Wanneer heb je recht op toegang tot de media?

Nee, op andermans blog of site heb je géén recht om je mening te uiten. Je kunt niet zomaar eisen dat een site jouw ingezonden opiniestuk publiceert. Dat maak ik op uit de recente uitspraak van het EHRM in de zaak-Saliyev (35016/03, via) over een ingezonden artikel dat de krant eerst zou plaatsen en uiteindelijk terugtrok (al dan niet onder kennelijke druk van de lokale overheid).

Voor website-eigenaren relevant is de overweging waar het Hof mee opent:

[A]s a general rule, privately owned newspapers must be free to exercise editorial discretion in deciding whether to publish articles, comments and letters submitted by private individuals or even by their own staff reporters and journalists. The State’s obligation to ensure the individual’s freedom of expression does not give private citizens or organisations an unfettered right of access to the media in order to put forward opinions

Wat voor een krantenuitgever geldt, geldt natuurlijk ook voor de eigenaar van een website. Het censuurverbod betekent dat de Staat mensen niets in de weg mag leggen om te publiceren, maar niet dat andere private partijen zich actief moeten inspannen om een mening door te geven. Persvrijheid bestaat alleen voor wie een pers heeft, zeg maar.

Op zich acht ik dat terecht. Het zou ook wel een grote uitholling van het eigendomsrecht zijn als een ieder al te gemakkelijk met een beroep op vrije meningsuiting zich onbeperkt toegang tot en gebruik van andermans eigendom kon verschaffen. Een winnend beroep op de uitingsvrijheid dient dan ook de uitzondering te zijn: het kán wel maar alleen onder zéér bijzondere omstandigheden. Zo werd in de jaren zeventig het recht bevochten om andermans eigendom te mogen gebruiken ten behoeve van een eigen meningsuiting, namelijk door posters met meningen te mogen plakken op muren of gebouwen. Als de staat totaal géén mogelijkheid gaf om legaal aan te plakken, dan moesten de burgers maar tolereren dat er op hun muur werd geplakt. Vandaar dus dat er allerlei openbare aanplakborden in vrijwel elke gemeente staan.

In de jaren tachtig speelde deze kwestie bij de vraag of verslaggevers toegang moesten krijgen tot voetbalstadions, dit op grond van het recht van vrije nieuwsgaring. De gebouwen zijn eigendom van de voetbalclubs, maar in principe kan iedereen (tegen betaling) naar binnen gaan. Mag de voetbalclub dan de voorwaarde stellen dat men alleen naar binnen mag indien men niet filmt? De Hoge Raad oordeelde van wel. Ook in situaties als deze behoort het eigendomsrecht boven de vrije meningsuiting te gaan. De stadions waren opgesteld voor publiek, maar nog steeds privé-eigendom.

In de Europese Appleby-zaak wilde een groep demonstranten in een winkelcentrum ” ook een semi-openbare ruimte ” haar mening uiten. De (private) eigenaar verbood dit op grond van zijn eigendomsrecht. Het EHRM oordeelde dat dit in beginsel inderdaad toegelaten was. Het eigendomsrecht woog zeer zwaar en kon in beginsel slechts opzij gezet worden wanneer sprake was van

preventing any effectieve exercise of freedom of expression or [if] it can be said that the essence of the right has been destroyed (r.o. 47).

Bij wijze van analogie: als het gehele stadscentrum privaat eigendom is, dan mag de eigenaar van het stadscentrum niet categorisch iedere demonstratie of flyeractie weigeren. Maar als het alleen gaat om één koopgoot, dan mag dat wel want je hoeft dan niet per se daar te demonstreren of flyeren.

Als ik dat doortrek naar internet, dan zou ik niet snel een site of dienst weten waar je zou moeten kunnen eisen dat men je mening doorgeeft. Heel misschien bij een zeer zeer machtige partij zoals Google. Als Google jou categorisch blokkeert, ongeacht site of dienst waarmee je communiceert, dan heb je wellicht een kans bij de rechter. Ja, ook in Californië: Robins v. Pruneyard Shopping Center (1979, 23 Cal. 3d 899, 910).

Maar het wordt al snel heel gezocht: zou je Facebook kunnen verplichten je profiel intact te laten, omdat je anders je vrienden niet meer kunt bereiken? Kun je van WordPress.com (of de Volkskrant) eisen dat ze je blog online laten staan, met als argument dat een privé opgezette blog lang niet zo goed vindbaar is als een bij hen gehost blog? Ik twijfel.

Arnoud

12 reacties

  1. De analogie gaat al snel mank (zoals zo vaak als je IRL naar digital wilt vertalen)

    Bij een winkelcentrum kun je buiten op straat gaan staan, zonder te hinderen, en iedereen die naar binnen loopt kan je zien. Maar hoe doe je dat op de digitale snelweg? Je kan moeilijk op de router naar http://www.winkelcentrum.nl gaan “staan” (packetinjection zodat de title tag van de webpage wordt aangevuld met ” – PROTEST wij willen meer kippensoep – 😉

    Aan de andere kant de klacht “ik heb geen bereik” op vageblog.geengrotepress.nl ik wil op de voorpagina van google. Maar dat is ook al zo als je bij een supermarkt gaat staan. Daar bereik je ook maar 0.00000x% van NL.

  2. Hm ik zie dat ik de Appleby-zaak niet heb genoemd. Die ging over de vraag of je in een winkelcentrum mag demonstreren dat privaat eigendom is. Antwoord: misschien, ALS dat de enige plek is waar je effectief een publiek kunt bereiken EN er geen andere manier is om dat publiek te bereiken (bv. de winkeliers vragen om in hun winkels te folderen of bij de ingang gaan staan op de openbare weg).

    En je hebt gelijk over de supermarkt, maar wat nu als de gemeente Den Haag mij weigert op het Malieveld te gaan staan? Of als ik een Rotterdamse zaak wil bepleiten en daartoe eigenlijk de Koopgoot in moet? Moet dat dan mogen?

  3. Het lijkt me terecht dat vrijheid van meningsuiting niet betekent dat iedereen die een “pers” heeft ‘m ook maar ter beschikking van de gemeenschap moet stellen. We leven hier per slot van rekening misschien in een sociaal land maar niet in een communistisch land.

    Zelf zou ik overigens ook graag zien dat er helemaal duidelijk wordt dat vrijheid van meningsuiting ook niet betekent dat iemand (laat staan iedereen) verplicht is om naar de geuite mening(en) te luisteren. 😉

  4. @Rik: Nee, dat ligt moeilijker. Een gemeente is overheid en mag dus niet naar willekeur meningen verbieden of tegenhouden. Als de gemeente bv. een lokaal verhuurt voor vergaderingen of bijeenkomsten, mag ze niet een groep weigeren omdat diens mening haar niet aanstaat. Jij mag de PVV (of de SP) weigeren om in jouw vergadercentrum een meeting te houden, maar de gemeente niet. H??l misschien bij dringend gevaar van geweld of iets dergelijks.

    Hoewel de gemeente bij het verhuren van zulke ruimtes eigenlijk “gewoon” een private partij is, is ze ook in die verhoudingen verplicht de regels van behoorlijk bestuur te volgen en de grondrechten van de burger te bewaken. (Natuurlijk h?eft een gemeente niet vergaderruimte beschikbaar te stellen voor verhuur maar ?ls ze het doen dan aan iedereen.)

    Zie de Rasti Rostelli-arresten, over twee gemeentes die geen voorstellingen van deze hypnotiseur wilde. Een verbod mocht niet vanwege het mogelijk godslasterende, zedenbedervende of provocerende karakter, maar wel op grond van niet-inhoudelijke redenen (bv. alle zalen zijn te klein, men wil per se op zondag terwijl alle medewerkers dan vrij hebben, etc).

  5. Wat wel interessant is aan het ‘plakken arrest’ is dat je dus ook iets als Fleck (dat inmiddels niet meer bestaat, maar volgens mij nog ooit weer gaat leven) niet kan verbieden. Dus het plakken van ‘geeltjes’ op allerlei websites via een ander netwerk er overheen plakken. Dat mag dus gewoon.

  6. Ik denk dat je aan Facebook en vergelijkbare (maar zeker niet alleen de grote) communitysites toch wel meer eisen kunt/moet stellen. Hun positie komt immers overeen met die van overheden: mensen “vestigen” zich op zulke sites en bouwen daar een leven op met het onderhouden van betaande en het aangaan van nieuwe contacten.

    Men investeert hierin en bouwt een netwerk op – dat is waar zulke sites het van moeten hebben en daarom zouden ze alleen al uit eigen belang zorgvuldig met deze gebruikers moeten omgaan. Dat is bovendien nog vereist vanwege de persoonlijke en zelfs privacy-gevoelige informatie die het vaak betreft, maar ook omdat gebruikers vaak niet heel snel en makkelijk naar andere sites kunnen overstappen zonder hun bestaande netwerk te verliezen – vergelijkbaar met het verhuizen in de “echte” wereld.

    Naast de wettelijke regels voor het aanbieden van diensten zou van beheerders van communitysites daarom ook “behoorlijk bestuur” verwacht mogen worden. De betreffende principes en regels uit het publiekrecht kunnen hier waar mogelijk en nodig naar analogie worden toegepast.

    En wie meent dat (community)websites louter private en/of commerciele ondernemingen moeten blijven: het is niet voor niets geweest dat uit de aanvankelijk bijna volledig privaatrechtelijke verhoudingen van de middeleeuwen de publiekrechtelijke overheden zijn voortgekomen zoals we die nu kennen. Dit was een proces niet alleen van schaalvergroting, maar vooral ook van een steeds zorgvuldiger omschreven omgang tussen machthebbers en onderdanen.

  7. Ik zeg altijd dat je weliswaar een recht op vrijheid van meningsuiting hebt, maar dat een ander geen plicht tot publicatie heeft. Zolang je zelf op vergelijkbare wijze een publicatie kan doen (zelf een forum,blog, website of mailinglist opzetten) wordt je niet in je recht beperkt.

  8. Soms profileert een (krantenuitgever=persmedium) zich naast de reguliere perspublicatie op internet.

    Waarbij de mogelijkheid bestaat een ‘lezers’ reactie te plaatsen onder het gepubliceerde artikel.

    In de praktijk grijpt het persmedium soms actief in en plaatsen c.q. verwijderd reacties van lezers.

    Het persmedium kan zich n.l. beroepen, op de door haar opgestelde internet ‘huisregels’.

    Hierdoor wordt de discussie onder het artikel beïnvloedt c.q. gestuurd in een door het persmedium gewenste richting.

    Nu beroepen persmedia zich op vrije meningsuiting e/o persvrijheid.

    Maar wat als een persmedium op deze manier actief censuur toepast, door meningen van lezers te blokkeren c.q. besluiten niet te publiceren?

    Waardoor selectief toegang plaats vindt tot publicatie in het desbetreffende persmedium.

    Er ontstaat er dus een gekleurd eenzijdig beeld van de samenleving.

    Met alle mogelijke gevolgen van dien.

    m.a.w. wanneer heb je recht op toegaan tot de media?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.