Heeft het strafbaar stellen van identiteitsfraude zin?

identity-identiteit-kaart.pngWie zich op internet voor een ander uitgeeft, moet volgens de Tweede Kamer maximaal vijf jaar cel kunnen krijgen. Dat meldde RTL Nieuws gisteren. Identiteitsfraude is op zichzelf niet strafbaar; pas als je iets strafbaars doet mét die identiteit kan een sttrafbaar feit ontstaan, bijvoorbeeld oplichting of smaad. Maar hoe ze dat gaan definiëren en wat de toegevoegde waarde is, ontgaat me.

Identiteitsfraude is al een paar jaar een behoorlijk hot item. Het is immers nogal makkelijk om andermans identiteit aan te nemen en dan dingen te bestellen, rare berichten op forums te plaatsen of anderszins misbruik te maken van die identiteit. Bedenk maar eens hoe veel bedrijven ondertussen een kopietje paspoort van je hebben. Of hoe veel databases je NAW-gegevens en bankrekeningnummer bevatten en hoe makkelijk die kraakbaar zijn; dan is een automatische incasso op internet zo ingevuld.

Maar: al die dingen zijn al strafbaar. Het op valse naam bestellen van spullen of afboeken van geld heet oplichting. Onder iemands naam een goedenaamaantastend bericht plaatsen (“hoi ik ben Henk en ik ben een oplichter”) is smaad. Enzovoorts. In april meldde de minister dan ook dat “een afzonderlijke delictsomschrijving juridisch geen toegevoegde waarde heeft”. Maar de Kamer wil toch graag “iets doen”, en dit is iets dus laten we het maar doen.

Helaas kan ik de Kamerstukken nog niet vinden, maar waarschijnlijk zal het wetsvoorstel gaan werken met deze definitie van identiteitsfraude:

Het opzettelijk (en) (wederrechtelijk of zonder toestemming) verkrijgen, toe-eigenen, bezitten of creëren van valse identificatiemiddelen en het daarmee begaan van een wederrechtelijk gedraging, of het verrichten van een dergelijke handeling met de intentie om daarmee een wederrechtelijke gedraging te begaan.

En dan denk ik gelijk, ja, “om een wederrechtelijke gedraging te begaan”, dat is dan mooi circulair. Het wordt strafbaar iets strafbaars te doen als je daarbij een valse identiteit gebruikt. Wat pak je daarmee aan dat nog niet strafbaar was dan?

Update (9:44) met dank aan de Piratenpartij een link naar het werkelijke voorstel:

?Hij die opzettelijk en wederrechtelijk identificerende persoonsgegevens, niet zijnde biometrische persoonsgegevens, van een ander gebruikt met het oogmerk om zijn identiteit te verhelen of de identiteit van de ander te verhelen of misbruiken, waardoor uit dat gebruik enig nadeel kan ontstaan, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Het zou dan voldoende zijn dat ‘enig nadeel’ ontstaat, dat is dus een stuk breder dan “wederrechtelijke gedraging”. (En ‘verhelen’ betekent hier ‘verstoppen, verbergen’ en niet “door heling verhandelen”.)

Ik blijf zitten met onduidelijkheden. Wat is ‘misbruiken’? Onder mijn naam ergens reaguren en en zo mij belachelijk maken? Dan is het wel érg breed. Verder vraag ik me af of een undercoverjournalist nu ook strafbaar is: die bezorgt zijn onderwerp ook nadeel, die komt immers negatief in het nieuws. Of wordt dat dan net als satire en parodie opgelost door te zeggen, het is niet wederrechtelijk?

Zinniger lijkt mij om een strafverzwaring op te nemen bij delicten als oplichting. “Indien het feit begaan wordt gebruikmakend van de identiteit van een ander, wordt de maximale straf verhoogd met 3 jaren” of iets dergelijks. Die constructie kennen we bijvoorbeeld bij smaad en laster. Smaad is strafbaar met maximaal zes maanden cel. Smaadschrift (dus smaad op papier of op internet) is extra strafbaar, een jaar cel. En het heet laster als je wéét dat het niet waar is, twee jaar cel. Op die manier laat je duidelijk zien dat je die varianten van smaad nóg erger vindt. Hetzelfde zou m.i. goed passen bij identiteitsfraude.

Je kunt ook de “wederrechtelijke gedraging” eruit gooien maar dan krijg je allerlei problemen met bv. Twitterparodieaccounts of imitaties op televisie. Dat kun je dan wel weer oplossen door te zeggen dat wanneer sprake is van een legitieme meningsuiting je niet strafbaar bent, maar echt elegant voelt dat niet. Plus, er zullen ook andere situaties zijn. Wat te denken van de identiteit van een overleden of langdurig ziek familielid aannemen om zo zijn Facebook te beheren? Mailen vanuit het account van een zieke collega?

Hebben jullie een suggestie hoe je identiteitsfraude die géén oplichting, smaad of zo is zou kunnen definiëren?

Arnoud

27 reacties

  1. Hoe zit het met civielrechtelijke schade? Als iemand mijn identiteit misbruikt, heb ik daarvan (meestal) schade, en die krijg ik bij een strafrechtelijke procedure niet vergoed. Is deze wet misschien bedoeld om het mij als slachtoffer eenvoudiger te maken om mijn geleden schade vergoed te krijgen?

      1. Slimme gedachte, alleen blijf je met het punt zitten dat die schade lastig kwantificeerbaar is.

        Misschien dat ze dit eerst een moeten gaan veranderen wat de schade is voor normale personen. Als je dit namelijk veranderd dan werkt dit namelijk terug in het geen wat er gedaan wordt met je identiteit. De wetgever kon bij auteursrecht ook de regel maken dat kosten terug gehaald worden op de dader. Dit kunnen ze natuurlijk ook zo maken met identiteitsfraude te beginnen met de kosten van advocaat of jurist en daarbij wettelijk vast leggen wat er minimaal betaald moet worden aan het slachtoffer. Daarbij per overtreding gaan werken niet alles op één hoop gooien dan worden de bedragen zo hoog dat het plegen niet meer lucratief is.

  2. “Beste Arnoud, Je zal mij en onze kinderen nooit meer zien, ik ben naar het buitenland gegaan. Je ex. ps: ik hoop dat je voor de trein springt.”

    En vervolgens doe jij dat ook. Dood door schuld?

  3. Ik heb voor deze reactie even een algemene andere naam gebruikt, omdat ik anoniem wil blijven. Nu blijkt die andere naam ook in het echt te bestaan. Zou ik in met nieuwe wet nu ook strafbaar zijn? Ik heb niet de intentie om de ‘echte’ Richard Bakkers’ nadeel te berokkenen; wil alleen wat anoniemer mijn mening spuien of een vraag stellen. En stel dat het antwoord negatief is, zou ik dan ook strafbaar zijn als ik een meer unieke naam gebruik als Jan Peter Balkenende (ook weer zonder het oogpunt de ‘echte’ Jan Peter Balkenende schade te berokkenen; hoewel wat ik in dit of een ander forum schrijf niet zijn standpunt hoeft te zijn)?

    1. Ik ben hier ook wel erg benieuwd naar. Het kan toch niet strafbaar worden als je onder een pseudoniem reacties op internet zet.

      Hoe zit het als ik een valse naam op geef in een winkel waar ik iets koop? Mijn inziens heeft een winkel mijn naam helemaal niet nodig als ik iets koop bij ze en wil dan de mogelijkheid hebben om niet mijn eigen naam op te geven.

      Misschien wordt het tijd om het recht op anonimiteit in de wet vast te leggen.

  4. Als je voor een andere zaken mag regelen, dat teken je meestal met als bijschrift ‘in opdracht’ Ik denk dat het beheren van een socialmedia account of een forum account niet onder identiteits fraude valt aangezien je in opdracht handelt. net als een secretaresse die een volledige brief uitwerkt waarbij haar baas niet meer dan 2 a 3 zinnen heeft gezegd. en deze met een mooie png van zijn handtekening uit print en op de post doet.

  5. Het probleem is niet zozeer dat mensen andermans identiteit aannemen, het probleem is vooral dat deze mensen geloofd worden, en dat dat consequenties heeft voor de oorspronkelijke houder van de identiteit.

    Ik zie twee richtingen om dit probleem aan te pakken: * Verminder de naïviteit en verbeter de beveiliging van instanties die met belangrijke identiteiten werken, zoals overheden en banken. * Verminder het belang van identiteiten door het systeem te “compartimenteren” (mensen in staat stellen om in verschillende systemen verschillende, onafhankelijke identiteiten te hanteren), en indien mogelijk systemen “identiteitsloos” (anoniem) te maken.

        1. Hmm, goeie. Als ik iets bestel op mijn naam en met jouw huisadres misschien?

          Dat is een bekende truc: ik bel vervolgens bij jou aan, zeg dat ik van nummer 24 ben (jij woont op 42) en dat ik een foutje heb gemaakt in het huisadres, dus ik neem het pakje mee. En een week later kom ik níet de acceptgiro ophalen. Mag jij aan Bol.com uitleggen dat jij niks besteld hebt.

  6. Identifiteitsfraude is al een iets afgezwakte variant van de term identiteitsdiefstal, wat niets anders is dan een poging van banken en andere grote instanties om fraude waar zij intrappen op een andere, zwakkere, partij af te wentelen (bovendien vaak nog hun eigen klanten). Die banken houden er uit gemakzucht behoorlijk slappe procedures op nahouden om iemands identiteit afdoende te controleren bij het aangaan van transacties, juist omdat zij zo de schade op een derde partij kunnen afwentelen. Behalve dat dit overduidelijk aantoont dat dergelijke instellingen een ongezonde marktmacht hebben (want wie blijft er nou klant bij een bedrijf dat dit flikt, tenzij ze geen keuze hebben), zou misschien wel juist het hebben van zulke zwakke procedures strafbaar moeten zijn… Al denk ik zelf dat je de strafwet niet met allerlei toeters en bellen moet “opleuken” als er al afdoende middelen zijn om crimineel gedrag aan te pakken.

  7. Enig nadeel? Ja tering zeg ik heb die hele pagina moeten laden waar mijn naam op stond die arnoud daar gebruikt heeft om een grap uit te halen, had ik anders niet gedaan dus nadeel?

    En waarom een “niet zijnde biometrische” uitzondering? En ik jat gegevens om vervolgens die ander te verhelen? Dus ik jat iets wat ik vervolgens verstop? Ja ik ben jeroen (maar met de gestolen identiteit van Arnoud) dus …. ??

    1. En waarom een “niet zijnde biometrische” uitzondering?

      Als ik het goed begrijp wordt het volgens dit wetsvoorstel dus NIET strafbaar om, zoals Dan Brown in Angels and Demons beschrijft, iemands oog uit zijn kas te snijden om daarmee de netvliesscanner van een kluisdeur voor de gek te houden.

  8. De vraag naar de schade zou ik als betrokkenen zo aangaan: Door het gebruik van mijn identiteit 1) is mijn naam ten eerste ten onrechte opgenomen in een database met wanbetalers. Hierdoor is het voor mij moeilijker zo niet onmogelijk, tenminste voor een afzienbare tijd, per internet en/of op rekening goederen te bestellen. Hierdoor ontstaan kosten van rembours en/of het wegvallen van bepaalde rabatten die ik als “goede” of solvente klant zou krijgen. Baserend op mijn koopgedrag de laatste 24 maanden en de verandering van levervoorwaarden sinds deze fraude becijfer ik de hierdoor ontstane schade op XXX Euro 2) heb ik ca. XXX uren van mijn werktijd moeten gebruiken om klachten en vorderingen die ten onrechte aan mij gericht waren afteweren. Twee vakantiedagen moesten voor meerdere aangiftes bij de politie worden opgenomen. Bovendien zijn portokosten voor de noodzakelijke correspondentie ontstaan en was ik gedwongen om mij door een advocaat ter zitting in zake de vorderingen van YYY te latn vertegenwoordigen.

    Belangrijk in deze is dan dus dat men ook de stelling verlaat, dat een privépersoon voor de gebruikte vrije tijd geen uurtarief kan inzetten. Als tariefbasis zou je kunnen denken aan het wettelijke minimum uurloon voor de betreffende persoon. Dat is welliswaar niet veel, maar wel een aanzet.

    1. Ik begin er steeds meer naar te neigen om het wetboek van strafvordering aan te passen: wanneer de rechter een boete oplegt, dient deze aan het slachtoffer te worden betaald en niet aan de overheid. (Oké is er geen slachtoffer dan aan de staat.) We hebben in het strafrecht en bestuursrecht een keurig systeem om te bepalen of een boete proportioneel is, dus wat is precies het probleem met die boete aan het/de slachtoffer(s) geven?

      Ook kunnen we de wijze van beboeten transponeren naar het aansprakelijkheidsrecht. Boetewaardige onrechtmatige daden, waarom niet. Ja, breuk met het systeem en dat staat niet in het Huis van Thorbecke maar soms moet je systemen actualiseren of huizen verbouwen. Wat is fúndamenteel het probleem met burgers geld laten betalen aan elkaar voor onrechtmatig gedrag?

      1. Is het probleem daar niet dat er dan een financieel belang zit achter het onderzoek dat door de overheid (nouja, het OM) gedaan wordt? Ik kan me voorstellen dat daar relatief eenvoudig belangenverstrengeling ontstaat. Daarnaast is de vraag, wat gebeurt er dan met het verhalen van schade via de civiele weg? Kan dat dan pas als alle strafrechtelijke procedures voorbij zijn? Kan dat dan helemaal niet meer? Hoe worden eventuele verschillen tussen de bedragen (boete en schade) verrekend?

  9. Boetewaardige onrechtmatige daden is het tort law systeem van Amerika (Engeland had het vroeger ook). Nadeel van een ‘boete’ is dat deze, anders dan een ‘schadevergoeding’, meer inhoudt dan de werkelijk geleden schade. Daardoor wordt het eerder de moeite waard om een rechtszaak aan te spannen, waardoor er een claimcultuur ontstaat. Deze wordt in Nederland meestal als ongewensd ervaren.

  10. Hebben jullie een suggestie hoe je identiteitsfraude die géén oplichting, smaad of zo is zou kunnen definiëren?

    “elk gebruik van de identiteit van een derde waarbij de eigen identiteit niet kenbaar wordt gemaakt”

    Beetje knullig, ok, maar zo moet het facebook account van een overledene gewoon mogelijk zijn, mits je er maar bij zet wie jij bent (je eigen faceboek account naam of echte naam) en zo kun je rustig een mailtje gericht aan je collega beantwoorden vanaf zijn account, zo lang de ontvanger maar kan lezen dat het bericht door jou verstuurd is. Zo is voor legitiem gebruik alleen maar nodig dat je jezelf adequaat identificeert terwijl je de deur openhoudt voor situaties waarbij minder nobele bedoelingen een rol spelen.

    1. Onder strikte voorwaarden van zorgvuldigheid wel. Het programma ‘Tros Opgelicht’ doet elke week op tv niet anders.

      Maar die zullen wel juristen in dienst hebben die geval voor geval afwegen wat wel en niet in de publiciteit kan, zonder te veel kans dat het programma in een rechtszaal wordt teruggefloten.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.