Wie zich op internet voor een ander uitgeeft, moet volgens de Tweede Kamer maximaal vijf jaar cel kunnen krijgen. Dat meldde RTL Nieuws gisteren. Identiteitsfraude is op zichzelf niet strafbaar; pas als je iets strafbaars doet mét die identiteit kan een sttrafbaar feit ontstaan, bijvoorbeeld oplichting of smaad. Maar hoe ze dat gaan definiëren en wat de toegevoegde waarde is, ontgaat me.
Identiteitsfraude is al een paar jaar een behoorlijk hot item. Het is immers nogal makkelijk om andermans identiteit aan te nemen en dan dingen te bestellen, rare berichten op forums te plaatsen of anderszins misbruik te maken van die identiteit. Bedenk maar eens hoe veel bedrijven ondertussen een kopietje paspoort van je hebben. Of hoe veel databases je NAW-gegevens en bankrekeningnummer bevatten en hoe makkelijk die kraakbaar zijn; dan is een automatische incasso op internet zo ingevuld.
Maar: al die dingen zijn al strafbaar. Het op valse naam bestellen van spullen of afboeken van geld heet oplichting. Onder iemands naam een goedenaamaantastend bericht plaatsen (“hoi ik ben Henk en ik ben een oplichter”) is smaad. Enzovoorts. In april meldde de minister dan ook dat “een afzonderlijke delictsomschrijving juridisch geen toegevoegde waarde heeft”. Maar de Kamer wil toch graag “iets doen”, en dit is iets dus laten we het maar doen.
Helaas kan ik de Kamerstukken nog niet vinden, maar waarschijnlijk zal het wetsvoorstel gaan werken met deze definitie van identiteitsfraude:
Het opzettelijk (en) (wederrechtelijk of zonder toestemming) verkrijgen, toe-eigenen, bezitten of creëren van valse identificatiemiddelen en het daarmee begaan van een wederrechtelijk gedraging, of het verrichten van een dergelijke handeling met de intentie om daarmee een wederrechtelijke gedraging te begaan.
En dan denk ik gelijk, ja, “om een wederrechtelijke gedraging te begaan”, dat is dan mooi circulair. Het wordt strafbaar iets strafbaars te doen als je daarbij een valse identiteit gebruikt. Wat pak je daarmee aan dat nog niet strafbaar was dan?
Update (9:44) met dank aan de Piratenpartij een link naar het werkelijke voorstel:
?Hij die opzettelijk en wederrechtelijk identificerende persoonsgegevens, niet zijnde biometrische persoonsgegevens, van een ander gebruikt met het oogmerk om zijn identiteit te verhelen of de identiteit van de ander te verhelen of misbruiken, waardoor uit dat gebruik enig nadeel kan ontstaan, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de vijfde categorie.
Het zou dan voldoende zijn dat ‘enig nadeel’ ontstaat, dat is dus een stuk breder dan “wederrechtelijke gedraging”. (En ‘verhelen’ betekent hier ‘verstoppen, verbergen’ en niet “door heling verhandelen”.)
Ik blijf zitten met onduidelijkheden. Wat is ‘misbruiken’? Onder mijn naam ergens reaguren en en zo mij belachelijk maken? Dan is het wel érg breed. Verder vraag ik me af of een undercoverjournalist nu ook strafbaar is: die bezorgt zijn onderwerp ook nadeel, die komt immers negatief in het nieuws. Of wordt dat dan net als satire en parodie opgelost door te zeggen, het is niet wederrechtelijk?
Zinniger lijkt mij om een strafverzwaring op te nemen bij delicten als oplichting. “Indien het feit begaan wordt gebruikmakend van de identiteit van een ander, wordt de maximale straf verhoogd met 3 jaren” of iets dergelijks. Die constructie kennen we bijvoorbeeld bij smaad en laster. Smaad is strafbaar met maximaal zes maanden cel. Smaadschrift (dus smaad op papier of op internet) is extra strafbaar, een jaar cel. En het heet laster als je wéét dat het niet waar is, twee jaar cel. Op die manier laat je duidelijk zien dat je die varianten van smaad nóg erger vindt. Hetzelfde zou m.i. goed passen bij identiteitsfraude.
Je kunt ook de “wederrechtelijke gedraging” eruit gooien maar dan krijg je allerlei problemen met bv. Twitterparodieaccounts of imitaties op televisie. Dat kun je dan wel weer oplossen door te zeggen dat wanneer sprake is van een legitieme meningsuiting je niet strafbaar bent, maar echt elegant voelt dat niet. Plus, er zullen ook andere situaties zijn. Wat te denken van de identiteit van een overleden of langdurig ziek familielid aannemen om zo zijn Facebook te beheren? Mailen vanuit het account van een zieke collega?
Hebben jullie een suggestie hoe je identiteitsfraude die géén oplichting, smaad of zo is zou kunnen definiëren?
Arnoud
Regelmatig krijg ik vragen over identiteitsdiefstal, met name van journalisten die op zoek zijn naar een sappige juridische quote. Nou geef ik die graag, maar in dit geval is dat wel moeilijk: ‘identiteitsdiefstal’ staat als zodanig niet in het wetboek van strafrecht namelijk. Andermans naam aannemen (met opzet of per ongeluk) is niet strafbaar. Pas als je daarmee dingen doet, zoals producten bestellen op diens naam of zijn reputatie beschadigen, kan het strafbaar worden.