsom.
Is geen strafrecht maar civiel recht.
In de laatste zaak met de screenshots van het Kadaster zijn beide screenshots zelfs ingebracht door dezelfde partij. Dus die partij spreekt zichzelf tegen, zonder het verschil nader te verklaren.