Nederlandse filmmakers en distributeurs dreigen de Nederlandse staat met een schadeclaim van ruim 1 miljard euro, meldde de Volkskrant afgelopen vrijdag. Dit omdat Nederland met haar ‘ruimhartige downloadbeleid’ dat in 2014 tegen de Europese wet bleek, zo veel schade zou hebben veroorzaakt bij de Nederlandse filmindustrie. One beeillion dollars. Wacht, wat, hoe komen ze daar nou bij?
Er is op dit moment nog geen daadwerkelijke rechtszaak aangespannen. Een brief aan staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Justitie) dreigt met juridische stappen als de Staat niet vrijwillig met een compensatieregeling over de brug komt voor het feit dat we al een dik decennium een foute wet hebben gehad:
‘De Nederlandse staat heeft jarenlang volgehouden dat het kopiëren uit illegale bron was toegestaan. Het gevolg hiervan was dat een hele generatie consumenten het idee heeft gekregen dat gebruik van films zonder betaling gewoon mag. Het gevolg is ook dat consumenten onbekommerd aan het downloaden en kopiëren zijn geslagen zonder besef dat daarvoor enige vergoeding verschuldigd zou zijn.’
En ja, in theorie kan zo’n claim. Het achterliggende juridische argument is dat auteursrecht Europees geregeld is, waardoor de Nederlandse Staat verplicht is dit op een bepaalde manier uit te werken. Als ze dat niet doen, dan zijn ze aansprakelijk voor de schade die burgers en bedrijven daardoor lijden.
Het is dus niet zo dat je bij iedere wet of afwezigheid daarvan altijd schadeclaims kunt indienen. Er moet een hogere wet zijn op grond waarvan je kunt zeggen, de Nederlandse Staat hád die wet helemaal niet zo mogen hebben. Bij de EU is dat zo, de EU-regels gaan boven wat ons parlement vindt. Een willekeurig voorbeeld uit het arbeidsrecht: de Staat moest werknemers compenseren die ten onrechte (compensatie voor) vakantiedagen zijn misgelopen als gevolg van het onjuist implementeren van de Arbeidstijdenrichtlijn.
Bij die vakantiedagen kom je er nog wel uit met wat de schade is. Je kunt immers per werknemer uitrekenen wat een vakantiedag kost. Maar bij auteursrechten?
Uit de brief blijkt dat men de berekening baseert op een rapport van adviesbureau Considerati uit 2014, dat berekende dat de filmindustrie zo’n 78,4 miljoen euro omzet per jaar (inclusief btw) misloopt door downloaden van films uit illegale bron. Dat over tien jaar berekend met wettelijke rente komt dan op de genoemde dikke miljard. Waar dan dus sowieso 21 procent vanaf gaat want hoezo moet de gederfde btw worden vergoed?
De omzetderving komt kort gezegd neer op het aloude argument dat het consumeren van illegaal aanbod leidt tot verminderde afname van legaal aanbod. Considerati baseert zich op weer eerder onderzoek van IViR/CentERdata dat liet zien dat voor elke 10 downloads er 3,2 films uit legale bron minder worden gekeken. Hierbij is tevens rekening gehouden met het sampling-effect, oftewel dat je eerder films koopt als je ze (illegaal) gezien hebt.
Uit het IViR/CentERdata rapport:
Gemiddeld over een representatieve groep Nederlanders leiden naar elke honderd downloads uit illegale bron per saldo naar schatting tot 32 minder films die uit legale bron worden gezien: 11 minder op DVD of Blu-ray, 11 minder op televisie, en 10 minder als betaalde download of via video on demand. Opgemerkt zij dat het hier een geschat effect betreft; dat houdt in dat het de best mogelijke (punt)schatting is gegeven de data en de steekproef, maar dat een dergelijke schatting per definitie omgeven is met statistische onzekerheid waardoor het effect in werkelijkheid ook iets hoger of lager kan uitvallen.
Daarbij valt me op dat hier nogal wat nuances en aannames bij zitten die de advocaat voor het gemak even weglaat uit zijn brief. Zo merkt het rapport op “de meest intensieve downloaders zijn jongeren met een beperkt budget”, waarbij ik me dan meteen afvraag of die factor 3,2 daar dan wel opgaat. En is het niet meer op televisie kijken van films niet ook een meer algemene trend in plaats van een door downloaden ingegeven? En ja, dat is relevant want voor vergoeding komt alleen schade in aanmerking die er niet was geweest zonder de onrechtmatige daad. Maar hoe ga je bewijzen dat die 3,2 gemiste aankopen waarschijnlijk echt plaats zouden hebben gevonden?
Uiteindelijk kun je je afvragen of dit ooit bij de rechter komt natuurlijk. Ik zou van mijn stoel vallen als dat miljard werd toegewezen in ieder geval. Maar een leuke aandachttrekker voor je boze brief is het natuurlijk wel.
Arnoud