Een lezer vroeg me:
Bij de afgelopen algemene ledenvergadering van onze vereniging bleek iemand stiekem beeld- en geluidsopnamen te hebben gemaakt. Toen hij daarop aangesproken werd, verdedigde hij zich met het argument dat hij bewijs wilde verzamelen van wat er werd gezegd, omdat hij de notulen niet vertrouwde. Staat hij in zijn recht?
In principe heb je inderdaad het recht om zelfstandig bewijs te vergaren van wat er op een vergadering wordt gezegd. De klassieke manier was je eigen aantekeningen van het gesprek te maken, maar daarmee sta je natuurlijk niet heel sterk als de officiële notulen iets anders zeggen. Geluidsopnamen zijn sterker, en helemaal als je er beeld bij hebt.
Het opnemen van beeld en geluid in een vergadering is juridisch echter problematisch. Een ALV is meestal een besloten gebeurtenis, en de wet is vrij streng in stiekem maken van opnames in zo’n situatie. Het stiekem maken van afbeeldingen van mensen is bijvoorbeeld strafbaar (art. 139f Strafrecht), net als het stiekem afluisteren van gesprekken (art. 139a Strafrecht), hoewel bij dat laatste je niet strafbaar bent als deelnemer. Kort en goed: de camera moet worden gemeld maar de microfoon mag stiekem aan.
Wel zal zo’n opname vallen onder de Wet bescherming persoonsgegevens, en straks de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Beeld en geluid maken waarop mensen herkenbaar te zien/horen zijn, vormt een verwerking van persoonsgegevens. En omdat die meer is dan een zuiver huishoudelijke vastlegging, moet je je daarbij gewoon aan de regels uit de wet houden. (Ja, ook als je zegt dat dit een journalistieke verwerking is.)
Toestemming is niet perse nodig, maar als je zonder toestemming deze opnames maakt dan moet je wel een duidelijke rechtvaardiging hebben én doen wat je kunt om de privacyimpact bij andere mensen te minimaliseren. Publiceren van die beelden zal dus in principe niet kunnen, maar stukjes als bewijs overleggen bij een geschil kan denk ik wel. Daarnaast moet je de beelden natuurlijk veilig opslaan tegen datalekken, en moet je mensen informeren over wat je doet met de beelden.
Alles bij elkaar denk ik dat het nog knap lastig wordt om dit goed te doen als individueel lid. Misschien is het dan ook beter om de ALV te verzoeken standaard geluidsopnames te maken die de secretaris goed bewaart, zodat bij geschillen dingen teruggeluisterd kunnen worden?
Arnoud
Ik denk dat in zo’n geval centraal geluidsopname maken goed werkt. Wel zou ik die direct verwijderen als bij de volgende vergadering de afgelopen notulen goedgekeurd worden. En beeld zou niet nodig zijn als de voorzitter structureel dingen zegt als “Ik geef het woord aan Jean-Paul Mars, ik zie dat Arnoud Engelfriet wil reageren, etc.”, zodat daarover ook geen onduidelijk kan zijn (stemmen zijn niet voor iedereen altijd even goed te herkennen).
Waarom zou centraal opnemen te verkiezen zijn boven individueel opnemen? Ik kan me voorstellen dat individuen juist opnamen willen maken omdat ze het centrale bestuur niet helemaal vertrouwen. Als het centrale bestuur alleen een transcript van de opnamen beschikbaar stelt als notulen, dan ben je qua vertrouwen toch geen stap vooruit gekomen? Als ze de geluidsopnamen zelf aan alle leden beschikbaar stellen, dan heb je toch juist een slechtere beveiliging? De beveiliging is dan zo goed als die van het slechtst beveiligde lid.
Je zou kunnen argumenteren dat bij centrale opname de beveiliging professioneler en beter geregeld kan worden, maar dat het beter kan betekent nog niet dat het ook beter gebeurt. Centralisatie is geen garantie voor professionaliteit.
Sowieso vraag ik me af: als slechte beveiliging door individuen werkelijk zo’n punt van zorg is, worden dan ook alle smartphones geweerd uit de vergadering? Een slecht beveiligde smartphone kan heel goed door derden gebruikt worden als afluister-apparaat. Als smartphones niet worden geweerd uit de vergadering, dan impliceert dat dat de beveiliging van het slechtst beveiligde lid goed genoeg wordt geacht ter bescherming van het geluid tijdens de vergadering. Dan moeten individuele leden qua beveiliging toch ook opnamen kunnen maken?
Ik vraag mij of hoe dit soort regels gaan uitwerken voor blinden en doven, die door opnametechnologie steeds beter in staat gesteld gaan worden mee te doen in het gewone leven, maar tegelijkertijd geconfronteerd worden met steeds verdergaande verboden op opnames, of overassertieve medeburgers, die dit soort technieken in de kiem kunnen smoren. Hetzelfde geld voor technieken als zelf-rijdende auto’s of autonome robots, die je binnen een paar jaar ook steeds meer zult tegenkomen. Ook deze hebben noodzakelijkerwijs opname apparatuur aan boord.
Ik blijf van mening dat het verbieden van opnames (zonder toestemming van alle aanwezigen) niet de oplossing is voor het privacy-probleem: het gaat uiteindelijk om de acties die hieruit voort kunnen vloeien, en mogelijk nadelig kunnen zijn voor bepaalde partijen. Het is daarom belangrijker om juist hierover meer transparant te zijn. Voor vergaderingen met juridische consequenties en verhoren zou ik zelfs willen stellen dat deze niet geldig zouden moeten zijn zonder een integrale audio en video opname, waarop een en ander is te controleren.
Problematischer lijkt mij 139a 1.2 Sr: in hoeverre is een aanwezig lid ‘deelnemer’ van het gesprek ‘vergadering’? Dat zal van omstandigheden afhangen – een van de anderhalf duizend aanwezigen in de zaal bij de ALV van een grote sportbond is minder ‘gespreksdeelnemer’ dan een van de vier aanwezige VVE-leden die over alles het woord voert – maar in ieder geval niet zondermeer het geval zijn.
@Jeroen: het opnemen door fysiek beperkten om de gevolgen van die beperkingen in het dagelijks leven voor zichzelf te beperken lijkt me voor die beperkten bij uitstek ‘zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit’ waarop de AVG niet van toepassing is. Natuurlijk ligt dat ook daar anders voor de bedrijven van wiens diensten deze doven en blinden daarbij gebruikmaken: voor die bedrijven is de AVG wél van toepassing.
Gezien dit arrest meen ik dat die uitzondering vrijwel waardeloos is vandaag de dag. Filmen van de omgeving van je eigen huis is niet zuiver huishoudelijk, omdat het “buiten de privésfeer geraakt van degene die door middel van dit systeem gegevens verwerkt”. Waarom past die omschrijving niet bij een ALV?
Voor een ledenvergadering zou je naar het verenigingsrecht moeten kijken en in mijn interpretatie kun je op een ledenvergadering ieder stem- en spreekgerechtigd lid als deelnemer beschouwen.
Als je even de zaal uitloopt moet de microfoon wel uit, anders krijg je dit soort taferelen.
Als je de zaal uit bent maakt het niet uit voor de mogelijkheid om notulen te controleren, je hebt het toch niet meegekregen.
Opnames mogen maken van gesprekken waar je zelf deelnemer van bent ben ik groot voorstander van. Publicatie van de opnames zou pas toegestaan moeten zijn na een akkoord van alle gespreksdeelnemers. Deze toestemming moet altijd geweigerd kunnen worden zonder negatieve gevolgen voor de betreffende persoon. De opnames zijn dan voor het eigen archief en verder enkel voor als er een verschil is over de inhoud van het gesprek (bv voor tijdens een rechtzaak). Als partijen het eens zijn over de inhoud van een gesprek zijn de opnames niet meer relevant om te laten horen.
In reactie op Arnoud 11:04:
Mja, daar heb je een punt. Het ging daar weliswaar over openbare ruimte waarin iedere band met betrokkenen volledig ontbreekt, maar met name overweging 56 van de AG
en 59 leggen de lat erg hoog. Te hoog, ben ik bij nader inzien met je eens, voor een succesvol beroep op de uitzondering in jouw ALV-voorbeeld.(Overigens is de link in het stukje waarnaar je verwijst kennelijk gewijzigd. Het arrest zelf is hier te vinden.)
Oeps dubbelpost bij bewerking – excuus!