De hoeveelheid beveiligingscamera’s in Nederland groeit gestaag, vooral ook onder particulieren. Dat meldde Nu.nl, dat er meteen aan toevoegde dat hier een privacyrisico aan zit: zo’n 86,6 procent van de 211.308 camera’s van particulieren en bedrijven is deels op de openbare weg gericht. De cijfers zijn van VPNGids, dat via de Wob deze informatie van de politie loskreeg. De AP laat in een reactie weten dat ze “risicogericht” handhaven, wat ik lees als dat men niet actief optreedt tegen cameratoezicht. Wel staat er dan het ergerlijke “het mag alleen als”, wat neerkomt op “het mag eigenlijk niet”. Ik vind dat ergerlijk want het mag eigenlijk wel, mits. En dat is héél wat anders dan, het mag in principe niet.
Natuurlijk, de AVG is van toepassing als je met een aangebrachte camera de openbare weg filmt. Met een voor mij volkomen onnavolgbare uitspraak heeft het Hof van Justitie dat bepaald. De motivatie was namelijk dat je dan “buiten de privésfeer geraakt van degene die door middel van dit systeem gegevens verwerkt”. Oftewel het is niet privé omdat het niet privé is. Maar ik ga er maar vanuit dat ze bedoelen dat je wel heel erg buiten de privésfeer komt omdat de openbare weg, eh openbaar is. Maar goed.
De AVG zegt dat dingen mogen als je daar een grondslag (artikel 6) voor hebt en bovendien binnen de randjes van zorgvuldigheid, minimalisatie en dergelijke (de beginselen, artikel 5) opereert. Dit is altijd iets om uit te zoeken, en mede omdat die wet zo generiek geschreven is, is er een beeld ontstaan dat er niets mag, tenzij je dat hele moeilijke verhaal rondkrijgt. Oftewel, het mag in principe niet.
Dit maakt het leven best ingewikkeld, zeker als je bedenkt dat filmen van dingen om je heen óók een grondrecht is – de vrije informatiegaring, de parallel van de uitingsvrijheid (artikel 10 EVRM). En grondrechten mogen tenzij – tenzij de wet regelt wanneer daar een grens aan is. Denk aan het betreden van privéterrein om informatie te vergaren, het overtreden van een auteursrecht om een kopie te maken, enzovoorts. Filmen van de openbare weg valt onder die vrije informatiegaring en mag dus, tenzij ergens specifiek staat of en tot hoeverre het niet mag.
De AVG stelt dus (strenge, bureaucratische) regels, maar ik lees daar niet in dat het dus niet mag. Het mag als je die papierwinkel invult. En meer inhoudelijk: als je de beveiligingsnoodzaak rond krijgt. Als het voor jouw oogmerk van beveiliging nodig is dat je de weg filmt, dan is dat prima. De vraag is dan wat die noodzaak is – dat is niet hetzelfde als “dan hoef ik niet in de settings te spelen met privacymaskers” of “leek me leuk om ook te zien welke auto’s langsrijden”. Een inhoudelijk argument dat voor mij genoeg is, is dat je de criminelen die jou gaan lastigvallen, in het gezicht wil filmen vóórdat ze binnen zijn. Denk aan een juwelier die ramkraken vreest, een camera gericht op de weg filmt de daders terwijl ze nog niet de pui hebben geraakt. Iemand die vuilnis in je tuin gooit, wil je ook filmen terwijl hij op de weg loopt – die persoon kómt niet eens in je tuin.
Iets formeler heet dit het probleem van botsende grondrechten: het ene grondrecht uitoefenen loopt over het andere heen, welke wint er dan. Daar is geen onderlinge rangorde bij, het is zoals dat heet altijd een afweging van omstandigheden van het geval. Maar daaruit concludeer ik ook dat je dus niet mag zeggen, de privacy wint tenzij de informatievrijheid nu kan onderbouwen waarom het wel zou mogen.
Meer algemeen krijg ik de laatste tijd het gevoel dat mensen wel érg makkelijk enkel in de AVG kijken en concluderen dat het niet mag, daarbij de uitingsvrijheid of informatievrijheid uit het oog verliezend. Dat moet eens ophouden.
Arnoud