Het zat me al een tijdje dwars, en nu vroeg een lezer me er ook weer naar: hoe kan het dat de Koninklijke Bibliotheek boeken aanbiedt uit het publieke domein met een verbod op commercieel hergebruik? Want wie de gebruiksvoorwaarden leest, ziet daarin deze tekst:
Op de boeken die door Google zijn gedigitaliseerd, rust geen auteursrecht meer. Ze zijn herkenbaar aan de vermelding rechtsonder: ‘digitised by Google’. U mag deze boeken gebruiken (inclusief downloaden of printen) voor persoonlijke niet-commerciële doelen. Commercieel hergebruik en/of verdere verspreiding (commercieel of niet-commercieel) is niet toegestaan.
En dat is toch bepaald merkwaardig: het idee van het publiek domein is dat iedereen er alles mee mag doen, ook voor onpersoonlijke commerciële doelen.
De KB maar eens gemaild: hoe zit dit? Gelukkig kreeg ik snel een reactie:
De private partij die de investeringen voor het scannen maakt, heeft bedongen dat de scans alleen voor niet-commerciele doelen worden hergebruikt, bij wijze van return on investment. Voor niet-commerciele doelen zijn de boeken gratis toegankelijk, te downloaden en te hergebruiken. En na vijftien jaar wordt ook commercieel hergebruik onbeperkt mogelijk (zie het Google-contract).
Het contract zelf vermeldt inderdaad in artikel 4.7 dat de bibliotheek bezoekers zal verbieden de gedigitaliseerde werken commercieel te exploiteren (en inderdaad vervalt dat verbod na 15 jaar).
Ik snap goed dat de KB zelf de middelen niet heeft om zo’n omvangrijk scanproject uit te voeren, en ik snap óók goed dat Google bij het opzetten van zo’n project een verbod op commercieel hergebruik ingesteld wil zien. Maar het eindresultaat is bepaald ergerlijk: die boeken zijn publiek domein, dus daar hóren geen restricties op hergebruik meer op te zitten.
Op zich is het legaal om gebruiksvoorwaarden te koppelen aan toegang tot een website of dienst. Die voorwaarden hoeven niet per se te herleiden te zijn tot een onderliggend auteursrecht. Een museum kan je verbieden te fotograferen (met of zonder flits) enkel op basis van de huisregels. En dat de onderliggende gedachte is “dan kopen meer mensen in onze museumwinkel” is dan legitiem, hoewel ergerlijk.
In enkele rechtszaken over vermeende databankrechtinbreuk is echter geoordeeld dat je niet met gebruiksvoorwaarden je een recht kunt voorbehouden dat je niet bezit. Je zou je dus kunnen afvragen wat een hergebruiker te maken heeft met die voorwaarden. Niet veel inderdaad, tenzij hij er akkoord mee is gegaan bij het raadplegen van de site van de KB. Een persoon die die voorwaarden aanvaardt en de hele verzameling leegtrekt, pleegt dus contractbreuk. Maar een derde die vervolgens de hele verzameling op Bittorrent gooit, doet niets verkeerd.
Nee, netjes is dat niet: zo zal Google de volgende keer weinig zin hebben om weer eens een berg boeken te digitaliseren. Maar moet je dat eigenlijk wel willen, een private partij het publiek domein laten digitaliseren?
Arnoud