Amsterdamse scholieren die vanwege het matchingssysteem hun schoolplek wilden ruilen, mogen dit niet. Dat meldde Nu.nl vorige week, waarop ik diverse mails kreeg van lezers of dit een verboden gevalletje “computer says no” is. Amsterdam heeft namelijk een matching-algoritme ontwikkeld dat scholieren probeert te koppelen aan hun favoriete school, maar aan de uitkomst mag niet worden getornd, ook niet als je een andere scholier kunt vinden die met jou wil ruilen waardoor je beiden op je eerste keuze terechtkomt.
De voortgezet-onderwijsscholen in Amsterdam hebben gezamenlijk genoeg plaatsen voor alle achtstegroepers die de overstap naar de middelbare school maken, ook voor een aantal leerlingen uit omliggende gemeenten. Er bestaat echter al jaren een discrepantie tussen het aantal aanmeldingen en het aantal plaatsen per school, met name voor havo en vwo. Dat gaf veel onvrede bij leerlingen en ouders, vandaar dat besloten werd een nieuw algoritme te ontwikkelen.
In het nieuwe systeem moet je niet één voorkeursschool kiezen maar een lijst maken. Er wordt dan geprobeerd je zo hoog mogelijk op de lijst te zetten en om de pijn van de lotingen zo eerlijk mogelijk te verdelen door iedere leerling gelijke kansen te bieden. Dat viel tegen: na de eerste keer gebruik ontstond er weer veel onvrede, onder meer omdat leerlingen ineens hun vierde keuze hadden gekregen in plaats van de top 3, of omdat ze een school 17 kilometer verderop hadden gekregen.
Belangrijkste pijnpunt was echter dat minstens 400 leerlingen hadden ontdekt dat ze door onderling ruilen alle 400 hun eerste keuze hadden kunnen krijgen. Had daar dan niet even rekening mee gehouden worden? Nee, sorry, computer says no aldus de gemeente.
Of nou ja, er zat wel iets meer achter dan dat, zo blijkt uit het vonnis:
In de eerste plaats werkt het systeem dan niet consistent. Op dit moment is het zo dat het lotnummer of rangnummer dat een leerling voor een bepaalde school is toegekend bepaalt of hij of zij op een school komt. Ook de reservelijst is samengesteld op volgorde van lotnummers. Op die manier heeft iedere leerling voor iedere school gelijke kansen. Indien ruilen zou worden toegestaan zou de plaats van een leerling op de reservelijst weliswaar niet veranderen, maar het zou er wel toe kunnen leiden dat een leerling met een ongunstiger lotnummer een leerling met een gunstiger lotnummer passeert. Op die manier is er geen sprake meer van gelijke kansen. Zo zijn er leerlingen die toevallig geen aantrekkelijke plaats te bieden hebben, en leerlingen die zich tot op heden buiten de ‘ruilhandel’ hebben gehouden en genoegen hebben genomen met hun tweede of derde keuze, maar die wellicht ook zouden willen ruilen. Het toelatingssysteem voldoet dan niet meer aan de vereisten van consistentie en transparantie.
Ook heeft het systeem strategisch kiezen tot gevolg, en dat wilde men nu juist elimineren. Met strategisch kiezen verlies je het zicht op welke scholen nu écht aantrekkelijk zijn, en dupeer je zoals gezegd leerlingen die niet mee willen of kunnen doen (denk aan een leerling die net uit Brabant verhuist en nog niemand kent in Amsterdam om mee te ruilen).
Vanwege al deze redenen is het begrijpelijk dat de scholen dit nieuwe systeem willen en daarbij geen ruil willen toestaan. De rechter keurt het systeem dan ook goed, en de ouders zullen moeten accepteren dat hun kinderen niet naar de school van hun eerste voorkeur kunnen, ook al hád dat gekund met 200 ruilparen. Die mogelijkheid mag de gemeente uitsluiten in haar reglement, omdat daar een legitieme grond voor is.
En wat het stuk “computer says no” betreft: dat gaat (art. 42 Wbp) over geautomatiseerde beslissingen gebaseerd op “persoonsgegevens bestemd om een beeld te krijgen van bepaalde aspecten van zijn persoonlijkheid” oftewel profiling. Het is niet zo dat iedere automatische “no” strikt verboden is.
Meelezende wiskundigen: is er een systeem waarmee je wél 7.500 leerlingen allemaal in een school uit hun top 3 kunt plaatsen?
Arnoud