Sinds kort laten vier grote verzekeraars je de schade zelf betalen als je bij een ongeval aan het appen was achter het stuur. Dat meldde het AD, dat gelijk voorrekent dat dit kan oplopen tot miljoenen euro’s en je persoonlijk faillissement. Oké dan. Maar hoe zit dat juridisch?
Als voorbeeld pak ik dan de nieuwe WA-polisvoorwaarden van Interpolis er bij. Die vermelden bij de algemene uitsluitingen:
De bestuurder vertoont zeer gevaarlijk rijgedrag zoals staat in artikel 5a van de Wegenverkeerswet. Bijvoorbeeld: de bestuurder houdt een mobiele telefoon vast of typt hierop een bericht tijdens het rijden.Artikel 5a Wvw begint als volgt:
Het is een ieder verboden opzettelijk zich zodanig in het verkeer te gedragen dat de verkeersregels in ernstige mate worden geschonden, indien daarvan levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is. Als zodanige verkeersgedragingen kunnen de volgende gedragingen worden aangemerkt:En dan volgt een lijst verkeersgedragingen, waaronder “gevaarlijk inhalen” maar ook “tijdens het rijden een mobiel elektronisch apparaat vasthouden” (sub 1 onder k). Dat is de wettelijke term voor een mobiele telefoon (zoals in art. 61a Rvv gebruikt).
Wat de verzekeraar dus zegt, is feitelijk: als er sprake is van een overtreding van artikel 5a Wvw, dan hoeven wij niet uit te keren. En appen of je mobiel vasthouden is een voorbeeld van zo’n overtreding. Oftewel: we keren niet uit wanneer bewezen is dat je je telefoon vasthield tijdens het rijden.
Dit is wat kort door de bocht (ja sorry). Enkel zo’n gedraging vertonen is niet genoeg om artikel 5a te overtreden. Allereerst moet die gedraging opzettelijk zijn begaan. Volgens de minister zal dat bij veel van die regels “niet anders dan opzettelijk” kunnen spelen. Te hard rijden kan per ongeluk, maar je telefoon springt niet zelf in je hand.
Verder moet ook apart bewezen worden dat van de gedraging “levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is”. En dat vereist meer dan een theoretische optie, het zal concreet in die situatie gespeeld moeten hebben.
Interpolis rechtvaardigt de keuze met deze zeer recente cijfers:
Daarin geeft 15% van de respondenten aan enkele of meerdere keren in een gevaarlijke situatie terecht te zijn gekomen door gebruik van de telefoon in het verkeer. Ook is 1 op de 5 het (zeer) eens met de stelling dat ze vaak afgeleid worden door de telefoon in het verkeer, zelfs als ze er niet actief mee bezig zijn. 64% van de deelnemers van het onderzoek is bereid volledig offline te rijden, maar toch wordt dat niet altijd gedaan. De mobiele telefoon leidt nog vaak tot onverantwoord gedrag.Alles bij elkaar vind ik het dus een goede stap, zij het dat er natuurlijk altijd weer onbillijke gevallen zullen opduiken. Een risico waar ik nog bang voor ben: mensen die liegen over telefoongebruik uit angst voor personlijk faillissement, waarna de verzekeringsuitkering geweigerd wordt wegens opgeven onjuiste informatie.
Arnoud
Niet helemaal akkoord.
Er zijn situaties (niet eens theoretisch) waarin er een onbedwingbare impuls is om die telefoon op te pakken: familieleden met medisch probleem, de persoon die je net hebt afgezet op Schipol of het station heeft mogelijk iets in je auto laten liggen, etc.
Ook zijn er ingesleten reflexen die (zonder bewuste beslissing, dus zonder opzet!) ervoor zorgen dat je de telefoon oppakt als het ding rinkelt of pingt.
Ik zie dus wel wat ontsnappingsmogelijkheden voor die opzettelijkheid, op basis van ‘natuurlijk’, te verwachten, gedrag van de bestuurder,
Wat ik me afvraag is hoe het juridisch zit met de slachtoffers. Als verzekeraars zeggen dat ze de schade niet dekken, moeten de slachtoffers die dan gaan halen bij de veroorzakers van de schade? Of krijgen de slachtoffers gewoon hun schade vergoed van de verzekeraar en moet de verzekeraar maar zien hoe ze dat bedrag dan kunnen terugvorderen.
Ik hoop het laatste. We hebben een systeem met verplichte WA-verzekering zodat je weet dat als je schade krijgt dat je dat zeker vergoed krijgt [1]. Als verzekeraars weigeren schade te vergoeden werkt dat systeem niet meer.
[1] Ja; er zijn mensen niet die onverzekerd rondrijden, maar als ze je pakken krijg je een forse boete. Bovendien is er een fonds om schade veroorzaakt door onverzekerden te dekken, dat door ons allemaal betaald wordt.
Die positie blijft onveranderd. Hun verzekering keert hun schade uit, en verhaalt deze bij de dader. Het verschil is dat normaal dat verhaal via de verzekering van de dader zou gebeuren, en dat die stap nu wordt overgeslagen en de dader direct wordt aangesproken.
Hoe zit dat dan bij voetgangers en fietsers? Die hebben geen verzekering voor schade veroorzaakt door automobilisten.
En ook bij automobilisten is het dan de verzekeraar van het slachtoffer dat met de kosten blijft zitten als de dader niet genoeg geld heeft. En dus moet dat slachtoffer alsnog indirect (via een verhoogde premie) zelf de schade betalen.
Dan blijft dit een maatregel waarbij een verzekeraar schade veroorzaakt door hun klanten afwentelt op de maatschappij, wat knaagt aan het principe “iedereen moet WA-verzekerd zijn opdat schade die te hoog is om te betalen niet afgewenteld worden op de maatschappij”.
Hier zit een hele verzekeringsrechtelijke set complicaties aan vast. In algemene zin zal de verzekeraar een punt hebben – of ze dat in specifieke gevallen ook richting slachtoffer kunnen doen… not so sure!
In algemene zin: de verzekeraar van het slachtoffer zal niet hoeven uitkeren. Dus Interpolis zal wellicht een kluif hebben om nadat zij wél hebben uitgekeerd bij hun klant de schade te verhalen.
Dit alles gaat toch alleen over richting dader/veroorzaker van de schade? Artikel 5 WAM:
Dus ook als je 100% moet bijdragen als bestuurder omdat je zat te appen, dan nog moet de verzekeraar die 100% uitkeren aan het slachtoffer.
Volgens mij moet het woordje “niet” weg…
Is hier ook een haakje om ‘zwakkere verkeersdeelnemers’ verantwoordelijk te maken? Niets ergers dan fietsers zonder licht, al dan niet met noice-cancelling koptelefoon. Sinds de dag dat ik een rijbewijs heb zorg ik voor goede verlichting op mijn fiets, maar er mag echt wel iets meer verantwoordelijkheid gelegd worden bij fietsers die niet 10.- willen uitgeven aan twee lampjes.
Zonder licht rijden staat niet in de opsomming van artikel 5a
Hoe gaat het dan met spraakgestuurde bediening van je telefoon? Ik kan in mijn auto via spraak een bericht laten afspelen of laten opstellen (dus, ‘getypt’, geen spraakopname) en versturen. Ik raak mijn telefoon dus niet aan, en ben volgens art. 5 Wvw (sub 1, k, dank Arnoud) dus niet verkeerd bezig – maar als men mijn WhatsApp op zou vragen zou het lijken alsof ik dat bericht tijdens het rijden heb ingetypt.
Interessant bewijsprobleem. Ik zou geneigd zijn dit toch net zo riskant te noemen, omdat je toch naar je scherm staart tijdens het dicteren – al is het maar om te lezen of de spraakherkenning je tekst goed herkende. Dat valt dan onder “of bericht typen” denk ik.
Nee hoor. Ik doe dit ook via Android Auto en je hoeft er niet voor naar je scherm te kijken. Je spreekt je bericht in, het systeem leest voor wat het verstaan heeft en vraagt of je dat wil versturen of niet. Het is wat dat betreft vergelijkbaar met handsfree bellen.
Ook dan ben je afgeleid; je moet je concentreren op het gesprek. Passagiers moeten mij bijvoorbeeld niet vragen te rekenen tijdens het rijden.
Het scheelt dat je zelf kan bepalen wanneer je een bericht wil sturen en dus ook wanneer je je op de terugkoppeling van Android Auto moet focussen. Wat dat betreft is het niet gevaarlijker (of überhaupt anders) dan handsfree bellen, en dat is gewoon toegestaan. Of het wenselijk is dat handsfree bellen toegestaan is, is weer een andere discussie.
Voldoet deze verzekering dan nog wel aan de eisen die in de WAM gesteld worden aan een WA-verzekering? “De verzekering moet […] dekken de burgerrechtelijke aansprakelijkheid, waartoe het motorrijtuig in het verkeer aanleiding kan geven”.
Vrijwel álle ongelukken zijn namelijk terug te leiden zijn tot één van de items die in artikel 5a genoemd worden: met “overschrijden van de krachtens deze wet vastgestelde maximumsnelheid”, “niet verlenen van voorrang” en “door rood licht rijden” heb je de belangrijkste wel te pakken.
Maar lang niet altijd worden die opzettelijk begaan en lang niet altijd is de impact daarvan dat er levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel te duchten is. Beide eisen moeten voldaan zijn voordat artikel 5a van kracht wordt.
Ik begrijp niet helemaal wat er precies veranderd is. Het plegen van zware overtredingen was toch al geruime tijd een reden voor verzekeraars om te proberen de schade op de dader te verhalen? Dat heet iets als “opzet grove schuld”. Als jij met 200km/h over de vluchtstrook rijdt en een ongeluk veroorzaakt dan moet je er niet op rekenen dat het dan is afgedaan met wat minder schadevrije jaren. Waarom dan nu zo expliciet dat “Vasthouden van een mobiel elektronisch apparaat”? Dat staat niet voor niets duidelijk benoemd als een van de zaken in artikel 5.
Ik zie het voornamelijk als signaal: aangeven dat het écht afgelopen moet zijn met dat mobiel bellen achter het stuur. Ook is deze herziening van de algemene voorwaarden juridisch van belang. Door het expliciet te benoemen, kan niet meer ter discussie staan of de verzekeraar wel echt beoogd had ook deze overtreding als ‘zwaar’ aan te merken.
“Een risico waar ik nog bang voor ben: mensen die liegen over telefoongebruik uit angst voor personlijk faillissement, waarna de verzekeringsuitkering geweigerd wordt wegens opgeven onjuiste informatie”
Diegene die liegt uit angst voor persoonlijk faillissement (de aansprakelijke) is niet dezelfde als diegene met de grootste noodzaak tot de verzekeringsuitkering (de derde)?
Wat ik vermoed dat er gaat gebeuren is dat verzekeraars blijven uitkeren (de premies en uitkeringen gaan niet omlaag; de derde blijft de verzekeraar kunnen aanspreken voor de wettelijke aansprakelijkheid), maar verhaal gaan toepassen op de verzekeringsnemer. Dan kan de verzekeringsnemer wel failliet gaan, maar wordt in ieder geval de derde niet in de rechten geschaad. Dat laatste is eigenlijk m.i. het belangrijkste (positieve) gevolg van de verplichtstelling van WA. Dat als je een ongeluk overkomt door schuld van een ander, je gecompenseerd / geholpen wordt.
De leugenaar zou de veroorzaker zijn, zeg maar de automobilist die zat te appen met de telefoon. Degene die de verzekeringspenningen wil hebben, is degene die aangereden is en dood is of ernstig letsel heeft. Die spreekt dus de WA-verzekeraar van de automobilist aan, en die zal dan zeggen “nee ho niet gedekt want ernstig misdrijf”. Je hebt dan ondertussen wel diens gegevens dus je kunt het daar verhalen.
Ik zit even te kijken hoe het dan verder gaat. De situatie lijkt vergelijkbaar met iemand die zonder rijbewijs rijdt, ook dan dekt de WA het niet. Volgens deze advocaten moet de verzekeraar wettelijk verplicht dan tóch de schade dekken naar de aangereden partij. De verzekeraar verhaalt dat dan dus op de eigen, niet-gedekte klant.
Exact. Dat was mijn toevoeging uit de praktijk, zonder dat ik het met de juiste woorden kon vinden. De restclaim ligt (toch?) vaak bij de verzekeraar en dat maakt deze aanpassing eigenlijk in mijn beleving een stukje positiever. Ze passen de voorwaarden aan, waarbij ze prima weten dat de schadelast weinig verandert, maar vooral voor de signaalwerking. De verzekeraars halen een hele hoop lastige situaties naar binnen, om een juist signaal te geven over verkeersveiligheid.
Er is wel een andere beweging in de WA-markt die hier wellicht tegenin werkt. Dat is directe schadeafhandeling. Daar is nu letsel en overlijden nog buiten scope. Letsel zijn veruit de duurste claims en lastigste gevallen. Al denk ik toch echt dat het niet aannemen van een schade van een derde vanwege aansprakelijkheid-maar-geen-dekking niet door de PARP zou komen. Al is klantbelang vs. belang derde een onderwerp op zich.
En als de fietser met een mobieltje in de hand, zonder licht, door rood, tegen een auto aan fietst. Mag je vanwege dat mobieltje dan als automobilist onder de ‘auto altijd minimaal 50% verantwoordelijk’ uitkomen? (Laat me raden: nee?)
Nee want
Dat gaat bij een fietser (en al helemaal tegenover een auto) bijna nooit op
Zo’n figuur gaat de schuldsanering in en de gemeenschap, ook de niet-autorijders betalen de rekening.