Claims voor immateriële schade bij privacyschending kun je niet voor veel gebruikers samen indienen, las ik bij Netkwesties. In oktober bepaalde de rechtbank Amsterdam namelijk dat zulke schade te persoonlijk is om te kunnen bundelen. Ook zet de rechtbank vraagtekens bij de vermeende commerciële motieven van de AVG-massaclaims, die immers allemaal met procesfinanciering worden gevoerd.
De kern van de discussie is natuurlijk of het juridisch wel de bedoeling is, dat een stichting namens een hele groep mensen een claim van zeg een tientje per persoon indient voor een AVG-overtreding. Met name vanwege die procesfinanciering: de partij die de stichting sponsort en de advocaat krijgt bij winst “veelal tussen 10 en 25 procent wat bij elkaar miljarden kan opleveren.”
Op zich is dit een legale constructie. Advocaten mogen niet op no cure no pay opereren, maar dat gebeurt hier niet, en als iemand andermans advocaat wil betalen en alleen bij een gewonnen zaak zijn investering (met winst) terugkrijgt, dan is daar niet direct een wetsartikel tegen.
Het idee van een massaclaim is alleen wel dat er massaal schade is geleden, zodat een hoop mensen tegelijk die gaan claimen en het dan efficiënter is dat met één zaak te doen. De schade is hier wat speculatief: hoe erg is het dat datafuik TikTok alles weet van je kind en een gedetailleerd profiel heeft opgebouwd? Welk schadebedrag zet je op zoiets?
De wet maakt onderscheid tussen materiële en immateriële schade. Het is die laatste categorie waar de rechter moeite mee heeft in een massaclaim: dan hebben we het over zaken als gederfde levensvreugde, angst, boosheid, stress en verontwaardiging. Dat is té persoonsgebonden, de een zal de schouders overhalen over dat profileren en de ander heeft hier langdurig last van.
Materiële schade is in beginsel op geld te waarderen, en daarmee wel geschikt om te bundelen. Dat kan ook bij gebruik van persoonsgegevens:
Deze persoonsgegevens hebben een zekere economische waarde voor degene die ze verkrijgt. … [I]ndien en voor zover persoonsgegevens worden verstrekt om daarmee een dienst te ‘kopen’, moet niet alleen worden gelet op de betaalde prijs (het verstrekken van de persoonsgegevens) maar ook op de daarvoor ontvangen tegenprestatie (de TikTok Dienst).Dit vereist een nadere analyse van allerlei factoren (de rechtbank noemt er al zeven), maar je kunt niet op voorhand de stelling afwijzen dat er überhaupt materiële schade is geleden. En belangrijker: materiële schade is bundelbaar, al is het maar omdat er uiteindelijk een geldbedrag uitkomt per categorie slachtoffer en dat kun je dan optellen.
De claimstichtingen mogen dus door, mits ze maar focussen op materiële schade. Wel moeten ze nog eens goed kijken naar de constructie, want de rechtbank ziet daar wel vraagtekens bij de financiële onafhankelijkheid. Procesfinanciering mag namelijk niet als de financier zich inhoudelijk mag bemoeien met de procedure. Zo mag deze niet bepalen welke advocaten de zaak moeten doen.
Arnoud
Het verschil tussen materiële en immateriële schade is bekend. Waar en hoe heeft de wetgever dit onderscheid óók gemaakt in de wetgeving ten aanzien van massaclaims?
Bij een massaclaim moeten de schadeclaims goed bundelbaar zijn, anders kun je er geen massa-uitspraak over doen. De rechter zegt hier dat immateriële schade naar zijn aard niet bundelbaar is, juist omdat het gaat om persoonlijk leed dat zich niet naar geld of vervangende spullen et cetera laat herleiden. Ik heb angsten, jij bent boos, Wim is paranoïde geworden, hoe kun je die drie claims in één keer beoordelen laat staan bepalen dat wij alledrie recht hebben op bedrag X?
Nog een goede reden om voor dit soort dingen forfaitaire schade vast te leggen!
Anders krijg je dit soort “10 euro is niet de moeite waard, dus een miljoen keer 10 euro is ook niet de moeite waard” praktijken en blijven die advertentiepooiers gewoon de wet aan hun laars lappen.
En zelfs dan blijft het krom. Net zoiets als dat Tata steel claimt dat elke omwonende individueel moet beargumenteren hoeveel schade die heeft omdat ie een ongeveer 0.1% verhoogde kans op longkanker heeft, en voor elke omwonende is dat zelfs anders want die woont niet precies op dezelfde plek.
Als je als klager meegaat in een massaclaim, dan weet je van te voren dat er een one-size-fits-all-schadevergoeding uitkomt (als het meezit) en heb je er (als het goed is) bewust voor gekozen om die te accepteren, ook als die in je nadeel uitvalt. Daarmee verklaar je door mee te doen in een massaclaim, dat je de schade, of het nu materiëel of immateriëel is, wat jou betreft bundelbaar is. Het voelt raar dat de rechter meent daar tegenin te moeten gaan. Alsof ik alleen een schade mag claimen als ik de volledige schade claim, maar nul op mijn rekwest krijg als ik maar een klein deel van de schade vorder.
Peter, als je met een massaclaim meedoet is de beslising van de rechter het eindoordeel (na eventuele beroepsprocedures). Je kunt dan niet meer een zaak aanspannen over dezelfde feiten als waarover de rechter uitspraak gedaan heeft.
In dit geval houdt de rechter de immateriële schade buiten de collectieve zaak, hetgeen betekent dat de klagers op dat deel van de schade nog wel individueel (of in kleinere groepen) bij een rechter op kunnen terugkomen.
Wel vreemd dat een rechter hier naar kijkt, als men niet materiële en immateriële kan verhalen heeft een rechtszaak ook geen nut. Je heb dan wel wetten maar die nooit afgedwongen kunnen worden.
Die conclusie gaat mij veel te ver. De rechter behandelt de zaak, dus je kunt het gewoon afdwingen. Je moet alleen de rechter overtuigen dat er schade is en dat die schade te bundelen is zodat hij in één keer voor alle personen in de groep een schadevergoeding kan toewijzen. Dat de rechter hier zegt “ik zie niet hoe immateriële schade te bundelen is” maakt toch niet dat je fundamenteel geen massaclaims kunt aanspannen?
Ergens snap ik de mening van de rechter, maar aan de andere kant ook weer niet. Want nu kun je dus als bedrijf de wet overtreden en beboet worden door een instantie als de AP oid. Echter, de mensen bij wie je een inbreuk hebt gemaakt kunnen nu heel lastig hun schade claimen in een massaclaim. Ik denk dat het rechtssysteem in Nederland ook niet voorbereid zou zijn als alle mensen in die massaclaim apart een procedure zouden starten. Het lijkt me dat je daarmee eigenlijk veel bedrijven een vrijbrief geeft om inbreuk op privacy te maken.
Facebook biedt abonnementen van 11,18 per maand aan. Hebben ze dan niet zelf een prijs gezet op die immateriele schade?
Mogelijk op de schade als geheel. Maar welk deel hiervan is voor de harde, materiële schade en welk deel hiervan is voor de immateriële?
Ik grijp hier even terug op de Meta-casus: het binnenhalen van persoonlijke data om die te verkopen aan derden en voor doelen welke wij niet kennen. Meta levert een tegendienst namelijk Facebook. In het recht wordt gesteld dat het waarde voordeel voor Facebook zichtbaar is, maar dat het waarde verlies voor de consument niet. Dus kan de klant geen claim indienen. Dit klinkt zoals in bovenstaande casus.
Voor mij leest dat als: je bent een multinational (met daarachter de multimiljardairs) en je kan tig-miljoen maal € 50,00 verdienen (ik denk een heel bescheiden inschatting). Daartegenover heb je tig-miljoen maal mensen staan, die bij lange na niet in machte zijn te overzien waar zij geschaad worden. Als ze het al kunnen, individueel in strijd moeten gaan (wel met een goede advocaat erbij neem ik aan) tegen de multinational en zijn 700+ (overdreven of onderschat!?) specialisten in schadezaken. Op hun beurt weer vertegenwoordigt door 10-tallen top-advocaatkantoren in alle belangrijke plaatsen in de wereld, welke daardoor vanwege belangenverstrengeling niet voor de klagers kunnen (zullen!) optreden.
In Europa gaan wij uit van recht voor iedereen en dat Justitia blind is voor geld of status. Maar is dat dan ook zo? Moet bij een duidelijke waarde voordeel voor de multinational en een onzichtbaar waarde verlies (het was toch immateriële schade) voor de tegenpartij (de klant) dan toch niet de zwakkere in deze ruilhandel beschermd worden tegen de sterkere? Of komen er over circa 300 – 400 jaar verontschuldigingen van de multinationals voor hun gedrag in de 20e en 21e eeuw, gelijk onze huidige verontschuldigingen voor de slavenhandel?
Het lijkt mij een unfaire strijd en een verloren positie voor de burger/klant. Zouden wij nu al niet – denkende aan de komende 7 generaties – de verantwoordelijkheid moeten nemen en deze evidente misstand aan de kaak stellen en, net als bij klimaatzaken, voor de rechter brengen om principiële besluitvorming op tafel te krijgen? Ook hier lijkt macht en economisch voordeel het beleid voor de komende eeuw vast te leggen.
ik ben benieuwd naar de reacties.