Is een verpletterd konijn nu ook al internetrecht?

Een pakketbezorger van PostNL blijkt vorige week een doos hondenvoer van 15 kilo bovenop konijn Okkie in de Almeerse Filmwijk te hebben gegooid. Dat meldde Omroep Flevoland woensdag. De zaak is direct opgelost door PostNL, maar velen tipten mij hierover met de vraag hoe dit zou zijn gelopen als iedereen zich zuiver juridisch had gedragen.

Juridisch bekeken ligt de casus als volgt. Een consument plaatst een bestelling bij een webwinkel. Die moet zorgen dat deze bij de consument wordt bezorgd. Dat de winkel daar een hulppersoon (bezorgbedrijf PostNL) voor inschakelt, is voor haar rekening en risico. Niet alleen bij kwijtraken, maar ook bij andere vormen van schade. Zoals letsel- en zaakschade; toegegeven dat is zeldzaam bij bezorging maar het kan. (En voor de fijnproevers: een konijn is geen zaak, art. 3:2a BW, maar de regels van zaken gelden in principe ook voor hen.)

De consument kan dus de winkel aanspreken voor de gevolgen van de fout bij het bezorgen. Oók PostNL mag zij aanspreken, al gaat het dan om onrechtmatige daad en niet om wanprestatie bij een bezorgovereenkomst – de consument heeft geen contract met PostNL, alleen de winkel heeft dat.

Mogelijk heeft de winkel een bepaalde uitsluiting van aansprakelijkheid in haar voorwaarden. Dat is sowieso naar consumenten toe twijfelachtig. De grijze lijst van algemene voorwaarden vermeldt immers dat het vermoedelijk onredelijk bezwarend is om je aansprakelijkheid in te perken. Als winkelier moet je dus een goede reden hebben om dat wél te mogen. En dat is zelden voorstelbaar. Maar er is hier nog iets bijzonders aan de hand.

“[H]et was wel een roekeloze actie. Het had ook een kind kunnen zijn.” Zo citeerde men de eigenaar van het konijn. En dat triggert de meelezende juristen wellicht: een categorie bijzondere gevallen in het aansprakelijkheidsrecht is de schade veroorzaakt door opzet of bewuste roekeloosheid. Als daarvan sprake is, dan kun je je sowieso niet beroepen op een beperking van aansprakelijkheid.

Opzet is makkelijk – en zeldzaam. Je had dan de bedoeling de schade te veroorzaken. Dus niet enkel “weet je wat, ik gooi die doos over de schutting”, dan heb je wel opzet op het gooien maar niet op het vernielen van het konijn. Bij opzet was je motivatie “ha, ik zie een konijn, daar gooi ik eens lekker een doos van 15 kilo op”. En nee, dat krijg je zelden bewezen.

Wat is dan “bewust roekeloos”? De Hoge Raad formuleerde het in 2012 zo:

Bij bewuste roekeloosheid is de schadeveroorzaker zich bewust van de aanmerkelijke kans op letsel of schade; er is sprake van een gebrek aan zorg met betrekking tot de gevolgen van het handelen of nalaten.

Een voorbeeld van dat laatste is het achterwege laten van eenvoudige maatregelen ter voorkoming van dreigende aanzienlijke schade. In dit geval: je had even over de schutting kunnen kijken of daar iets (of iemand) lag die de doos op zich zou krijgen. Dat nalaten maakt het dus bewust roekeloos, waarmee de (onbeperkte) aansprakelijkheid gegeven is.

Gelukkig ging het in de praktijk beter:

Nadat hij een melding deed bij PostNL kwam er een manager van de bezorger langs. “We hebben een fijn gesprek gehad, hij heeft zijn excuses aangeboden. Ook alle kosten voor de dierenarts worden vergoed. Maar het brengt Okkie niet terug.” Vreeswijk is blij dat PostNL goed heeft doorgepakt, maar baalt er wel van dat hij er zo achter moest komen. “Er ligt natuurlijk veel druk op die gasten. Maar doe dan ten minste een briefje in de bus dat er iets mis is gegaan.”

Arnoud