Een lezer vroeg me:
Sinds kort heb ik zonnepanelen op mijn dak. Dit systeem genereert data per paneel en deze data wordt (jammer genoeg) geupload naar de clouddienst van leverancier Enphase. De API om daar zelf bij te kunnen is onlangs opgeheven, maar hoe zit dat juridisch?De discussie achter die laatste link citeert het fundamentele argument: het is “MIJN” data, want hij komt uit mijn apparaten dus ik wil deze gewoon hebben. En ja, dan zeg ik altijd “data is niets” oftewel je hebt pech, maar dat is anno 2024 een klein beetje achterhaald.
Op 11 januari jl. is de Gegevenswet oftewel Data Act van kracht geworden. Deze verordening bevat expliciete regels over toegang tot data, met name ingegeven door de vraag om consumentenproducten (internet of things) uit te kunnen lezen. De kern is artikel 3:
Connected products shall be designed and manufactured, and related services shall be designed and provided, in such a manner that product data and related service data, including the relevant metadata necessary to interpret and use those data, are, by default, easily, securely, free of charge, in a comprehensive, structured, commonly used and machine-readable format, and, where relevant and technically feasible, directly accessible to the user.In gewoon Nederlands: je moet bij alle geproduceerde data kunnen en wel op een manier dat je er ook wat mee kunt doen. Bij aanschaf moet je vooraf kunnen achterhalen welke data en hoe, en welk volume je mag verwachten.
Dan heb je grapjassen die je snel een NDA opleggen want die data is zeer vertrouwelijk bedrijfsgeheim. Dat mag niet, zie artikel 5 waarin staat dat je die data aan een ander moet kunnen geven om er daar wat mee te doen:
Upon request by a user, or by a party acting on behalf of a user, the data holder shall make available readily available data, as well as the relevant metadata necessary to interpret and use those data, to a third party without undue delay, of the same quality as is available to the data holder, easily, securely, free of charge to the user, in a comprehensive, structured, commonly used and machine-readable format and, where relevant and technically feasible, continuously and in real-time.Beoogde use case is dat je zo jouw data in andermans app kunt gieten, zoals bij een dashboard van al je connected devices. Als data écht bedrijfsgeheim is, dan moeten de datahouder en de beoogde ontvanger (de app-exploitant, in het voorbeeld) afspraken maken over geheimhouding.
Hiermee is de situatie van de vraagsteller dus wezenlijk veranderd. Op grond van de Data Act kan zhij dus toegang tot die data eisen en wel zonder bijkomende kosten (“free of charge”, immers) en die vervolgens naar een eigen gegevensverwerkingstool gieten.
Men moet alleen nog wel even wachten: pas op 11 September 2025 (art. 50, 20 maanden na 11 januari) zullen alle bepalingen van kracht worden. Pas vanaf dat moment kan men juridisch afdwingen dat deze regels worden gevolgd, en kunnen toezichthouders boetes opleggen.
Arnoud
Ik heb zelf geen zonnepanelen, dus vergeef me mijn onwetendheid, maar ik vraag me af wat voor data dat is en wat het doel en nut is van het verzamelen van die data, met name voor dat bedrijf zelf. Gegeven dat het zonnepanelen zijn kan ik me niet meer voorstellen dan dat het data is over hoeveel stroom er opgewekt is en op welke tijden, en het resultaat van interne zelftesten van de apparatuur. Is er data waar ik niet aan gedacht heb? Wat wil die leverancier er precies mee, als het doel blijkbaar niet is om de klant toegang te geven tot die gegevens. Ik snap dat je als klant het prettig vind dat te kunnen zien, maar dit bedrijf wil het dus niet aan de klant zelf verstrekken, maar wel zelf hebben en dat begrijp ik niet goed.
Kan je dat uploaden helemaal uitzetten? Is er een netwerk-aansluiting die je er uit kan halen, of een wifi wachtwoord dat je kan aanpassen zodat die panelen niet meer kunnen uploaden? Als je er zelf niets aan hebt en er niet bij mag, waarom zou je het dan immer nog wel uploaden. Werken die panelen nog als je dat doet?
Kijk dan niet maf op als de pannelen zichzelf uitschakelen voor de “veiligheid”. Ze kunnen nu immers niet meer controleren of er nieuwe veiligheidsupdates klaar staan op de server van de fabrikant.
En ja als de panelen zo’n “feature” hebben, dan zullen ze ook stoppen met werken als de fabrikant ermee stopt en de servers uit zet.
Dat zou zomaar kunnen ja, wat op zichzelf al een goede reden is om geen Internet-verbonden zonnepanelen te nemen, als die uberhaupt bestaan. Ik snap op zich het argument dat je moet kunnen updaten wel; als er een bug in de firmware van de omvormer zit die onder omstandigheden brand of schade zou kunnen veroorzaken dan is het prettig dat die met een eenvoudige update op afstand verholpen kan worden. Waarom het zo gemaakt moet worden dat die connectiviteit dan ook verplicht is snap ik dan weer niet.
Eigenlijk zou er in de wet moeten staan dat in geval van faillisement de curator verplicht is om te zorgen dat dit soort apparatuur blijft werken, of dat er een laatste update gemaakt wordt die zorgt dat de apparatuur gewoon blijft werken zonder connectiviteit. Zodat je ook kan blijven fietsen bijvoorbeeld als je de fabrikant van je mooie e-bike ineens failliet gaat.
Maar goed, dat is een ander punt natuurlijk.
Het zijn niet de panelen zelf, maar de omvormers die vaak met het internet verbonden zijn. Mij lijkt dat geen essentiële functionaliteit. Mijn ouders hebben al sinds 1995 zonnepanelen en omvormers die nog prima werken, maar verder geen enkele mogelijkheid hebben tot het uitlezen van data. Het is handig dat je wat leuke grafiekjes kunt zien, maar die handigheid zou nooit moeten leiden tot het uitvallen van je systeem.
Bij de aanschaf van apparaten probeer ik altijd te achterhalen of een internet verbinding noodzakelijk is voor gebruik, en vermijd ik dergelijke producten (tenzij verbinden met internet de hoofdfunctie is), maar dat wordt steeds lastiger. Hier mag de wetgever consumenten ook wel eens bij gaan helpen, want de markt lost dit echt niet zomaar op.
Het is meer dan leuke grafiekjes; Bij mijn collega bleek een kabel van de zonnepanelen doorgeknaagd te zijn waardoor de opwek 0 was. Als je dat niet door hebt omdat je de omvormer niet uit kan lezen dan kun je een hoop geld mislopen.
Sterker nog. De omvormer heeft een feature dat deze zich uitschakelt in bepaalde situaties, zoals een uitval van het lokale stroomnetwerk of een te groot overschot op het net op het moment van terugleveren.
Overigens zijn dat verplichte features. Je wilt natuurlijk niet dat als een monteur van de netbeheerder bezig is met de infrastructuur dat deze onder spanning wordt gezet door je omvormer.
Of dat het lokale net wordt gepusht voorbij het de wenselijke voltagegrenzen (of frequentie).
Daar heb je geen internet voor nodig.
Je ziet dit steeds meer bij steeds meer ‘connected’ apparatuur. Je data of de aansturing wordt via het internet naar de fabrikant gestuurd en jij kunt er dan via een app bij.
Waarom? Om je reclame te sturen via de app. Om je (voor gebruik van de app) allemaal voorwaarden te laten accepteren waarmee jij je privégegevens te koop moet zetten.
En waarschijnlijk: Om abonnements-modellen te introduceren waarmee jij blijft betalen voor een apparaat dat je al gekocht hebt.
Voorbeeld: Bij een airco zouden ze een extra functie kunnen maken die de airco al aanzet als jij over 10 minuten thuis bent. De ‘aan/uit’ blijft gewoon gratis maar voor deze geweldige extra functie kunnen ze geld vragen.
Zonnepanelen: Met behulp van de data kun je zonnepanelen uitschakelen als de stroomprijs negatief is (en je betaalt voor opwekking) om maar eens iets te noemen. Voor een klein bedragje.
Dit zijn voorbeeldjes, de mogelijkheden zijn echt eindeloos. Geloof je het niet? Kijk naar HP waarbij je een printer koopt en dan een abonnement op inkt mag nemen. Audi die een abonnement op stoelverwarming wil verkopen.
Bedrijven willen steeds meer naar een abonnementsmodel waarbij ze continu inkomsten krijgen en niet de hele tijd apparaten hoeven te verkopen.
Enphase heeft de lokale toegang tot verbruiksgegevens opgeheven middels een firmware “update”. Sindsdien kunnen apps van derden die informatie alleen via de enphase servers bekijken. Lokaal kan je ook de verbruiksgegevens uitlezen en bewaren, maar dan moet je ingelogd zijn op de enphase cloud. De panelen blijven werken bij een meerdaagse internet storing, maar dan zijn verbruiksgegevens niet meer toegankelijk tenzij er andere meetapparatuur beschikbaar is.
Ik heb mezelf voorgenomen dat de volgende keer dat ik een dure aankoop ga doen van een smart apparaat, dat ik eerst een email ga sturen met daarin expliciete vragen. Waaronder of ik lokaal het apparaat kan aansturen en uitlezen.
Mocht het apparaat dit dan niet kunnen (omdat hij via de cloud gaat) of als de fabrikant later via een update zo’n actie doet (lokale toegang blokkeren), dan kan ik een garanticlaim indienen.
Dat doet mij denken. Als de economische levensduur van een product verstreken is en de fabrikant maakt het product bewust “stuk”, heb je dan alsnog een claim onder de garantie? Dan heb ik het over updates die (lokale-)features weghalen, niet over het offline halen van een server van online-features.
Vervolgens zou je wel blijven zitten met het verschil tussen gelijk hebben en krijgen. Voor 10k+ aan zonnepanelen zou dit echter misschien wel interresant zijn voor je rechtsbijstandverzekering, vooral omdat je volgens het Quelle-arrest naar de aanschafprijs kijkt voor defecten onder garantie en niet naar zelfbedachte dagwaardes aan de hand van gebruiksjaren.
zelfcorrectie: Quelle staat nog steeds een verbruiksvergoeding toe bij ontbinding en waarschijnlijk zou een leverancier (van bijvoorbeeld zonnepanelen) zeggen dat het te duur is om een software update speciaal voor mij te maken. Het alternatief is dan ontbinden en de gebruiksvergoeding is dan de volledige aanschafprijs als de economische levensduur verstreken is.
Dat zou nog een erg leuke rechtszaak worden voor de anti-zonnepanelen lobby:
“Rechter bepaalt dat de economische levensduur van een zonnepaneel maar 5 jaar is! Berekeningen tonen aan dat de klimaat-impact van het maken van een zonnepaneel niet in 5 jaar is terugverdiend! Zie je wel dat zonnepanelen niet aan een schoner klimaat bijdragen!”
De vraagsteller heeft het over data per paneel. Ik vermoed dat ze alleen de totale opbrengst tonen in de UI en niet per paneel. En dan allemaal van die grafiekjes over dagen, maanden, jaren, etc erbij… En dat het meer een kwestie is van dat het niet in de software zit, als dat ze de data niet willen geven.
Ik denk dat voor het merendeel van de klanten dat voldoende is. En is het soms ook: hoe meer data hoe meer vragen (bij een deel van de klanten) en dan heb je weer extra mensen op de klantenservice nodig… “Mijn opbrengst is maar 25% van wat vorige maand met mooi weer was. Dit moet om een defect gaan en valt binnen de garantie. Stuur nu een monteur langs!” “Meneer er is gelukkig niks aan de hand, u kijkt nu alleen naar de opbrengst van paneel C, als u links boven alle panelen…”
De leverancier gaat de data per paneel waarschijnlijk gebruiken voor automatische onderhoudsmededelingen. Zo van: “paneel B levert minder op dan de rest…” en dan een advies om de boel schoon te maken of een aanbod iemand langs te sturen daarvoor.
Je kan je afvragen waarom je die data in de cloud moet zetten en dat niet lokaal bijgehouden kan worden incl. evt. analyses op die data. Waarschijnlijk omdat een frontendje ontwikkelen op een database met verbruiksdata heel eenvoudig is. Of omdat ze de data nodig hebben voor onderzoek t.b.v. de algoritmes die onderhoudsmeldingen doen. Het zou me niks verbazen als binnenkort een groot merk iets gaat doen en al die verschillende zonnepaneel cloud diensten zullen stoppen.