Hoe ICT-vaardig zijn rechters vandaag de dag (en waarom dat er eigenlijk niet toe doet)

Een lezer vroeg me:

Je blog van dinsdag triggerde me: hoe ICT_vaardig zijn rechters nu eigenlijk echt anno 2018? Hoe kun je nu een domeinnaamhouder ‘hoster’ noemen van welke informatie dan ook? Ik zie zulke dingen vaker, en maak me daar zorgen over. Hoe zie jij dat, en hoe gaat dat nu in de praktijk met ICT-zaken?

Het blijft een terugkerend thema, de ICT-vaardigheden van rechters in Nederland wanneer het gaat over rechtszaken waarbij ICT een centrale rol speelt. Berucht is de anekdote “Wie is Ed“, als reactie van een rechter op een advocaat die het e-mailadres jan@home.nl voorleest bij pleidooi. En op menig advocatenborrel doen er tientallen van zulke verhalen de rondte. Maar -zo valt me dan op- altijd is het een collega overkomen en worden er geen namen bij genoemd.

Waar we nu echt staan anno 2018, is natuurlijk erg moeilijk te beantwoorden, omdat er (voor zover ik weet) geen onderzoek naar is gedaan. Je komt dus niet verder dan algemeenheden (ze hebben een academische achtergrond, krijgen continu opleiding maar zijn relatief oud) en dat schiet natuurlijk weinig op. Ook hoor ik wel argumenten als dat rechters vaak meer weten dan ze laten merken, om zo de partijen (of de verdachte, in strafzaken) uit de tent te lokken om meer informatie te krijgen over wat er nu precies gebeurd is.

Voor mij staat echter voorop dat een rechter helemaal geen ICT-specialist hoeft te zijn. Net zo min als hij verstand van huizenbouw hoeft te hebben om te bepalen of een aannemer aansprakelijk is voor een slecht dak. Er komt dan een deskundige die wél verstand heeft van huizenbouw, of liever nog specifiek van constructietechnieken voor houten balken bovenop een bakstenen muur om een betonnen dak te schragen. En die kan dan uitleggen waarom de aannemer het goed dan wel slecht heeft gedaan. Is de andere partij het daar niet mee eens, dan zet die er een andere deskundige tegenover. En dan kom je bij waar rechters goed in zijn: verklaringen en bewijs tegenover elkaar zetten en afwegen om tot een conclusie te komen.

Ik vind dat een beter systeem dan rechters die zelf gaan verzinnen hoe het zit, want daar kun je als partij niet op toetsen. Een deskundigenverklaring kun je aanvallen of van tegenbewijs voorzien. En dat is uiteindelijk hoe een rechtszaak moet gaan: partijen komen met verklaringen en bewijs, en de rechter weegt dat af.

Arnoud

24 reacties

  1. Het lijkt me dat een rechter op zijn minst een beetje verstand moet hebben van de zaken waar die twee deskundigen over praten. Anders kan hij toch de argumenten niet wegen? Wat als een van de twee ‘deskundigen’ glashard klinkklare onzin verkoopt, en allebei de deskundigen vervolgens de andere beschuldigen van liegen? Als de rechter er totaal geen verstand van heeft kan hij niet bepalen wat er voor totale onzin uitgekraamd wordt door een van de twee.

    1. Daar heb je een punt, hoewel ik wel vind dat je dat ook zonder inhoudelijke kennis kunt doen. “Dit begrijp ik niet, kunt u het nog een keer uitleggen” en dat desnoods tien keer herhalen is een héél effectieve strategie om bij eender welke domeinspecialist het uitgelegd te krijgen zodat iedereen het snapt.

  2. Inderdaad komen rechters vaak nogal dom over voor de complete leek. Valt me altijd op bij Twitter-verslagen van rechtszaken. “Hoezo weet de rechter dat niet? Is toch duidelijk?” Mij lijkt altijd het doel dat rechters willen weten of de kennis absoluut is. Of iedereen weet wat het betekent en dus over hetzelfde praat. Rechter, aanklager of gedaagde kan een andere interpretatie hebben dan dat wat bedoeld wordt, zelfs bij ogenschijnlijk simpele termen. Ik van rechters altijd veel weghebben van wiskundigen. Zowel in de zitting als in het vonnis is alles met wiskundige precisie, maar dan met taal. Maakt het voor mij als autist wel prettig volgen, eigenlijk.

  3. Bij de Amerikaanse rechtzaken van Oracle over Android en SCO over Linux heb ik een aantal verklaringen van experts (professoren in de informatica) gelezen die echt helemaal nergens op sloegen. Als ze die bij mij destijds in de collegezaal zo hadden onderwezen waren ze hard de zaal uit gelachen.

    Ook de andere kant had experts en dikte zijn verhaal wat aan, maar zat er feitelijk dichterbij hoe het werkte.

    Als de rechter volledig mee gaat in één kant van het verhaal dan zit er meer of minder maar altijd wel iets fout. En hoe gaat een niet deskundige rechter beoordelen welke informatica professor de waarheid spreekt en in hoeverre?

    Ik zie het niet gebeuren zolang er experts rondlopen die graag de waarheid ‘oprekken’ laat ik het zo zeggen.

    1. Als een rechter merkt dat twee partijdeskundigen lijnrecht tegenover elkaar staan, lijkt het me logisch dat hij ergens onafhankelijk advies gaat halen. Dat kan ook gewoon in Nederland, een rechtbankdeskundige benoemen (ben het zelf paar keer geweest). Diens mening weegt dan zwaar, maar ook hier mogen de partijen erop schieten.

      In het ergste geval krijg je dan dat er een trits onafhankelijke en partijgekozen deskundigen is geweest die allemaal wat anders roepen. Dan heb je als rechter een probleem, want wat moet je oordeel zijn als er tien meningen liggen over hoe de zaak zit? Een risico is dan dat je maar in het midden gaat zitten, terwijl eigenlijk het midden helemaal niet zo redelijk is. Maar ik vind zelfs dan dat het aan de partijen te wijten is (bij een civiele procedure dus; schadeclaims, rectificatie, contractbreuk, dat werk) dat ze de zaak niet duidelijk genoeg krijgen. Of de zaak ís gewoon een puinhoop, en dan kan er per definitie nooit een goed oordeel uitkomen. Maar bij GIGO verwijt je het de processor niet.

      1. In het midden gaan zitten is wel het slechtste wat je kan doen, de kans dat je dan op de ‘waarheid’ uitkomt bij twee onredelijke partijen is klein, bij één redelijke en één onredelijke partij zelfs nul.

        Kan een rechter in een civiele zaak niet in zijn vonnis zeggen dat de expert verklaringen zo tegenstrijdig zijn dat hij er geen conclusies aan kan verbinden en dan hetgeen met de verklaringen aangetoont had moet worden onbewezen verklaren. In plaats van proberen een uitspraak over de geloofwaardigheid van de verklaringen te doen?

        1. Dat lijkt me ook een heel goede manier van werken. Als de rechter het niet snapt, heb je niet aangetoond dat het zo is. Risico hiervan is hooguit dat de wederpartij een fors rookgordijn gaat optrekken om de rechter te verwarren. Maar dat lijkt me wel iets waar een rechter gewoonlijk mee om kan gaan, dat doen partijen in alle rechtsgebieden.

        2. Dan kan een rechter natuurlijk ook aan meerdere deskundige een mening vragen als er 2 zijn die lijnrecht tegen over elkaar staan en er wordt een derde aangewezen waarom kan er dan niet een vierde of vijfde worden aangewezen. Als 3 van de 5 het zelfde vertellen dan mag ik aannemen dat het zo is.

  4. Een bekend probleem met dit argument is dat mensen, en dus ook rechters, hun eigen onbekendheid met de materie vaak onderschatten. Het zogenaamde Dunning-Krugereffect, waarbij men wel de klok heeft horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt. Omdat iedereen tegenwoordig wel wat met een computer kan, al is het een uitspraak in de tekstverwerker invoeren, betekend dat nog niet dat zo iemand de implicaties van heel andere aspecten van ICT kan inschatten. Dit gaat helaas vaak al mis bij de wetgever, die onzinnige wetten maakt (cookie-wet, iemand?), of wetten die op langere termijn rampzalig zijn voor de economie (nieuwe autersrechtrichtlijn EU), waarbij de gebruikte argumenten ook regelmatig een grote mate van onkunde met de materie laten zien.

    Je kan je in deze natuurlijk laten voorlichten door een deskundige, maar dan moet je wel weten op grond waarvan je een deskundige als deskundig mag beschouwen, en waar de belangen van die deskundige liggen. In zekere zin is dit natuurlijk de taak van de advocaten van de partijen, maar dan loop je sterk het risico dat je (en dit is ook een veel gemaakte fout in de journalistiek) een deskundige krijgt die de concensus van de wetenschap weergeeft tegenover een fringe-figuur, die volslagen losgeslagen hypothese als waarheid verkondigd. Er ontstaat dan een vals beeld van een gebalanceerde discussie die dat in het geheel niet is. Zonder voldoende basiskennis in het vak, zou het kunnen dat een rechter daar niet doorheen prikt. (Hier zou een rechter zou ook meer op eigen initiatief deskundigen kunnen inschakelen die neutraal zijn in het onderhavige conflict.)

    1. De cookie wet is in beginsel geen probleem. Technisch noodzakelijke cookies kinnen gewoon en de rest is omdat iemand het handig of leuk vindt. Een simpele pagina bezoeken levert nu de vraag op of je van een paar honderd partijen een cookie wilt hebben. De balans is volledig doorgeslagen.

      1. Het probleem zit ‘m erin dat je via de browserinstellingen dit prima kunt instellen (wel cookies van het primaire domain, geen van third-parties) en afdwingen, maar dan werken sites gewoon niet meer. Dit mechanisme is effectief de nek omgedraaid met al dat cookie-vragen dat de wet blijkbaar vereist (niet echt: je kunt ook afzien van cookies). Had geeist dat sites dit soort browser-instellingen moeten respecteren, dan had ik het in een keer goed kunnen instellen voor alle sites — nu moet ik mijn toevlucht zoeken in een wapenwedloop van cookie-toestemming-vragende blokkades en automatisch cookie-vraag-beantwoordende plugins.

  5. Deze arrogante houding irriteert me dus echt mateloos. Het is echt volstrekt onverantwoordelijk om op de “kennis” van derden af te gaan als je in een verheven machtspositie verkeert zoals een rechter dat doet. Het oordeel gebaseerd op de kennis van een arbitrair gekozen “specialist” is in mijn ogen volstrekt waardeloos.

    Laten we het eens omdraaien. Ik ben dan wel geen rechter, maar op basis van de mening van een aantal aangevoerde “rechtsdeskundigen” kan ik best een vonnis geven over een ICT-gerelateerde zaak. Van ICT heb ik immers wel verstand.

    Een rechter hoeft niet volledig onderlegd te zijn op een bepaald onderwerp, maar een rechter die niet weet wat @ betekent moet echt zijn mond houden. überhaupt!

    We leven in een zeer snel veranderende maatschappij. Als ICT-er, maar vooral als rechter heb je simpelweg de plicht om te zorgen dat je bij blijft. Doe je dat niet, ben je totaal incompetent.

    Just my two cents…

    1. Die @-anekdote is natuurlijk tien jaar oud. Maar algemeen, je hebt een geschil dan wil je een geschilbeslechter, niet iemand die zelf denkt te weten hoe jouw probleem in elkaar zit. Want gaan volgende week de mensen uit de chemie ook eisen dat alleen rechters met een PhD in organische scheikunde hun geschil mogen horen?

      Waarom is het slecht om af te gaan op mensen die er verstand van hebben, als het iets is buiten je eigen domein? Een programmeur gaat toch ook niet zelf een user interface ontwerpen of een IaaS-omgeving inrichten?

      1. Die @-anekdote intrigeert me een beetje:
        – @ leest als “at” zoals gebruikt in at the rate of,
        – Ed is de naam van een line editor (nog steeds beschikbaar in GNU/Linux)
        Mijn kennis over de uitspraak in het Engels van @ en Ed is nihiel, maar daarmee ben ik dan niet de enige Nederlander met een slechte beheersing van het Engels.

          1. Vanwege de volgende zin in de tekst: Berucht is de anekdote “Wie is Ed“, als reactie van een rechter op een advocaat die het e-mailadres jan@home.nl voorleest bij pleidooi. Gezien de reactie van de rechter lijkt het me onwaarschijnlijk dat de advocaat “apenstaartje” uitsprak tijdens het voorlezen maar waarschijnlijk “at”.

      2. Het is niet slecht om af te gaan op mensen die er verstand van hebben, maar met name in de ICT is het vaak zo dat de “onderlegde” mensen alles wijs kunnen maken omdat die mensen werkelijk totaal gespeend zijn van enig begrip omtrent het onderwerp. In dat geval kan het helpen voor een rechter dat hij op zijn minst interesse heeft in het onderwerp. Jij bent tenslotte ook ICT-jurist. Een kleine specialisatie dus zonder direct programmeur te hoeven zijn.

    2. Laten we het eens omdraaien. Ik ben dan wel geen rechter, maar op basis van de mening van een aantal aangevoerde “rechtsdeskundigen” kan ik best een vonnis geven over een ICT-gerelateerde zaak. Van ICT heb ik immers wel verstand.

      Ik heb liever dat recht gesproken wordt door iemand met verstand van de wet dan door iemand met verstand van ICT.

      Hoe iets technisch werkt is veel minder belangrijk dan wat je er mee doet.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.