Een lezer vroeg me:
In hoeverre is de ban op ‘Fake news’ door Google en Facebook legitiem? Op dit moment gelden deze voor het advertentieplatform, maar zouden ze ook kunnen gelden voor individuele gebruikers? Dan mag je dus in feite niets meer zeggen dat Facebook of Google ‘fake’ vindt. Is dat geen censuur?
Sinds de afgelopen Amerikaanse verkiezingen staat het onderwerp ‘fake news’ sterk in de belangstelling. Wat het precies is, daar is niet echt consensus over – om het netjes te zeggen. Vaak wordt ermee bedoeld, nieuws dat steunt op onbewezen feiten, maar anderen wijzen erop dat dit voor heel veel nieuws geldt en/of dat nieuws altijd al speculatief was.
Fake news zoals Facebook en Google dat nu in de ban hebben gedaan, gaat in principe over nieuws dat bewezen onjuiste feiten bevat of totaal ongefundeerde conclusies wegzet. Maar zelfs dat is al heel moeilijk af te bakenen. Aanpakken van nepnieuws via het strafrecht lijkt mij dan ook te moeilijk.
Facebook en Google zijn echter geen strafrechter, en zouden dus kunnen zeggen, we hebben er gewoon geen zin in. Dat mag. Als beheerder van een platform beslis jij wat er op het platform gebeurt. Mag het alleen over kantklossen gaan, of moet iedereen positief doen: jouw platform, jouw regels. Censuur is dat niet; alleen de overheid kan censueren.
Alleen: dat principe werkt voor gewone platforms, waarbij je eventueel naar een concurrent kunt overstappen of je eigen site kunt beginnen als het je niet bevalt. Bij Facebook en Google werkt dat niet, die zijn daarvoor te groot. Hier hebben we het al vaker over gehad: in hoeverre mogen zulke machtige platforms wel inhoud weigeren op grond van zelfverzonnen huisregels? Ik blijf er moeite mee houden.
Specifiek bij dit onderwerp is er iets meer van een objectieve rechtvaardiging en wordt gewerkt met externe bronnen (zoals het bekende Snopes) die de beoordeling doen of nieuws ‘nep’ is. Dat maakt het eerder gerechtvaardigd dan interne normen als gezelligheid of passend bij de eigen normen en waarden. Maar het blijft een ontzettend lastige kwestie.
Arnoud