anne frank Archives - Ius Mentis

Het auteursrecht op het dagboek van Anne Frank is nog jaren van kracht, blogde ik eind november. Het Zwitserse Anne Frank Fonds stelt dat Annes vader Otto medeauteur van het dagboek is, en aangezien Otto Frank pas in 1980 overleed, zou het verval van het auteursrecht pas vanaf die datum berekend worden in plaats van vanaf 1945, Annes overlijdensjaar. Ondertussen is het 2016, dus hoe zit het nu?

Dat touwtrekken over het auteursrecht zal nog wel even duren. Heel toevallig verscheen 29 december een vonnis (via) van de rechtbank Amsterdam, waarin het Anne Frank Fonds uit Basel optrad tegen de Nederlandse Koninklijke Academie voor de Wetenschappen. De KNAW wilde wetenschappelijk werk verrichten aan het dagboek, maar het Fonds vond dat auteursrechtinbreuk, met name omdat er integrale kopieën zouden rond gaan zwerven binnen die organisatie.

De eerste vraag is dan: zit er nog wel auteursrecht op die werken? Volgens de hoofdregel niet. Auteursrechten vervallen 70 jaar na de dood van de maker, en voor Frank zou dat dan dus per 1 januari 2016 het geval zijn geweest.

Deze regel geldt echter alleen bij werken die bij leven van de auteur zijn gepubliceerd. Dat is met het dagboek niet het geval: de eerste uitgave verscheen pas in 1947, twee jaar na Annes dood. Het wordt dan wat ingewikkeld: de termijn is dan 50 jaar na de eerste publicatie, mits dat maar minstens even lang is als 70 jaar na het sterfjaar van de maker. Nee, daar is nul logica aan te ontdekken, maar dat komt door de verlenging van het postmortem auteursrecht van 50 jaar na 70 jaar.

Volgens de rechtbank:

Een deel van de werken is opgenomen in “Het Achterhuis”, gepubliceerd in 1947. Voor dat deel gold een termijn van 50 jaar na de publicatie, zodat deze op 1 januari 1998 in het publieke domein zouden zijn gevallen, indien de wet in 1995 niet was gewijzigd. Ingevolge de wetswijziging geldt echter dat de termijn is verlengd tot 70 jaar na het overlijden van Anne Frank.
Voor de delen die voor het eerst zijn openbaar gemaakt in de editie van 1986 gold op grond van de regeling van voor 1995 dat die delen eerst in het publieke domein vallen 50 jaren na 1 januari 1987. Deze beschermingstermijn is op grond van artikel 51 Aw door de wetswijziging in 1995 niet verkort.

Volgt u het nog?

Het KNAW legde zich hierbij neer, zodat de rechtbank er formeel geen uitspraak over doet, maar het zet wel een precedent. Derhalve lijkt het er nu op dat het auteursrecht op de 1986-editie van het dagboek doorloopt tot 50 jaar na 1986, 1 januari 2037 dus. Ik ben dan nog net niet met pensioen geloof ik. En ja, dat is frustrerend.

Arnoud

Het auteursrecht op het dagboek van Anne Frank verloopt niet binnenkort, maar is nog decennia van kracht, las ik in de Volkskrant. Het Zwitserse Anne Frank Fonds stelt dat Annes vader Otto medeauteur van het dagboek is, en aangezien Otto Frank pas in 1980 overleed, zou het verval van het auteursrecht pas vanaf die datum berekend worden in plaats van vanaf 1945, Annes overlijdensjaar. Bij Torrentfreak vraagt Falkvinge zich af waarom niemand zich daar boos over maakt. Ja, goeie vraag.

De duur van het auteursrecht is vrijwel iedereen een doorn in het oog. Ik moet de eerste jurist nog tegenkomen die kan uitleggen waarom het een goed idee is dat het auteursrecht zo lang duurt – en de eerste die de verlengingen van die auteursrechtduur kan rechtvaardigen al helemaal. Want met enige regelmaat wordt de duur van het auteursrecht een stukje opgerekt; volgens boze tongen omdat er dan muizen met geld in diverse wetgevende gremia rondspoken.

Dit verhaal riekt naar hetzelfde. Het idéé dat de dagboeken van Anne Frank niet door haar geschreven zijn, of dat haar vader er mede aan geschreven heeft, overleeft de giecheltoets niet. Had dat éven iets eerder gezegd, dan had de wereld geweten dat we niet een oprecht dagboek van een knap schrijvend meisje met een zeer tragisch leven lazen, maar een coproductie. Zoals BoingBoing zeggen ze het zo:

[B]y claiming that Otto Frank is co-author (rather than “compiler” or “editor”) of his daughter’s diaries, the Foundation is arguing that the diaries don’t represent Anne’s views and thoughts, but rather, that they have been intentionally distorted by her father to the point where they can no longer be said to be a faithful rendition of her diaries.

Los daarvan: waarom zeg je dat nú, in plaats van bij alle uitgaven van het dagboek sinds, eh, de eerste uitgave van dat dagboek? Waarom al die tijd Otto Frank zijn auteurschap ontzegd?

En het ergste is – men doet het niet eens uit kwade wil, om het publiek domein te perverteren of de mensen iets af te nemen. Auteursrecht is een mensenrecht, dat boek hóórt gewoon beschermd te worden want zo is er controle op wie er wat mee doet, en ga zo maar door. Het idéé dat er een publiek domein is, en dat het goed is dat werken daarin terechtkomen, dat ontbreekt volledig.

Dit verklaart ook waarom discussies over uitzonderingen op het auteursrecht zo raar lopen. Wie ze verdedigt, is éigenlijk een beetje een piraat en een auteursrechtdief, die met mooie praatjes iets recht wil praten wat krom is. En als er al eens een rechter in meegaat, dan is dat in principe een misslag waar we het bij de volgende zaak nog maar eens over moeten hebben. Zie de continue discussie over de hyperlink-uitzondering van het Hof van Justitie. Terwijl vonnissen waarin iets wél onder het auteursrecht valt, vanaf dag 1 vaste jurisprudentie worden.

Het is dat afgekaderde denken, dat idee dat auteursrecht een vanzelfsprekend recht is waar eigenlijk niet aan getornd kan worden, waar ik me zo aan erger. Auteursrecht ís geen vanzelfsprekendheid. Het is geen natuurrecht zoals eigendom. En kom me niet met het Anhauser Busch-arrest aan dat het eigendom noemt: vergelijkbare arresten noemen ook pensioenaanspraken eigendom. En nee, ook artikel 27 lid 2 UVRM beslecht dat pleit niet. Grondrechten zijn principes, goede ideeën die nader uitgewerkt moeten worden. Geen harde regels.

Maar goed. Ik voel me weer cynisch worden, en daar wordt het meestal niet gezelliger van. Het is een discussie waar je niet uitkomt. Ik zou graag de nuance zoeken, hoe vullen we een auteursrecht in zodat recht wordt gedaan aan de auteur én het publiek kan profiteren van werken die dankzij het auteursrecht worden geschapen. Maar (zoals trouwens bij vrijwel elke politieke discussie tegenwoordig) ruimte voor die nuance is er gewoon niet. Je bent óf maximalist óf auteursrechtafschaffende piraat. En dat is een bloody shame.

Arnoud

Tag: anne frank

Is het dagboek van Anne Frank nu publiek domein ondertussen?

‘Auteursrecht Anne Frank nog jaren van kracht’