Volgens het recht ben je óf een werknemer óf een zelfstandig opdrachtnemer. Dat levert lastige situaties op in de deeleconomie, zo wordt betoogd in de NY Mag. Mensen willen graag flexibel werken – en dus zelfstandig zijn – maar toch ook wel enige bescherming tegen uitbuitende opdrachtgevers genieten – en dus als werknemer behandeld worden. Wordt het tijd voor een derde categorie?
Een werknemer werkt onder toezicht, moet werken zoals hem gezegd wordt en ontvangt loon, plus daarnaast diverse beschermingen. Een opdrachtnemer (zzp’er of freelancer) neemt werk aan en bepaalt zelf hoe en wanneer hij dat doet, afgezien van afspraken die hij met de opdrachtgever maakt. Dat is een binair verschil, en er is geen ruimte voor een grijs gebied. Logisch ook, want voor beide categorieën zijn hele tritsen regels en die kunnen niet half van toepassing zijn.
Dit onderscheid werkte best goed voor een honderd jaar of zo, maar loopt nu tegen problemen aan. Het internet heeft het mogelijk gemaakt dat je eenvoudig en snel opdrachtjes kunt scoren, en zo als zzp’er een leuke boterham kunt verdienen. Er zijn allerlei handige tussenpersonen en platforms die daarbij bemiddelen, denk aan Marktplaats of Werkspot.
Sommige van die platforms nemen echter wel een érg prominente rol in. Über is daarbij de bekendste. Je krijgt als opdrachtnemer te horen hoe je moet werken, wat voor auto je moet rijden en hoe je je moet gedragen naar je klanten toe. Dat neigt toch een beetje naar werkgeverschap.
Dit probleem kwam aan de orde in mijn recente blog over Über. De Californische Labor commission had een vrouw als werknemer aangemerkt, en zoals dat in de VS betaamt, komen daar dan class action lawsuits over. Daarnaast is er nog het verhaal van schoonmaakbemiddelaar Homejoy dat zijn deuren sloot omdat de schoonmaaksters die ze uithuurde, ineens stelden werknemer te zijn.
Een mooie vergelijking in dat artikel: de rechter moet nu een rond blokje in één van twee vierkante gaten zien te proppen. En dan kun je je inderdaad afvragen, moet je niet nog een derde categorie introduceren: de ‘werkondernemer’? Werknemer-min of zzp’er-plus?
Het voorstel uit de NY Mag probeert deze categorie in te vullen door wat essentiële kenmerken van de werknemer verplicht te stellen voor de werkondernemer: de opdrachtgever betaalt verplicht mee aan de arbeidsongeschiktheidsverzekering/ziektekosten en verplichting tot vergoeding van onkosten (zoals de benzine die je als Über-chauffeur zelf betaalt). Ik zie daar wel wat in, hoewel je natuurlijk meteen de vraag krijgt wanneer een inhuurkracht ineens een “plus” is. Ik zou er niet gelukkig van worden als ik voor iedere zzp-er die ik inhuur, ineens extra lasten moet betalen.
Het onderscheid zal hem ergens zitten bij hoe “echt” iemand zelfstandig is. Een Uber-chauffeur is dat dan niet, die rijdt voor één bedrijf, of misschien twee (Lyft). Een webdesigner kan dat wel zijn, die heeft tientallen klanten over het jaar. Dat lijkt op het criterium van onze Belastingdienst: minder dan drie opdrachtgevers (of meer dan 70% omzet van één opdrachtgever).
Dus is de oplossing dan dit criterium harder te gaan handhaven? Of moeten we gewoon zeggen dat Uber en collega’s misbruik maken van de zzp-constructie en aangepakt moeten worden als slechte werkgevers?
Arnoud