VoetbalTV hoeft boete Autoriteit Persoonsgegevens niet te betalen

VoetbalTV heeft een boete van €575.000 van de Autoriteit Persoonsgegevens gekregen, maar hoeft die van de rechtbank niet te betalen. Dat meldde Rechtspraak.nl maandag.  Een mooie winst voor de amateurvoetbalaggregator en -uitzender: de Autoriteit Persoonsgegevens heeft volgens de rechtbank onvoldoende uitgelegd waarom VoetbalTV geen gerechtvaardigd belang heeft bij het opnemen en uitzenden van amateurwedstrijden. De AP vond immers dat het hier ging om zuiver commerciële belangen, die sowieso nooit de privacy mogen schenden. Dat ligt dus – het zal eens een keer niet – een stukje genuanceerder.

In juni stapte VoetbalTV naar de rechter. Privacytoezichthouder AP was anderhalf jaar geleden een onderzoek gestart naar het videoplatform, maar de resultaten lieten maar op zich wachten. Op het platform kun je amateurvoetbalwedstrijden uit heel Nederland bekijken, maar omdat men onzekerheid voelde of dat wel mag van de AVG, kwam het niet op gang. Ondanks een redelijk vlotte uitspraaktermijn is het doek toch reeds gevallen voor VoetbalTV, maar dat terzijde.

Waar ging het nu om? VoetbalTV vond dat zij die beelden mocht maken zonder iedere voetballer individueel toestemming te vragen. Dat zou immers ook een onvoorstelbare administratieve ramp zijn geweest,  zeker omdat je toestemming op ieder moment kan intrekken – zeg, 30 seconden na een achterstand. VoetbalTV moest het hebben van het zogeheten gerechtvaardigd belang, waarmee je in beginsel de privacy mag passeren als je genoeg waarborgen neemt en jouw belang zo inkleedt dat het zwaarder weegt.

Alleen, wat voor belangen moet het dan om gaan? De AVG zwijgt hierover, en noemt alleen indirect een aantal zaken. Vrijheid van meningsuiting (journalistiek) is enerzijds een voorbeeld, anderzijds worden specifieke dingen als ‘bewaking’ en ‘direct marketing’ genoemd. De AP was er eens goed voor gaan zitten en kwam met een principieel standpunt:

Wat ook niet als een gerechtvaardigd belang kwalificeert, is bijvoorbeeld: het enkel dienen van zuiver commerciële belangen, winstmaximalisatie, het zonder gerechtvaardigd belang volgen van het gedrag van werknemers of het (koop)gedrag van (potentiële) klanten, etc.
Om als “gerechtvaardigd” belang te tellen, moest het belang eigenlijk gewoon tot een wettelijk recht te herleiden zijn. Vrijheid van meningsuiting dus, dat is een grondrecht dus daar kun je op gaan zitten. Vervolgens krijg je dan een belangenafweging die al dan niet pro-uitingsvrijheid kan uitvallen. Maar als je komt met “ik wil heel amateurvoetballend Nederland filmen en dat uitzenden als betaal-tv” dan is dat zuiver commercieel en dan gaan we het niet eens hébben over een belangenafweging. Bah, commercie, dat telt niet.

De rechtbank ziet dat anders: de AVG noch haar voorganger (de Richtlijn uit 1995) definieert in beperkte zin wat zo’n belang is. Er is niet direct jurisprudentie, maar uiteindelijk wel een gezaghebbende uitspraak van de verzamelde toezichthouders (de artikel 29-Werkgroep). En die zeiden, aldus de rechtbank:

In haar opinie uit 2014 heeft de WP29 geschreven dat het gerechtvaardigd belang moet worden geïnterpreteerd als een begrip waar een scala aan verschillende belangen onder kan vallen, of het nu gaat om triviale of dwingende belangen, en of deze nu evident of meer controversieel zijn, mits het een werkelijk en aanwezig (en dus niet speculatief) belang is. Niet alleen juridische, maar ook allerhande feitelijke, economische en ideële belangen kunnen dus als gerechtvaardigd belang kwalificeren.
Dit is dus wat de meeste juristen destijds ook al riepen: je kunt niet op voorhand zeggen dat belang X nóóit gerechtvaardigd kan zijn. Een belang moet er zijn, grofweg de enige echte grenzen zijn dan nog of het binnen de wet past (dus geen illegale belangen of tegen de openbare orde, zeg maar). Maar kwaliteitseisen of arbitraire grenzen, dat gaat niet.

Natuurlijk zal bij een zuiver commercieel winstbelang de belangenafweging sneller in het nadeel van de geldbeluste wolf uitvallen dan bij een hoogwaardige uiting die een zwaarwegend belang dient. Maar dat is dus het hele punt van die afweging van belangen. En omdat die niet was gemaakt, wordt het besluit van de AP vernietigd en moet zij gaan beoordelen hoe die afweging er dan wel zou hebben uitgezien.

Als bijvangst weten we nu dat dit soort activiteiten niét onder de persvrijheid vallen. Weliswaar is ook het filmen van voetballers een vorm van informatiegaring en -verbreiding, maar:

De uitzending van de amateurvoetbalwedstrijden kan namelijk niet worden aangemerkt als een bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen of ideeën. De wedstrijden hebben daarvoor te weinig nieuwswaarde; het gaat om het uitzenden van amateursport en- spel. De beelden geven geen informatie over bekende personen, bijvoorbeeld bekende voetballers, en dragen ook niet bij aan enig maatschappelijk debat. Het gaat om een ongefilterd verwerken van een grote hoeveelheid door eiseres zelf verzamelde persoonsgegevens. Voor het geheel van de verwerkingen geldt niet dat zij uitsluitend een journalistiek doeleinde hebben. Dat er in alle door haar verzamelde beelden nieuwswaardige informatie kan zitten, maakt niet dat alle duizenden uitgezonden wedstrijden kunnen worden gezien als journalistiek en rechtvaardigt niet het maken van opnames en uitzenden van al deze wedstrijden.
Ik zag dat zelf altijd anders; er is immers geen kwaliteitstoets bij de uitingsvrijheid. Nieuwswaarde is een argument voor de belangenafweging, als iets te weinig nieuwswaarde heeft dan zeg je dat het nieuwsbelang niet opweegt tegen de privacy van je nieuwsonderwerp. Maar ik zie wel het punt dat een grove berg met beeldmaterial (nog) geen nieuws is, je moet zoeken naar de pareltjes die je wil brengen.

Arnoud

19 reacties

  1. Maar het mag dus? Je mag zonder toestemming van de minderjarige (hun ouders eigenlijk), Betaal TV maken aan de hand van hun spel?

    Ik begrijp dat het faillissement van VoetbalTV niet helpt in het ’toetsen’ van deze juridische constructie, maar als ‘economische belangen’ gerechtvaardigd kunnen zijn, dan is dat toch feitelijk de dood van de cookie-muur en al die iritant ‘ja, ik ben akkoord’ knoppen?

    1. Of het mag is in deze uitspraak m.i. niet eens belicht. Het gaat puur om de beslissing van het AP. Het volgende punt in het verhaal mis ik nl. nog. Je hebt zoiets als portretrecht en dat staat los van privacy. Ook hier moet weer worden gekeken naar het feit of de diverse belangen, afwegingen en jurisprudentie daar iets over zeggen. Verder moet duidelijk zijn, dat VoetbalTV toestemming heeft gekregen van de spelende vereniging(en) om de opnames te maken en uit te zenden. Aanbrengen van camera’s op voetbalvelden kan mogelijk zonder die toestemming, wanneer de vereniging geen eigenaar van de terreinen is. Vaak zijn die terreinen van de gemeente en zou die toestemming voor het plaatsen kunnen verlenen.

      1. Vaak zijn die terreinen van de gemeente en zou die toestemming voor het plaatsen kunnen verlenen.

        De terreinen worden meestal gehuurd, dus tenzij er nu al in de huurcontracten staat dat er camera’s voor commerciële doeleinden geplaatst kunnen worden gaat dat denk ik gewoon niet zomaar gebeuren en kan de huurder dat gewoon verbieden. Maar dit zijn aannames…

          1. Ik denk dat je mijn reactie verkeerd leest. Mijn aanname is dat de gemeente als verhuurder er niet zoveel over heeft te zeggen (dus de gemeente kan/hoeft geen toestemming te verlenen zoals Jef schrijft), en dat de voetbalclub als huurder er het laatste woord over heeft. Of ik snap jouw reactie niet…

              1. Wat als een of meerdere spelers bij die amateurvoetbalvereniging zeggen dat ze het niet willen, speelt dat nog een rol? M.a.w moet die voetbalclub ook een afweging maken en daarbij de belangen van de leder c.q. spelers afwegen? Ik kan me goed voorstellen dat je als lid van zo’n club het leuk vind om een beetje te voetballen met z’n allen, maar dat je er niet op zit te wachten dat dat uitgezonden wordt. Als ik langs de kant van het water lekker zit te vissen zou ik het ook niet zo op prijs stellen als iemand met een camera naast me gaat staan en de boel op Internet gooit.

      2. Precies. Het ging erom dat de AP zei “u beroept zich op een commercieel belang, dan mag het gewoon nooit”. Dat is onjuist. De AP had moeten aanwijzen hoe de belangenafweging verkeerd was gedaan of welke maatregelen hadden moeten worden genomen om de privacy van de betrokkenen te dienen.

        Toestemming van betrokkenen is niet aan de orde als je de belangenafweging rondkrijgt. Bij beveiligingscamera’s vraagt ook niemand dat. Waarom zou dat voor commerciële camera’s wel moeten, aangenomen dat je de afweging rond krijgt?

        1. Na een bezwaar moet je de afweging rond krijgen voor die individuele persoon en dat lijkt me nog veel moeilijker. De betrokkene heeft immers door het bezwaar reeds aangegeven dat zijn privacy -op dat vlak- zeer belangrijk is. Bovendien is het belang van de commerciële partij veel minder groot als er een specifieke persoon niet in beeld komt, in se is dat geen verandering in het grote plaatje.

          1. ‘Na een bezwaar moet je de afweging rond krijgen voor die individuele persoon en dat lijkt me nog veel moeilijker. De betrokkene heeft immers door het bezwaar reeds aangegeven dat zijn privacy -op dat vlak- zeer belangrijk is’

            Sorry, daar maak je een denkfout. Hij VINDT wellicht dat zijn privacy heel belanrijk is, maar dat maakt nog niet dat jouw belangenafweging anders wordt. Zijn objectieve privacy heeft een een bepaald gewicht in de belangenafweging, zijn subjectieve privacy is irrelvant.

  2. De stelling van de rechtbank over pervrijheid vind ik uitermate zorgwekkend. Het legt namelijk zowel een kwaliteitsoordeel neer, als een oordeel over het potentiele geinterresseerde publiek, en dat bovenop een zaak waarin naar mijn mening toch al de grootste problemen van de AVG aan de orde komen: daar waar die botst met de persvrijheid, een van de belangrijkste pijlers van de democratische rechtsstaat.

    De afweging of iets nieuwswardig is kan pas achteraf plaatsvinden — soms zelfs pas vele jaren later, als dat onhandige voetballertje achteraf toch een wereldster blijkt te zijn — en hangt ook af van de context: voor een plaatselijk publiek kan de wedstrijd van de plaatselijke F-jes misschien best wel interessant zijn. Ja, voetbal is maar vermaak, maar amateurvoetbaal categoraal afwijzen als niet nieuwswaardig gaat inderdaad te ver.

    Tenslotte, hoe kom je dan tot die afweging? Zijn daar op enige manier objectieve maatstaven voor aan te leggen. Waar liggen de grenzen als die niet arbitrair mogen zijn? Als de financiele belangen maar groot genoeg zijn, wordt dan all het andere aan de kant geschoven?

    1. Ik zie wel iets in de principiële stelling dat enkel vergaren van beelden nog geen nieuws is, dan is namelijk iedere dataverzameling nieuws want je weet nooit of er een nieuwswaardig feit in zit. Maar je ziet dit probleem bij alle discussies over nieuwswaarde en journalistiek, vanaf welk moment mag je überhaupt een feit naar buiten brengen als anderen daar bezwaar tegen maken? Waarom is de pukkel op de rechterbil van Gordon nieuws en die op mijn linkerbil niet?

      1. Ik volg naar puur registratie van beelden.

        Ik verwacht wel dat er steeds iemand meekijkt en niet gewenste beelden op zwart zet, je wilt/mag als betrokkene geen beelden uitzenden die ingaan tegen de goede zeden. Als er een 10-jarige zijn broek afzakt of naar beneden “getrokken” wordt, wil/mag je de beelden daarna echt niet uitzenden. “Live” wordt dat gedaan door een vertraging in te bouwen en controleurs in te zetten die kijken zonder vertraging. Als dat al niet automatisch kan.

        Zelfde zal trouwens gebeuren om te vermijden dat muziek uitgezonden wordt, zonder dat er rechten op bekomen zijn.

    2. Belangrijk punt van de rechtbank, anders kun je dus ook een camera op de straat richten (wat niet mag) en zeggen dat je nieuws vergaart. Aangezien de straat en deze amateurwedstrijden van zichzelf echt niet nieuwswaardig zijn moet je dus echt harder je best doen om hard te maken dat het om ‘nieuws’ gaat. De journalistieke uitzondering is geen uitweg voor iedereen die de AVG maar lastig vindt.

  3. Nee, het mag niet a priori, er moet een afweging gemaakt worden. Het enige dat hier gesteld wordt is dat ‘het belang is van puur commerciële aard’ niet automatisch betekent dat het belang minder zwaar weegt dan een privacybelang. En dan zie ik toch wel een duidelijk verschil tussen de situatie van VoetbalTV en die van die cookiemuren en dergelijke: Voor VoetbalTV zijn die beelden essentieel voor hun business. Zonder die beelden kunnen ze hun product niet leveren, bestaat hun product niet. Die cookies daarentegen – je kunt best advertenties verkopen zonder die cookies. Ja, je zult er een lagere prijs voor krijgen, maar dat is toch iets heel anders dan geen product meer hebben om te verkopen. Het eigen belang is dus een stuk kleiner, en dientengevolge de mate van privacyschending die op grond van dat belang gerechtvaardigd is ook.

    1. Die cookies zorgen niet voor een hogere prijs voor de advertenties (dwz betere inkomsten voor uitgevers van websites), maar juist voor een lagere, omdat hiermee de platformen een groter deel van de koek kunnen houden. De relevantie van advertenties op websites (gerelateerd aan de inhoud van die sites) is veel lager dan zeg 15 jaar geleden, en dat is niet goed voor gebruikers en ook niet goed voor websites die advertenties door de platformen laten verzorgen.

  4. Ik vraag me trouwens nog steeds af of beelden van personen zonder meer onder de AVG vallen. De meningen variëren van ‘je kunt iemands huidskleur zien dus het is zelfs een Bijzonder Persoonsgegeven’ tot dat de AVG in de toelichting stelt dat zaken alleen persoonsgegevens zijn als ze zonder belachelijke inspanning kunnen worden herleid tot een persoon. De AVG stelt dat je qua persoonsgegevens moet denken aan unieke identifiers waarmee je iemand in een bestand kunt terugvinden: identifiers die juist bestaan om iemand terug te kunnen vinden – naam, geboortedatum, klantnummer, etcetera.

    Een straatfoto op De Dam valt daarom niet onder persoonsgegevens (is zo besproken), en een pasfoto met naam+achternaam wél.

    Misschien dat zo’n wedstrijd-beeld juist weer wél identificeerbaar is, omdat je met de rugnummers en een wedstrijd-overzicht wel een naam kunt vinden. Maar dat is dus extra identificerende informatie: op basis van het gezicht gaat het je niet lukken.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.