Google en Facebook werken aan regels rond kinderen die figureren in Instagram-posts of YouTube-video’s. Dat las ik bij Tweakers onlangs. Daar zijn allerlei juridische zorgen over, zoals hoe de strenge AVG uitpakt voor zo’n situatie. Maar degene die er hier uitgelicht werd, vond ik wel een erg aparte: is hier sprake van (kinder-)arbeid in de zin dat er een arbeidsverhouding ontstaat tussen de minderjarige vlogger/figurant en de dienstverlener die die video’s online zet? De vraag lijkt absurd want je tekent geen arbeidscontract met Google. Maar juridisch gezien is het zo absurd nog niet, omdat je prima een arbeidscontract kunt sluiten zonder ooit een handtekening te zetten.
In het bronartikel in The Guardian lees ik over een zevenjarige die miljoenen binnenharkt met het recenseren van speelgoed. Dat is dan wel gelijk het extreemste voorbeeld, maar het geeft wel aan waar het om gaat; er wordt goed geld verdiend met het maken van zulke video’s en de advertenties (en affiliate-links) er omheen.
Wanneer je structureel geld krijgt van iemand voor arbeid die je levert, dan trigger je het arbeidsrecht want dat riekt naar werknemerschap. In Californië helemaal, want daar kent men de strengste regels over werknemerschap ter wereld. Mede vanwege Hollywood en de kindsterren die daar figureren. Als je werk doet voor de camera en daar geld voor krijgt, dan ben je werknemer binnen de entertainmentsector en dan gelden er dwingend allerlei speciale regels over wat er met je vergoedingen moet gebeuren en welke waarborgen je werkgever moet nemen.
Geldt dat ook voor Google, eigenaar van videoplatform Youtube? Volgens Amerikaanse arbeidsrechtprofessor Veena Dubal zeer zeker wel:
“You could argue that YouTube is the joint employer [dus samen met de ouders, AE] of the child,” said Dubal. “YouTube controls what the child can and cannot do. They control the dissemination of the money. They would very likely be considered joint employers under California wage laws and child labor laws.”
In Nederland kennen we niet zo’n bijzondere constructie voor kindacteurs. De regels of sprake is van een arbeidsverhouding kennen eigenlijk drie factoren: werkgeversgezag, persoonlijke arbeid en loon. Dit betekent:
- De werkgever moet zeggenschap hebben over hoe het werk wordt uitgevoerd. Dus niet alleen “het moet vrijdag af”, maar ook “ik wil dat je maandag hier om 9 uur zit en gaat werken tot 17 uur”. Hij hoeft dat niet perse daadwerkelijk te dóen maar hij moet de mogelijkheid hebben dit te eisen.
- De werknemer moet persoonlijk het werk uitvoeren, vervanging is niet toegestaan. Een werknemer mag geen collega laten opdraven of zijn vrouw het werk laten doen. Een ingehuurde freelancer zou dat wel mogen.
- De werknemer krijgt loon. Deze is tricky want ook in andere verhoudingen kun je geld ontvangen, en is dat nu loon of niet?
Er zijn nog aanvullende factoren, zoals of je doorbetaald krijgt bij ziekte, of je bij meerdere opdrachtgevers tegelijk mag werken, wie de gereedschappen verzorgt en wie er aansprakelijk is voor fouten.
In de Youtube-situatie zie ik het argument (in theorie) wel opgaan voor de ouders als werkgever. Die krijgen dan te maken met het arbeidsrecht, en dat kan behoorlijk streng zijn voor kinderarbeid, ook in de entertainmentsector.
Maar hoe je Youtube zelf er met de arbeidsrechtelijke haren erbij sleept, zie ik even niet. Youtube oefent geen inhoudelijke zeggenschap uit op het werk, tenzij je de Terms of Service over acceptabele inhoud als “zeggenschap” ziet maar dat vind ik nogal gezocht. Verder zal het Youtube een worst wezen wie er deze keer figureert. Dus tenzij er specifieke constructies zijn voor invloedrijke vloggers die op afroep video’s maken voor Youtube, zie ik die constructie niet.
Arnoud