VoetbalTV hoeft boete Autoriteit Persoonsgegevens niet te betalen

| AE 12358 | Ondernemingsvrijheid, Privacy | 19 reacties

VoetbalTV heeft een boete van €575.000 van de Autoriteit Persoonsgegevens gekregen, maar hoeft die van de rechtbank niet te betalen. Dat meldde Rechtspraak.nl maandag.  Een mooie winst voor de amateurvoetbalaggregator en -uitzender: de Autoriteit Persoonsgegevens heeft volgens de rechtbank onvoldoende uitgelegd waarom VoetbalTV geen gerechtvaardigd belang heeft bij het opnemen en uitzenden van amateurwedstrijden. De AP vond immers dat het hier ging om zuiver commerciële belangen, die sowieso nooit de privacy mogen schenden. Dat ligt dus – het zal eens een keer niet – een stukje genuanceerder.

In juni stapte VoetbalTV naar de rechter. Privacytoezichthouder AP was anderhalf jaar geleden een onderzoek gestart naar het videoplatform, maar de resultaten lieten maar op zich wachten. Op het platform kun je amateurvoetbalwedstrijden uit heel Nederland bekijken, maar omdat men onzekerheid voelde of dat wel mag van de AVG, kwam het niet op gang. Ondanks een redelijk vlotte uitspraaktermijn is het doek toch reeds gevallen voor VoetbalTV, maar dat terzijde.

Waar ging het nu om? VoetbalTV vond dat zij die beelden mocht maken zonder iedere voetballer individueel toestemming te vragen. Dat zou immers ook een onvoorstelbare administratieve ramp zijn geweest,  zeker omdat je toestemming op ieder moment kan intrekken – zeg, 30 seconden na een achterstand. VoetbalTV moest het hebben van het zogeheten gerechtvaardigd belang, waarmee je in beginsel de privacy mag passeren als je genoeg waarborgen neemt en jouw belang zo inkleedt dat het zwaarder weegt.

Alleen, wat voor belangen moet het dan om gaan? De AVG zwijgt hierover, en noemt alleen indirect een aantal zaken. Vrijheid van meningsuiting (journalistiek) is enerzijds een voorbeeld, anderzijds worden specifieke dingen als ‘bewaking’ en ‘direct marketing’ genoemd. De AP was er eens goed voor gaan zitten en kwam met een principieel standpunt:

Wat ook niet als een gerechtvaardigd belang kwalificeert, is bijvoorbeeld: het enkel dienen van zuiver commerciële belangen, winstmaximalisatie, het zonder gerechtvaardigd belang volgen van het gedrag van werknemers of het (koop)gedrag van (potentiële) klanten, etc.
Om als “gerechtvaardigd” belang te tellen, moest het belang eigenlijk gewoon tot een wettelijk recht te herleiden zijn. Vrijheid van meningsuiting dus, dat is een grondrecht dus daar kun je op gaan zitten. Vervolgens krijg je dan een belangenafweging die al dan niet pro-uitingsvrijheid kan uitvallen. Maar als je komt met “ik wil heel amateurvoetballend Nederland filmen en dat uitzenden als betaal-tv” dan is dat zuiver commercieel en dan gaan we het niet eens hébben over een belangenafweging. Bah, commercie, dat telt niet.

De rechtbank ziet dat anders: de AVG noch haar voorganger (de Richtlijn uit 1995) definieert in beperkte zin wat zo’n belang is. Er is niet direct jurisprudentie, maar uiteindelijk wel een gezaghebbende uitspraak van de verzamelde toezichthouders (de artikel 29-Werkgroep). En die zeiden, aldus de rechtbank:

In haar opinie uit 2014 heeft de WP29 geschreven dat het gerechtvaardigd belang moet worden geïnterpreteerd als een begrip waar een scala aan verschillende belangen onder kan vallen, of het nu gaat om triviale of dwingende belangen, en of deze nu evident of meer controversieel zijn, mits het een werkelijk en aanwezig (en dus niet speculatief) belang is. Niet alleen juridische, maar ook allerhande feitelijke, economische en ideële belangen kunnen dus als gerechtvaardigd belang kwalificeren.
Dit is dus wat de meeste juristen destijds ook al riepen: je kunt niet op voorhand zeggen dat belang X nóóit gerechtvaardigd kan zijn. Een belang moet er zijn, grofweg de enige echte grenzen zijn dan nog of het binnen de wet past (dus geen illegale belangen of tegen de openbare orde, zeg maar). Maar kwaliteitseisen of arbitraire grenzen, dat gaat niet.

Natuurlijk zal bij een zuiver commercieel winstbelang de belangenafweging sneller in het nadeel van de geldbeluste wolf uitvallen dan bij een hoogwaardige uiting die een zwaarwegend belang dient. Maar dat is dus het hele punt van die afweging van belangen. En omdat die niet was gemaakt, wordt het besluit van de AP vernietigd en moet zij gaan beoordelen hoe die afweging er dan wel zou hebben uitgezien.

Als bijvangst weten we nu dat dit soort activiteiten niét onder de persvrijheid vallen. Weliswaar is ook het filmen van voetballers een vorm van informatiegaring en -verbreiding, maar:

De uitzending van de amateurvoetbalwedstrijden kan namelijk niet worden aangemerkt als een bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen of ideeën. De wedstrijden hebben daarvoor te weinig nieuwswaarde; het gaat om het uitzenden van amateursport en- spel. De beelden geven geen informatie over bekende personen, bijvoorbeeld bekende voetballers, en dragen ook niet bij aan enig maatschappelijk debat. Het gaat om een ongefilterd verwerken van een grote hoeveelheid door eiseres zelf verzamelde persoonsgegevens. Voor het geheel van de verwerkingen geldt niet dat zij uitsluitend een journalistiek doeleinde hebben. Dat er in alle door haar verzamelde beelden nieuwswaardige informatie kan zitten, maakt niet dat alle duizenden uitgezonden wedstrijden kunnen worden gezien als journalistiek en rechtvaardigt niet het maken van opnames en uitzenden van al deze wedstrijden.
Ik zag dat zelf altijd anders; er is immers geen kwaliteitstoets bij de uitingsvrijheid. Nieuwswaarde is een argument voor de belangenafweging, als iets te weinig nieuwswaarde heeft dan zeg je dat het nieuwsbelang niet opweegt tegen de privacy van je nieuwsonderwerp. Maar ik zie wel het punt dat een grove berg met beeldmaterial (nog) geen nieuws is, je moet zoeken naar de pareltjes die je wil brengen.

Arnoud

Dus vanwege sociale media mag de krant een ophefmakende naam niet noemen?

| AE 11282 | Privacy | 50 reacties

NRC mag de naam van een ex-hoogleraar arbeidsrecht die zich schuldig maakte aan grensoverschrijdend gedrag niet publiceren, meldde de krant onlangs. Deze uitspraak in kort geding volgde op een uitgebreide en onderbouwde onthulling van de krant over dit wangedrag gedurende meerdere decennia, wat ondertussen al ontslag voor de man tot gevolg had. “[G]ezien de grote vlucht die de social media hebben genomen en alle commentaren die in de regel op uitingen van deze aard via internet te vinden zijn” vond de rechter het voldoende aannemelijk dat de man vervolgens aan de schandpaal genageld zou worden, zeker omdat NRC een kwaliteitskrant is en iedereen dus aanneemt dat het waar is wat daarin staat. Eh, wacht, die leggen we nog een keer uit.

Het recentste artikel van NRC beschrijft de gehele affaire, zo ongeveer beginnend in de studententijd van meneer B en ik kon mijn klompen bij het vuil zetten toen ik klaar was met lezen, zo vaak braken ze. Neem even de tijd en een goede kop koffie, of misschien een valium want het is niet goed voor je bloeddruk om dit zo allemaal te lezen.

De korte versie is dat NRC ontdekte dat de man al decennia grensoverschrijdend gedrag vertoonde naar studentes en vrouwelijke medewerkers toe, en dat dat gedrag breed geaccepteerd werd aan de Universiteit van Amsterdam. Vrouwen durfden geen klacht neer te leggen of konden daar nergens mee terecht, en iedereen die wat had kunnen doen, deed er het zwijgen toe. Pas naar aanleiding van de #MeToo beweging kwam daar verandering in, en toen ging het snel: neerleggen van zijn bijfunctie als raadsheer bij het gerechtshof, ontslag (pardon, bijzonder verlof) als hoogleraar et cetera. Over schuldbesef of verantwoordelijkheid nemen lees ik echter niets.

De publicatie van NRC zou ook de naam van de man noemen, wat me vrij logisch lijkt gezien zo’n schandaal van iemand in zo’n hoge positie. En dat past ook in de jurisprudentie rond journalistiek en privacy: namen noem je als ze relevant zijn, en bij een public figure zal dat al vrij snel zo zijn. “De bekende politicus Mark R. met een hoge functie in de ministerraad, maakte gisteren bekend..” nee kom nou.

De man stapte echter naar de rechter om nu juist vermelding van zijn naam te voorkomen. En het argument daarbij was de gevolgen die dat zou hebben: het verhaal gaat gekoppeld aan zijn naam rondzingen op social media, en omdat NRC zo’n kwaliteitskrant is zal niemand twijfelen aan de juistheid. Maar er is nog geen veroordeling geweest, dus is die rondzang disproportioneel. Bovendien:

Bovendien, zelfs – of juist – als hij verdachte zou zijn van een strafbaar feit, zouden de meeste media volstaan met vermelding van slechts zijn initialen en zou zijn portret in de regel onherkenbaar (moeten) worden gemaakt. Niet goed valt in te zien waarom de bescherming van de privacy van eiser in dit geval minder ver zou moeten gaan.

Met deze redenering heb ik wel de nodige moeite. NRC doet niet enkel verslag van een aanhouding en rechtszitting van een verdachte zonder verder de feiten te kennen. Dat je dan zegt, wees even terughoudend met naam en toenaam, dat kan ik ergens nog billijken. Maar dit was eigen onderzoeksjournalistiek met stevig onderbouwde feiten. Als je dan publiceert dan ben je lijkt mij behoorlijk zeker van je zaak, en dan is die naam plus verdachtmaking dus zo goed als een feit. Dat moet je toch kunnen melden bij iemand in zo’n positie?

Arnoud

Mag je iemand er publiekelijk op wijzen dat hij heel dom privéinformatie publiceert?

| AE 11169 | Privacy, Security, Uitingsvrijheid | 8 reacties

“Zet nooit, maar dan ook helemaal nooit, je boardingpass op Twitter @peterverhaar. En roep al helemaal niet mensen op om het te doen.” Aldus techjournalist Daniel Verlaan op Twitter vorige week. Aanleiding was een actie van bankier Verhaar tegen de ‘klimaatterroristen’ waarbij je door een Tweet met je boardingpass laat zien dat je tegen klimaatverandering bent. Of zoiets. Bepaald handig is die oproep niet: zoals journalist Verlaan liet zien, kun je met de informatie op een boardingpass erg veel doen: “Ik weet nu naast jouw privégegevens ook de namen, e-mailadressen en telefoonnummers van je vrouw en dochter.” Maar mag je dat wel achterhalen, met die informatie?

Natuurlijk is het in principe computervredebreuk om in te loggen met publiek aangetroffen accountgegevens, zoals een boardingkaartnummer en een achternaam. Je dringt dan binnen in een systeem onder de hoedanigheid van de luchtpassagier, en je weet dat je daar niet mag zijn in die hoedanigheid. Dat de gegevens publiek te vinden waren, maakt daarbij niet uit. (Als je ooit denkt “de informatie is publiek dus ik mag X”, dan heb je -als vuistregel- juridisch geen gelijk.)

Punt is natuurlijk dat Verlaan werkt als journalist, en daarbij technologie en met name security als aandachtspunt voor zichzelf geclaimd heeft. Hij bouwde onder meer de site Laat je niet hack maken, die mensen in gewone taal uitlegt wat wel en niet verstandig is bij online security. En als zo’n journalist ziet dat iemand met een profiel als Peter Verhaar publiekelijk oproept om zoiets doms te doen, dan snap ik meteen dat hij dat publiceert. Zoals een twitteraar het vergeleek: “ik ben tegen de bankmaffia, u ook, post dan uw creditcard voor en achter”.

Een journalist mág zoiets ook, in het kader van het aan de kaak stellen van een misstand. Ook als daarbij een strafbaar feit nodig was. Als journalist mag je soms net een klein stapje verder gaan, als dat in het belang is van je publicatie en je geen andere manier hebt om je punt te maken.

De vraag is dus, had Verlaan die noodzaak om in te loggen en die gegevens van vrouw en kind te noteren en (geanonimiseerd) te publiceren? Ik zou zeggen van wel: Verhaar begaat zo’n ernstige en onverantwoorde fout dat daar onmiddellijk een signaal tegen gegeven moet komen. En iemand die zo oliedom is, zal van enkel “dat is niet handig!!1!” van een nerdjournalist (sorry Daniel) niet onder de indruk zijn. Die persoonlijke informatie is dan nodig om direct het signaal te geven, doe dit niet, houd ermee op. Dus ja, dit mocht.

Arnoud

Mag je mensen hacken als je van de televisie bent?

| AE 9367 | Regulering | 15 reacties

Voor het nieuwe programma What the #Hack?! gaat presentator en rapper Yes-R internetgebruikers confronteren met hun onvoorzichtige sociale mediagedrag. Dat meldde RTL gisteren. Het programma wil aantonen hoe onveilig mensen online zijn, onder meer door met social engineering en keyloggers (naar ik aanneem via Trojans verspreid) te gebruiken. Wat de vraag oproept: mag dat dan,… Lees verder

Mogen Facebook en consorten wel fakenieuws weigeren op hun platform?

| AE 9222 | Uitingsvrijheid | 10 reacties

Een lezer vroeg me: In hoeverre is de ban op ‘Fake news’ door Google en Facebook legitiem? Op dit moment gelden deze voor het advertentieplatform, maar zouden ze ook kunnen gelden voor individuele gebruikers? Dan mag je dus in feite niets meer zeggen dat Facebook of Google ‘fake’ vindt. Is dat geen censuur? Sinds de… Lees verder

Waarom is fakenieuws eigenlijk niet gewoon strafbaar?

| AE 9102 | Regulering, Uitingsvrijheid | 31 reacties

Een lezer vroeg me: Sinds de verkiezing van Trump is er veel te doen over fakenieuws en hoe dat geholpen zou hebben bij de verkiezing. Maar waarom wordt er niet opgetreden tegen al dat nepnieuws? Het is toch valsheid in geschrifte, compleet verzonnen ‘nieuws’ uitbrengen alsof het serieus en waar is? Ik vrees dat dit… Lees verder

Geldt de persexceptie bij Twitter als bron?

| AE 8566 | Intellectuele rechten, Uitingsvrijheid | 11 reacties

Begin april hadden we een discussie over kranten die tweets afdrukken, waarbij ik twijfelde of dat als citaat te rechtvaardigen is. In de comments deed Alex de Kruijff een suggestie: valt dit overnemen niet onder artikel 15 Auteurswet, de persexceptie? Die is immers gemaakt voor het overnemen van actuele zaken, en die tweets (met cartoon-reacties… Lees verder

Mag een krant een tweet afdrukken als die nieuws is?

| AE 8530 | Intellectuele rechten, Uitingsvrijheid | 11 reacties

Een vraag via Twitter: Hoe zit dat, @ictrecht? Mag het @parool een cartoon van @khalidalbaih afdrukken als tweet van ‘iemand’ zonder vermelding van de maker? Het Parool publiceerde een aantal cartoons van Belgische tekenaars die daarmee wilden reageren op de aanslag op vliegveld Zaventem. Niet direct: men toonde in feite afbeeldingen van tweets (zie plaatje,… Lees verder