Je kunt nog gewoon blijven fotograferen na de AVG!

Vele, vele fotografen mailden me de afgelopen weken met de vraag: mag je nog blijven fotograferen (en foto’s publiceren natuurlijk) vanaf 25 mei? Onder de AVG zijn foto’s immers persoonsgegevens, en volgens de strenge regels moet je dan bij het maken van iedere foto toestemming vragen anders volgt automatisch een miljoenenboete. En nou ja, het klopt dat een foto een persoonsgegeven is en dat het maken en gebruiken daarvan dus onder de AVG valt, maar dat wil niet zeggen dat je dus altijd toestemming nodig hebt van de geportretteerde. Zeker niet als je foto onder de uitingsvrijheid valt – en dat is al heel snel het geval.

Een persoonsgegeven is ieder gegeven dat direct of indirect te herleiden is tot een persoon, zo luidt de definitie uit de AVG. Bij een foto is dat evident het geval zodra een persoon herkenbaar is. Dat hoeft niet perse omdat er een naam onder staat, je gezicht (of herkenbare postuur) is al genoeg om het een persoonsgegeven te maken.

Daarmee krijg je als fotograaf te maken met de regels van de AVG, en dat begint dan al vanaf het máken van de foto. Immers, de AVG geldt op iedere “verwerking” van persoonsgegevens en het vervaardigen oftewel maken daarvan is een voorbeeld daarvan. (Uitzondering: de analoge foto, dus met ouderwetse film, wanneer die foto niet bestemd is om in een gecatalogiseerd archief terecht te komen. Dan val je buiten de AVG.) Het publiceren is evenzo een ‘verwerking’ en dus onderworpen aan de regels van de AVG.

Die regels kunnen streng zijn. Zo moet je een register hebben van iedere categorie verwerking die je doet, zoals je klantadministratie, je personeel, het jaarlijks uitje met collega’s, en ga zo maar door. Je moet persoonsgegevens goed beveiligen. En je moet aantoonbaar een grondslag hebben, zoals toestemming, om die verwerking überhaupt te mogen doen.

Gelukkig zijn er een aantal uitzonderingen. Allereerst val je buiten de AVG wanneer je fotografie echt alleen als persoonlijke hobby doet, en de foto’s niet in grote kring publiceert. Dat valt dan onder de uitzondering voor “strikt huishoudelijke verwerkingen”. Die uitzondering is wel beperkt, zodra je je portfolio op internet zet val je er al buiten. Een afgeschermde Instagram- of Facebookgroep kan denk ik nog net, als je selectief bent met wie je toelaat.

De belangrijkste uitzondering is wanneer je handelen valt onder de journalistieke exceptie. Al bij invoering van de AVG werd geroepen dat de persvrijheid of uitingsvrijheid in het gedrang zou komen – als je een journalist kunt ‘pakken’ op bijvoorbeeld inadequate beveiliging van een artikel met rare opmerkingen over jou, is dat veel sneller dan een smaadprocedure – en vandaar dat er speciale uitzonderingen zijn opgenomen voor deze activiteiten. Helemaal in Nederland, waar we in de Uitvoeringswet de nodige artikelen uit de AVG buiten toepassing hebben verklaard voor journalistiek handelen.

Wanneer handel je nu journalistiek? Ik formuleer het met opzet zo, om aan te geven dat het hier gaat om een activiteit en niet een beroepsgroep. Journalist of fotograaf zijn is immers geen beschermd beroep, en niet iedere vorm van foto’s (of teksten) maken valt onder een activiteit uit dat beroep. Je moet dus kijken naar wat je aan het doen bent. Volgens de hoogste Europese rechtbank is iedereen journalist:

bij de bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen of ideeën , ongeacht het overdrachtsmedium. Deze activiteiten zijn niet voorbehouden aan mediaondernemingen en kunnen een winstoogmerk hebben.

Die tweede zin is belangrijk: ook gewone mensen met een blog of andere plek voor die informatie, meningen of ideeën vallen gewoon onder deze definitie. Je hoeft dus geen journalist te zijn om journalistiek bezig te zijn. Waar het om gaat, is of je iets wilt publiceren (informatie, meningen of ideeën) en daarbij die foto nodig hebt. (Naast journalistiek geldt deze uitzondering ook voor academische, artistieke en literaire uitingsvormen. Hiervoor gelden vergelijkbare definities.)

Deze definitie is volgens mij zo breed dat je haast moeite moet doen er buiten te vallen. Ik kom niet veel verder dan beveiligingsbeelden, pasfoto’s, smoelenboeken en klassenfoto’s als voorbeelden van niet-journalistieke fotografie.

Wanneer je journalistiek bezig bent, dan gelden een hoop artikelen uit de AVG niet voor jou. Dat is in de Uitvoeringswet AVG zo bepaald. Ik ga ze niet allemaal noemen, maar dit zijn de belangrijkste gevolgen:

  • Eenmaal gegeven toestemming van een geportretteerde is niet meer intrekbaar (artikel 7 lid 3 is buiten werking).
  • Als geportretteerde heb je geen recht van inzage, correctie of verwijdering bij de fotograaf (heel hoofdstuk III is buiten werking).
  • Je hoeft datalekken niet te melden bij de toezichthouder of bij geportretteerden (hoofdstuk IV is op dit punt, artikelen 33 en 34, buiten werking).
  • Je hoeft je geen zorgen te maken over opslag van je foto’s in het grote boze Amerika (heel hoofdstuk V is buiten werking).
  • Je mag ook strafrechtelijke en bijzondere persoonsgegevens verwerken (artikelen 9 en 10 zijn buiten werking).
  • Je hoeft geen register van je journalistieke verwerkingen bij te houden (hoofdstuk IV is op dit punt, artikel 30, buiten werking).

Wel heb je nog steeds een grondslag nodig (artikel 6 blijft van kracht). Dat kan zijn toestemming van de betrokkene, maar er zijn er meer. Omdat je bezig bent met het aan het publiek bekend maken van informatie, meningen of ideeën, is in principe automatisch de vrije nieuwsgaring de grondslag (dit is een eigen gerechtvaardigd belang). Bij dat belang geldt altijd een afweging met de privacy van de geportretteerden, maar die afweging komt de facto neer op wat we al decennia kennen als de redelijk-belangtoets in het portretrecht. De AVG is niet strenger dan het portretrecht.

Normaal kun je als betrokkene bezwaar maken tegen zo’n gerechtvaardigdbelangafweging, maar specifiek bij journalistiek geldt dit niet: het recht van bezwaar bestaat niet (heel hoofdstuk III met daarin artikel 21 is buiten werking).

Ook moet je als fotograaf zorgen voor een goede beveiliging van je persoonsgegevens (artikel 32 blijft van kracht), en als je andere mensen met je foto’s laat werken (denk aan een backupdienst of een ingehuurde illustrator die ze mooi bewerkt) dan moet je daarmee een verwerkersovereenkomst sluiten (artikel 28 blijft van kracht).

Alles bij elkaar zie ik dus geen reden tot zorg bij fotografen om aan de AVG te voldoen.

Arnoud

41 reacties

  1. Helder verhaal. Aanvullende vraag: hoe zit het met politie die burgers op hun socialemediakanalen herkenbaar in beeld zet. Ik bedoel dan met name de ‘onschuldige’ foto’s van blije schoolklassen etc, niet de criminelen en verdachten. Hebben zij / heeft de overheid een uitzonderingspositie, hoeven ze geen (zoals ze naar ik aanneem niet met alle geportretteerden doen) toestemming te hebben?

  2. Als ik met mijn telefoon een foto maak in een winkel/café/gebouw (met mensen), dan vraagt mijn Android-telefoon “zal ik die op Google Maps plaatsen?”, en klik ik op OK.

    Valt dat onder journalistieke fotografie? Of, algemener: kan ik daarmee doorgaan onder de AVG?

    1. Mijn telefoon vraagt mij dan ook meteen wat ik van de locatie vindt, of deze toegankelijk is voor minder validen en nog wat willekeurige vragen.

      Wat je uiteindelijk op Google krijgt is een review van de winkel/horeca/museum, zeker een journalistieke verwerking zou ik zeggen als leek.

    2. Lijkt mij dat de afweging jouw grondrecht uitingsvrijheid versus grondrecht privacy van geportretteerde dan wel eens in jouw nadeel kan uitvallen. Bovendien is dan Google Maps je verwerker. Waar is je verwerkingsovereenkomst? Is Google Maps ook journalistiek bezig?

        1. Bij onrechtmatige perspublicaties kun je naar de rechter en die weet daar al mee om te gaan. Het is niet de bedoeling van de AVG dat er ineens twéé routes komen om te klagen over iemands journalistieke uiting. Daarom is de AP ook niet bevoegd om op te treden tegen AVG overtredingen binnen de journalistieke, literaire of artistieke context.

  3. Zo moet je een register hebben van iedere categorie verwerking die je doet,

    Als verwerker wel, als ik het goed zie (artikel 30 lid 2b), maar als verwerkingsverantwoordelijke moet je dan weer vermelden “de categorieën van betrokkenen en [van] de categorieën van persoonsgegevens” (lid 1c). Het begrip “categorie” is overigens nergens in de verordening gedefinieerd.

  4. Deze definitie is volgens mij zo breed dat je haast moeite moet doen er buiten te vallen.

    De AVG stelt in de overweging (153) ook expliciet dat “Gelet op het belang van het recht van vrijheid van meningsuiting in elke democratische samenleving, dienen begrippen die betrekking hebben op die vrijheid, zoals journalistiek, ruim te worden uitgelegd.”

  5. Vermoedelijek vertaalfout in Artikel 6, onderin lid 1: Engels “paragraph” is vertaald als “alinea”, wat normaal goed is (bekende instinker, een paragraaf is in het Nederlands iets anders); alleen had het hier m.i. ‘lid’ moeten zijn, namelijk gewoon punt f van lid 1 van artikel 6. Toch?

    In het Frans staat er ook “Le point f) du premier alinéa”. Volgens me Prismaatje Frans bestaat dat woord helemaal niet in het Frans. Raar.

    Xalles kijke wat de collegaatjes op Facebook ervan vinden.

      1. Ruud, volgens mij heb je gelijk. ‘Alinea’ moet zijn ‘lid’. Inderdaad een wat domme vertaalfout. Daar schaar ik ook onder de bekende omzetting van “bewerker” in “verwerker” en “bewerkersovereenkomst” in “verwerkingsovereenkomst”. Ook daar een verwarrende vertaling uit het Engels. Maar daar kan ik er wel mee leven. Deze vertaalfouten zijn niet gecorrigeerd in de rectificatie op de AVG: http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-8088-2018-INIT/en/pdf . Even doorscrollen naar pagina 230 voor de nederlandstalige tekst

  6. Iemand bekend wanneer het hier gaat om fotografie van woningen? De makelaar verstrekt ons de gegevens om de eigenaar te benaderen in ons bestelsysteem, de fotograaf krijgt in het systeem de opdracht en maakt een afspraak met de eigenaar, daarna maken wij het beeld en plaatsen dit op onze server (de beelden kunnen fotolijstjes met eigenaren bevatten of kentekens van geparkeerde auto’s) De makelaar download het beeld en plaatst deze op Funda. Oefff Dit makt het voor mij wel heel onduidelijk 🙂 Iemand suggesties of advies?

  7. Een kennis van mij is fotograaf en plaatst wel eens foto’s op Facebook waar hij mee bezig is. De foto’s stuurt ie ook wel eens rond in onze Whatsapp groep. Het zijn vaak portret-opdrachten. Mijn gevoel zegt dat dit niet mag. Klopt mijn gevoel hier in?

  8. N.a.v. https://fd.nl/economie-politiek/1254251/overheid-zelf-nog-niet-klaar-voor-privacywet waar staat “Van de Autoriteit Persoonsgegevens mag een organisatie die veel gegevens verwerkt een toegespitst verzoek eisen. Daar zal de Belastingdienst gebruik van maken, zegt [naam], die overigens verwacht dat de toezichthouder niet meteen op de stoep staat.”

    In overweging (63) AVG zie ik: “Wanneer de verwerkingsverantwoordelijke een grote hoeveelheid gegevens betreffende de betrokkene verwerkt, moet hij de betrokkene voorafgaand aan de informatieverstrekking kunnen verzoeken om te preciseren op welke informatie of welke verwerkingsactiviteiten het verzoek betrekking heeft.”

    Maar is dat ook in een artikel uitgewerkt? En moet dat wel, juridisch gezien? In artikel 15 AVG zie ik het niet.

    1. Dat staat inderdaad niet letterlijk in artikel 15 maar je kunt het met een beetje goede wil er in lezen als een redelijkheidstoets. Zeg maar, je moet wel ongeveer zeggen wat je zoekt anders kunnen wij het niet geven. Je kunt ook via artikel 12 lid 5 zeggen dat een verzoek om “alles” buitensporig is wanneer de verantwoordelijke heel veel gegevens heeft in vele categorieën verwerkingen.

      1. Oké, bedankt.

        Dat over die identificatie (art. 12 lid 2) is ook wel grappig: in theorie zou een kwaadwillige persoonsgegevens van iemand anders kunnen proberen op te vragen. Als de organisatie dat niet goed checkt zou dat zelf weer een doorgifte opleveren die helemaal niet mag.

  9. Benieuwd of nu een eind komt aan het telefonisch spammen van ZZP’en, ook als je persoonlijk in het Bel-me-niet-register staat, op basis van van de KvK gekochte datasets uit het Handelsregister. De KvK heeft een wettelijke basis, maar de afnemers van de gegevens niet. Moet elke individuele opvrager nu een verwerkersoverkomst hebben met de KvK, waar in staat dat ze geen gekke dingen met de gegevens gaan doen? De grote jongens waarschijnlijk wel. Via het begrip “doelbinding” (wat eigenlijk ‘doelbeperking’ is (limitation de la finalité) lijkt mij cold calling niet echt de bedoeling.

    1. Gelukkig zijn er een aantal uitzonderingen. Allereerst val je buiten de AVG wanneer je fotografie echt alleen als persoonlijke hobby doet, en de foto’s niet in grote kring publiceert. Dat valt dan onder de uitzondering voor “strikt huishoudelijke verwerkingen”. Die uitzondering is wel beperkt, zodra je je portfolio op internet zet val je er al buiten. Een afgeschermde Instagram- of Facebookgroep kan denk ik nog net, als je selectief bent met wie je toelaat.

      Je bent dus weldegelijk onderhevig aan de AVG als je op Twitter of Facebook publiceert. Sterker nog, volgens mij maakt het medium helemaal niet uit. Het gaat om wie het daar kan zien.

  10. Leuk dit artikel. Maar er zijn ontzettend veel fotografen die inderdaad hun portfolio online hebben met foto’s van opdrachten en portretten. Lees ik dan goed dat zij voor deze foto’s een verwerkingsregister nodig hebben een verzameling aan goedkeuringen van de betrokkenen? Gr Simon

  11. Ik vind het verhaal over publicatie door (amateur) fotografen opvallend. Mij is verteld dat de AVG alleen van toepassing is op organisaties, (eenmans)bedrijven etc. en niet op natuurlijke personen? Als ik als amateur fotograaf, die nooit een cent verdiend heeft aan zijn hobby en geen klanten heeft, dan foto’s publiceer op mijn eigen website (die toevallig wel voor de hele wereld zichtbaar is), val ik dan alsnog onder de AVG? Want ik ben op geen enkele manier een organisatie of ondernemer. Overigens heb ik veelal wel toestemming gekregen, maar ja met toevallige passanten kan dat niet altijd.

    Recent was er ook een 2e kamervraag m.b.t. dit onderwerp, of een ’toevallige’ passant onder de AVG viel. Uit het verslag over de Uitvoeringswet AVG: “Een persoon staat in Amsterdam op de Dam en maakt een foto van het paleis op de Dam. Op de foto zijn ook andere personen herkenbaar afgebeeld. Vervolgens wordt de foto online gezet. Is dit een verwekring van persoonsgegevens in de zin van de AVG?

    Daarop heeft de Minister voor Rechtsbescherming (Dekker) het volgende geantwoord: Eerst moet worden vastgesteld of er überhaupt sprake is van een persoonsgegeven. Daarvoor moeten de personen die op een dergelijke foto op de achtergrond te zien zijn direct of indirect kunnen worden geïdentificeerd. Hierbij is het uitgangspunt dat een persoon identificeerbaar is als zijn identiteit redelijkerwijs, zonder onevenredige inspanning vastgesteld kan worden. Dat lijkt bij willekeurige voorbijgangers op de Dam zeer de vraag.”

    1. Een particulier kan ook onder de AVG vallen, behalve als zijn verwerking (het fotograferen en/of publiceren dus) strikt huishoudelijk/particulier is. Dat kan, als je de foto’s niet publiceert. Maar deze uitzondering is zeer beperkt, er is jurisprudentie dat de openbare weg met een vaste camera al te ver gaat voor “strikt huishoudelijk” verwerken.

      Het is een terecht punt dat een toevallige passant op de Dam op de achtergrond van je foto mogelijk geen persoonsgegeven is. Maar als iemand voldoende dichtbij staat, dan is hij identificeerbaar – ten eerste omdat mensen aan dat gezicht hem kunnen herkennen (zoals hier gebeurde) en ten tweede omdat zeker bij online publicaties er genoeg partijen zijn die er gezichtsherkenning overheen kunnen halen en aan je profiel koppelen. Ik zou dus neit te snel willen gaan zitten op “dit is geen persoonsgegeven, niets aan de hand” maar gooi het liever op “deze verwerking is journalistiek en er is een privacy-afweging gemaakt”.

      1. Ok dat is helder, bedankt. Al blijft het me verbazen dat je er als particulier ook onder kunt vallen, omdat zoveel sites en mensen (en ook de AP zelf) de focus geheel op bedrijven en organisaties lijkt te leggen.

        1. Dat vind ik niet gek, de impact van hun overtredingen is veel groter. Daarnaast staat er in de AVG dat particulieren eigenlijk niet zomaar boetes mogen krijgen maar liefst altijd een waarschuwing en “niet meer doen”. Daar is dus weinig eer aan te behalen. Altijd zeer kleine overtredingen en geen boetes voor de schatkist. Dan zou ik het ook laten rusten.

  12. Ik doe regelmatig aan een hardloopwedstrijd mee, na de wedstrijd wordt in (een voor iedereen zichtbare) uitslagenlijst een filmpje en/of foto’s gevoegd. Kan dat nog steeds? Hoe zit het met hobbyfotograven die foto’s op Facebook publiceren van deelnemers aan (hardloop)wedstrijden?

    1. Die foto’s staan tot nu toe meestal voor iedereen te zien op internet. Dat zal denk ik niet meer kunnen. Er zal een inlog- procedure moeten komen en dan moet je alleen je eigen foto’s/video’s nog kunnen vinden (en kopen)

  13. Ja ik heb dezelfde vraag als Gerrit. Ik doe niet anders dan wedstrijden fotograferen voor verschillende clubs. Ik heb nog nergens echt kunnen vinden of dit nu wel of niet mag. Als dit niet meer zou mogen gaat er heel wat moois verloren in de wereld. Want iedereen is helemaal blij met de foto’s etc.

    1. Als je die foto’s maakt met de bedoeling het publiek te informeren over wedstrijd of uitslag, dan mag je daarmee door blijven gaan. Dat is gewoon “het nieuws” brengen dat die wedstrijd is geweest en hoe dat ging.

      Als je ze voor privégebruik maakt, of hooguit in beperkte groep deelt, dan is dat ook toegestaan.

      Als je ze publiceert, dan altijd even nadenken hoe privé iemand het zou vinden om zo op de foto te staan. Gewoon over de finish gaan is natuurlijk prima, maar als laatste uitgeput binnendruppelen misschien minder. En bij even langs de weg met hoge nood mogen het duidelijk zijn dat je die foto niet publiceert.

  14. Let op : De aangehaalde uitzondering is specifiek Nederlands recht. Zover ik weet is er vandaag nog geen enkele uitzondering voorzien in België.

    Persoonlijk ben ik zeer geïnteresseerd in de Duitse voorzieningen ivm journalistiek.

  15. En hoe zit het nu met de interne bedrijfs-telegids met foto? Dat valt niet onder de uitzondering “zuiver persoonlijke en huishoudelijke doeleinden” conform artikel 2, tweede lid, onder c, AVG. Want die vrijstelling geldt alleen voor een natuurlijke persoon en dus niet voor een bedrijf. Ook in de Uitvoeringswet en de Memorie van Toelichting wordt daar niets over bepaald

  16. Ik maak als amateur, foto’s bij sportwedstrijden/muziekverenigingen/prestatieloop. Dit op verzoek van spelers/trainers. De (sport)verenigingen geven mij geen duidelijk antwoord. Ik plaats ze op mijn website. Mag dit nog? moet ik van iedere speler/ouder toestemming hebben?

  17. Als iemand een fotosite heeft op facebook en de groep is besloten. Dat betekend dat alleen leden kunnen zien wat erop staat.Wat mag je dan wel en wat mag je niet plaatsen? Van heel veel foto’s ed is de fotograaf niet bekend of te achterhalen. En hoe zit het met krantenartikelen?

  18. Valt een website van een sportclub zelf (of van een evenementenorganisator) ook onder journalistiek? Het lijkt mij dat die vaak een dubbelfunctie heeft: enerzijds nieuwsvoorziening voor leden en deelnemers, anderzijds het genereren van publicititeit zodat er nieuwe leden of deelnemers komen.

    Een sportclub laat zo zien dat het er levendig is, dat het de moeite waard is er ook eens een kijkje te nemen. Reclame dus en in andere kwesties wordt dat dacht ik meestal niet als journalistiek gezien. Maar als je een leuk verslag probeert te schrijven, mede voor je eigen achterban, voelt dat wel weer als journalistiek bezig zijn. Het lijkt me dus een schemergebied.
    

    In veel kanalen (bijv. adviezen van sportbonden en van Aleid Wolfsen in het journaal) is de indruk gewekt dat een sportclub expliciete toestemming nodig heeft om foto’s op haar website te zetten. Dan gaat het vooral over ouders die toestemming moeten geven voor foto’s van hun kinderen, maar de bond waar ik mee te maken heb, zegt dat die toestemming aan alle leden moet worden gevraagd. Klopt dat niet?

    1. Voor de journalistieke exceptie moet het doel van je publicatie zijn het aan het publiek bekend maken van feiten, meningen of ideeën. Ik zou zeggen dat het werven van leden of bekendheid voor jezelf genereren een ondergeschikt doel moet zijn. Daarmee zou de website van een sportclub eigenlijk zo ongeveer per artikel bekeken moeten worden. Het verslag van de kampioenswedstrijd is heel wat anders dan de “Ook lid worden, lees de voordelen” pagina.

      Als het géén journalistieke publicatie is, dan is het onderbouwen van de grondslag “eigen belang” veel moeilijker. Het kan dan verstandig zijn om over te stappen naar de grondslag toestemming. Maar dan moet je inderdaad álle leden toestemming vragen, wanneer zij herkenbaar op de foto op de website staan.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.