De politie vordert vaak beelden van deurbelcamera’s waardoor adressen van nietsvermoedende burgers in strafdossiers terecht kunnen komen. Dat las ik bij Security.nl, dat zich baseert op onderzoek van BNR met de alarmerende tekst “Eigenaren van een deurbelcamera moeten hun videobeelden vaak onder dwang afstaan aan de politie”. Strafrechtadvocaten maken zich zorgen.
Al een jaar of vijf bestaat het initiatief Camera in Beeld, waarbij je als particulier met deurbel/beveiligingscamera jezelf kunt registreren in een centrale database waar de politie toegang toe heeft. Bij misdrijven gepleegd in de buurt weet de politie zo snel waar men aan moet bellen.
Alleen: omdat camerabeelden ook bijzondere persoonsgegevens kunnen bevatten, mag een agent daar juridisch gezien niet vrijwillig om vragen. Die moeten worden gevorderd, een formeel bevel dus, en de burger is dan verplicht daaraan mee te werken. Het verbaast me dan ook niets dat de politie “vaak vordert”, ik zou eerder verbaasd zijn als men “regelmatig informeel vraagt” en dan beelden meekrijgt.
In de praktijk blijkt het alleen wat ingewikkelder uit te pakken, zo laat BNR zien:
Advocaten waarschuwen ervoor dat de adressen van nietsvermoedende burgers zo ook in strafdossiers terecht kunnen komen. Een verdachte die gesnapt is door een cameradeurbel heeft namelijk het recht alle bewijsstukken tegen hem in te zien. Daaronder valt de vordering, met naam en adres van de eigenaar van de deurbelcamera. Alleen onder bijzondere omstandigheden kunnen die gegevens afgeschermd worden, bijvoorbeeld wanneer er ‘al vervelende ervaringen zijn met de dader’, zegt Luna van Heerwaarden woordvoerder Korpsleiding.(Dit geldt natuurlijk ook bij vorderingen van camera’s die niet in Camera in Beeld staan. Als een agent er bij buurtonderzoek achter komt dat een camera mogelijk bewijs heeft vastgelegd, dan kan ook dan al een vordering worden gedaan.)
Dat van dat naam en adres in het strafdossier heeft lang niet iedereen scherp. Je adres kan zelfs in het vonnis terechtkomen, zoals BNR met een voorbeeld laat zien:
In de nacht van 25 december 2019 omstreeks 02:00 uur is, aan de Hampshire ter hoogte van perceel [nummer 1] te Hengelo, een vrouw, naar later bleek: [slachtoffer 1] , liggend op de grond aangetroffen door getuige [slachtoffer 2].De anonimisering gaat niet verder dan het huisnummer, waardoor het voor betrokkenen best nog mogelijk kan zijn te achterhalen bij wie de beelden verkregen zijn. Ik weet alleen niet of dat erg is: die persoon heeft immers per definitie niet vrijwillig die beelden gegeven, ze zijn opgeëist door de politie. Maar bij een burenruzie waarbij de overbuurman 112 belde en na vordering beelden af gaf, kan ik me best voorstellen dat iemand verhaal komt halen.
Arnoud
In het verlengde hiervan: Jaren geleden is een studiegenoot op straat willekeurig in elkaar geslagen.
Toen hij aangifte ging doen met getuigen was het de politie snel duidelijk om welke ‘bekende van de politie’het ging. Er werd hem gevraagd of hij zeker wist dat hij aangifte wilde doen, want dan zou zijn naam en adres bij de zeer geweldadige dader terecht komen.
Ik snap dat je het recht hebt degene die jou beschuldigt te confronteren. Maar als jij een onbekend persoon aanvalt, dan zie ik niet waarom je daarbij die persoons volledige naam en adres hoeft te krijgen. Die ‘confrontatie’ kan gewoon in de rechtzaal en de enige die de naam hoeven te weten zijn de rechters. Ik zie het nut niet wat de verdediging heeft bij het weten van de naam en adres van een slachtoffer.
Zo gaan er wel heel veel geweldadige mensen vrijuit: ‘Je kan aangifte doen, maar dan komt de dader je misschien thuis opzoeken’.
Ik snap dat het voorbeeld dat van BNR is, maar wat een akelige zaak. Daarnaast, [nummer 2] is toch niet letterlijk huisnummer 2, maar gewoon het 2e nummer waarnaar verwezen wordt? Of is dat enkel de anonimisatie van de gepubliceerde uitspraak?
Inderdaad, tussen vierkante haken is eigenlijk altijd een anonimisering. Maar partijen krijgen een ongeanonimiseerd vonnis, dus kunnen dan lezen dat het nummer 51 of 6bis was. Specifiek bij dit voorbeeld weet ik niet zo goed waarom je dan daar verhaal zou halen.
Boeven zijn niet altijd de meest snuggere mensen (anders zouden ze allang weten dat misdaad meestal niet loont, en geen boef zijn geworden), en zijn dus heel goed in staat verhaal te gaan halen bij elke willekeurige derde die toevallig of zelfs onvrijwillig iets heeft gedaan wat hem niet aanstaat.
Precies. Behandel alle geboefte als psychisch gestoord en geef hetstandaard TBS, totdat er eventueel een werkende gewetensfunctie in zit. Zit die er niet in, dan stel het ergens ver van de beschaafde wereld te werk.
TBS is vreselijk duur, kost de samenleving bakken met geld. Het alternatief is op de lange duur ook niet duurzaam. Echter je hebt bij TBS andere (en veel meer, duurdere) specialisten nodig dan gevangenis. Verder zou je je eens in betekenis en geschiedenis van TBS kunnen verdiepen.
De AP zegt over het verstrekken van persoonsgegevens (en specifiek beelden van deurbelcamera’s) het volgende:
Als mijn camera alleen mijn private eigendom in beeld heeft, is de AVG niet van toepassing (op grond van artikel 2 lid 2 onder c AVG, ‘natuurlijke persoon bij de uitoefening van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit’), toch?
En vervolgens:
Als de AVG niet van toepassing is, hoe zou ik als particulier en leek dan moeten weten dat ik wél op grond van diezelfde AVG moet beoordelen of ik mag verstrekken?En tot slot:
Ik denk dat veel burgers gewoon mee zouden verstrekken als de politie erom vraagt.Ik vind het veel gevraagd van de burger om te handelen op “Voldoet de verstrekking aan de politie niet aan de AVG? Dan moet u het verzoek weigeren.”
Al is het maar omdat de politie niet verzoekt maar vordert krachtens het wetboek van strafvordering. Niet meewerken is dan een strafbaar feit, en niet meewerken omdat jij denkt dat de vordering de AVG schendt is dan zeg maar heel spannend voor jouw strafblad (en VOG, als je die nodig hebt voor je werk).
Inderdaad, ik denk dat als een agent het gewoon vraagt dat 90% de beelden meegeeft. Maar de advocaat van de verdachte zal heel snel zien dat er geen vordering in het dossier ziet en op die basis vragen het bewijs uit te sluiten. Als politieagent zou ik daar dus wel alert op zijn.
Als de politie zonder vordering beelden bij een derde opvraagt dan lijkt me toch niet dat enig grondrecht van de verdachte is geschonden, en ook niet dat er sprake is van aanzienlijke schending van een belangrijk strafvorderlijk voorschrift. Het recht van verdachte op een eerlijk proces is lijkt me ook niet geschonden. Ik zie dan ook niet waarom er sprake van bewijsuitsluiting op grond van art. 359a Sv zou zijn. Omdat alleen de rechten van een ander dan verdachte geschaad zijn lijkt me dat er helemaal geen gevolg aan het vormverzuim verbonden hoeft te worden.
Het geschonden grondrecht zou dan zijn bescherming van persoonsgegevens zijn, gezien de politie nu gegevens over zijn etnische afkomst e.d. te pakken heeft gekregen. De bijzonder gevoelige status van zulke gegevens maakt dat toch wel iets meer dan triviaal. In dit arrest oordeelde de HR langs die lijn, maar gaf niet expliciet aan welke gevolgen dat zou moeten hebben. In deze zaak kwam de Rb. Rotterdam tot dezelfde conclusie als jij. Dus ik denk dat het inderdaad incidenteel wel te repareren is, maar als de politie structureel Strafvordering zou negeren dan zou dat toch anders uit moeten pakken denk ik?
Uit HR 1 december 2020, ECLI:NL:HR:2020:1889 volgt inderdaad dat als de politie dit stuctureel zou doen bewijsuitsluiting zou kan volgen (r.o. 2.4.4) omdat dat dan meespeelt met de beoordeling van de ernst van het vormverzuim. Tegelijkertijd vraag je je af hoe ernstig het is dat de politie om de beelden vraagt in plaats van ze te vorderen, zeker daar waar ze ze al mogen vorderen. Ik vraag me af of, zelfs al zou de politie dit structureel doen, bewijsuitsluiting zou volgen. Schending van de persoonlijke levenssfeer is volgens mij standaard geen reden voor bewijsuitsluiting; volgens hetzelfde arrest zou strafvermindering dan geschikt kunnen zijn (r.o. 4.3.2).
Mag een burger vrijwillig aanbieden om een getuigenverklaring af te leggen en daarbij bescheiden over te leggen?
Wat is het fundamentele verschil tussen vrijwillig aanbieden en aanbieden na een niet dwingend verzoek?
Het verschil is dat een burger bij zo’n verzoek de indruk kan krijgen dat hij mee móet werken. Een politieagent in vol uniform kan zeer veel indruk maken, en als dat gesprek wat snel gaat dan zou de burger wellicht niet op het idee komen dat hij “nee” mag zeggen. Of de agent reageert teleurgesteld of gefrustreerd en dat geeft weer de indruk dat de burger iets strafbaars zou doen. Om de burger tegen zichzelf te beschermen, is dus bedacht dat de agent toestemming van de officier van justitie moet hebben. En specifiek als de vraag om bijzondere persoonsgegevens gaat, moet ook nog de onafhankelijke rechter-commissaris goedkeuring (machtiging) geven.
Iemand die zelf naar het politiebureau fietst en een verklaring aflegt, zal daar over nagedacht hebben. Daar kun je de vrijwilligheid dus wel bij aannemen.
Arnoud, een hypotetische vraag uit nieuwsgierigheid:
Stel je voor dat mijn camera beelden opneemt van iemand uit de buurt die een misdrijf begaat (zeg, iemand zwaar lichamelijk letsel toebrengt). Als de politie dan weet dat ik een camera heb zullen ze die beelden willen hebben, en die dan vorderen zodat die als bewijs kunnen dienen. Als ik niet meewerk is dat strafbaar.
Wat nu als ik bij mezelf denk “Ja die persoon die ken ik, die is zeer aggressief, dus als die weet dat hij dankzij mijn camerabeelden veroordeeld is dan komt ‘ie vast verhaal halen, of wraak nemen op mij of mijn gezinsleden”, en daarom wis ik die beelden direct, dus nog voordat de politie kans heeft gehad aan te bellen om die beelden te vorderen. Is dat dan ook strafbaar?
Dat is een goeie vraag. Artikel 189 Strafrecht regelt onder meer de strafbaarheid van het wegmaken van bewijs (tot 6 maanden cel):
We nemen even aan dat het gaat om een misdrijf, zoals een overval, beroving of mishandeling. Bij overtredingen (door rood licht rijden) is dit artikel niet van toepassing.
Het opslagmedium met de videobeelden van het misdrijf (of sporen daarvan, zoals vluchtende dader) is een ‘voorwerp’ in de zin van dit artikel. Per definitie zijn we na het moment van het misdrijf, en je onttrekt dat medium aan het onderzoek want je gooit de data erop weg zodat er niets meer te onderzoeken over is. De enige vraag is dan nog of je dit doet met het genoemde oogmerk: het misdrijf bedekken (verhullen, verbergen) of de opsporing/vervolging bemoeilijken.
Er is een uitspraak uit 2013 waarin een discotheek-eigenaar videobeelden van een mishandeling voor zijn deur had gewist met als motivatie de reputatie van de disco te beschermen. Dat is alleen geen legitiem motief: alleen de angst om zélf vervolgd te worden op basis van die beelden, of directe bloedverwanten beschermen kan een grond zijn (lid 3).
Mijn conclusie is dus: ja, als je videobeelden wist terwijl je weet dat er een misdrijf op staat, dan is dat strafbaar. Gebeurt het wissen automatisch na 72 uur en hoor je pas daarna dat je daarmee bewijs hebt gewist, dan ben je niet strafbaar want dan ontbreekt de opzet.
Dat is wel pijnlijk dan, zeker als je het niet doet met het oogmerk de opsporing te bemoeilijken, maar met het oogmerk om niet het slachtoffer van vergelding te worden, waarbij die twee dan natuurlijk in feite hetzelfde zijn; zonder vervolging geen vergelding.
Is er niet elders in de wet een soort uitsluitingsgrond geregeld voor dit soort gevallen waarop je je zou kunnen beroepen? Iets als een aanmerkelijk belang tot het beschermen van jezelf, je naasten en je eigendommen, of een soort verschoningsrecht om jezelf te beschermen tegen vergelding? De wet zal vast iets zeggen als “dan belt u maar de politie voor bescherming”, maar goed in de praktijk weten we natuurlijk dat de politie echt niet tot in lengte van dagen een agent bij je voor de deur gaat zetten om je te beschermen tegen een op wraak beluste buurtbewoner.
De vraag is natuurlijk wel of het in het geval van Gregorius om ‘sporen van het misdrijf’ gaat die hij wil wissen.
Hij wil alleen de identiteit van de pleger, niet de details van het misdrijf zelf, wissen. Maar helaas kan hij niet, of moeilijk, slechts het gezicht van de dader wissen…. dus dan maar de hele opname.
Net zoals de reden ‘ik wist het het niet’ voldoende is om niet strafbaar te zijn, kan er ook best betoogd worden dat een andere reden (‘ik wilde alleen een deel deleten maar dat ging technisch niet’ of ‘ik wilde het opnamemedium opnieuw gebruiken’) voldoende is.
Op zich is en blijven de opname en het opnamemedium jouw eigendom, om vrij over te beschikken. Iedere beperking op het eigendomsrecht moet nauw geinterpreteerd worden, dus iedere geloofwaardige reden waarom je de opname niet kunt tonen zou genoeg moeten zijn om aan strafbaarheid te ontsnappen.
Ook is het oogmerk van Gregorius niet ‘om de vervolging te bemoeilijken’. Zijn oogmerk is om niet aan wraak bloot te staan. Het wissen van de opname is slechts het middel dat hij daartoe inzet, niet zijn oogmerk.
En dan komen we nog bij jouw befaamde stelling ‘data is niets’. Hoe kun je strafbaar zijn als je ‘niets’ vernietigd hebt?
Ik hoor wat je zegt maar het strafrecht werkt niet zo. En dat kan grote gevolgen hebben voor mensen die redeneren zoals jij doet nadat ze een vordering tot afgifte hebben gekregen. Ik maak hier een blog van want dit is te belangrijk.
‘nadat ze een vordering tot afgifte hebben gekregen’
Dat maakt wel een heel verschil. Dat had ik niet in de vraag van Gregorius gelezen.
De makkelijkste manier om dit te voorkomen is je deurbelcamera niet op de openbare weg te richten. Daarmee voldoe je ook gelijk aan de spelregels van de Autoriteit Persoonsgegevens.
Verder kun eventuele beelden die je toch hebt gemaakt na een niet al te lange periode automatisch wissen, zodat er niets meer de vorderen valt. (Het enige wat ik niet kan aanraden is die beelden te wissen nadat de vordering is ontvangen, dan ben je ook strafbaar bezig.)
Die camera’s zijn toch bedoeld om te zien of er een pakketbezorger voor je deur staat? Waarom zou je die beelden überhaupt langer dan technisch noodzakelijk bewaren?
Een crimineel is iemand zonder geweten.Die kan ook op een willekeurig slachtoffer wraak nemen. of zoals we gezien hebben op familie.