Kansspelautoriteit heeft EA onterecht dwangsom opgelegd om FIFA-lootboxen

De Kansspelautoriteit (Ksa) had FIFA-maker Electronic Arts (EA) en zijn Europese dochterbedrijf in 2019 geen dwangsom mogen opleggen, las ik bij Nu.nl. Dit blijkt een uitspraak van de Raad van State te zijn, die kort gezegd oordeelt dat een lootbox in een groter spel niet als een zelfstandig gokspel gezien hoeft te worden. Dat is nogal verrassend.

De Raad legt uit hoe lootboxen bij EA werkt:

Een speler begint met een starterspakket en hij kan zijn team vervolgens aanpassen en verbeteren. Dat kan door virtuele voetballers of in-game items op de virtuele transfermarkt voor FUT-munten te verhandelen of te ruilen met andere spelers. Daarnaast kan een speler een pack (een digitaal pakketje) verwerven, waarvan de precieze inhoud niet vooraf bekend is en dat virtuele voetballers of andere in-game items bevat. De inhoud van de packs kan worden verhandeld op de virtuele transfermarkt. Deze zaak gaat over deze packs (ook wel “loot boxes” genoemd) en de vraag of deze moeten worden aangemerkt als een kansspel in de zin van de Wok.
De Ksa meende van wel, en had EA dan ook een last onder dwangsom opgelegd die bij de rechtbank in stand werd gehouden. Daar was de discussie of je wel iets van waarde kon winnen. Dat bleek het geval, onder meer omdat EA via haar virtuele muntsysteem een officiële markt had gecreëerd.

Bij de hoogste bestuursrechter (waar je bij boetes van toezichthouders uiteindelijk uitkomt, dus niet bij de Hoge Raad) ging het ineens over een ander onderwerp:

De Afdeling volgt EA in haar betoog dat de praktijk is dat gamers de packs alleen openen met het oog op het spelen van virtuele voetbalwedstrijden. Daarbij neemt de Afdeling in aanmerking dat de packs worden verkregen en geopend in de FUT-modus. EA betoogt dat 92 procent van de packs wordt verkregen door spelbetrokkenheid. Gamers kunnen door hun behendigheid FUT-munten verdienen, die zij verkrijgen door wedstrijden te spelen en in-game opdrachten te voldoen.
Oftewel, het is niet zo dat je tijdens een potje voetbal even naar het casino gaat. Je neemt een gok tijdens het spel om je prestaties in de wedstrijd (hopelijk) te verbeteren. Dat je de packs ook los kunt kopen buiten wedstrijden om, maakt dat niet anders: dat is een beperkte kleine groep, en niet de hoofdmoot van het spel. Vanwege deze integratie tussen het kanselement en de wedstrijd, mag je de packs, de loot boxen dus, niet als een apart kansspel benoemen.

Gevolg is dat het besluit van de Ksa geheel onderuit gaat, en EA dus vrolijk door mag gaan met haar lootboxen. Dat betekent niet automatisch dat álle lootboxen in alle games nu weer legaal zijn. De Raad van State geeft immers nadrukkelijk aan dat het gaat om kansspelen die verweven zijn in een behendigheidsspel, waardoor het gokken echt ondergeschikt is aan het werkelijke spel. Ik zou bij bijvoorbeeld een open world RPG een hier en daar te koopstaande schatkist met niet te voorspellen inhoud nog steeds een verboden kansspel noemen. Dat is echt een gok op zich, en er is dan geen directe relatie met het rollenspel dat je aan het spelen bent.

Arnoud

Kansspelautoriteit mag EA dwangsom opleggen voor FIFA-lootboxen

De Kansspelautoriteit (Ksa) mag FIFA-maker Electronic Arts (EA) en zijn Europese dochterbedrijf beide een dwangsom van 250.000 euro per week opleggen, zo las ik bij Nu.nl. Dit naar aanleiding van een vonnis van de rechtbank Den Haag dat een besluit van de Kansspelautoriteit hierover in stand liet. Het gaat natuurlijk om de lootboxen die in dit voetbalspel verwerkt zijn; “digitale aankopen waarvan de inhoud niet op voorhand bekend is” zoals Nu.nl dat noemt of een “gokelement” zoals de Ksa het noemt. En daarbij dan de vraag, valt dit onder de definitie van een verboden kansspel?

De lootbox is al een tijdje controversieel – de term die je als gebruikt als je eigenlijk weet dat het niet mag maar de commerciële belangen bij het ding zo groot zijn dat je even voorzichtig wil zijn. Maar in de kern is volgens mij duidelijk genoeg dat dit gewoon een kansspel is. Immers, van een kansspel onder de wet is sprake wanneer

de aanwijzing der winnaars geschiedt door enige kansbepaling waarop de deelnemers in het algemeen geen overwegende invloed kunnen uitoefenen
Die definitie past prima bij lootboxes. Je weet niet wat er in zit of wat je krijgt als je betaald hebt, en je kunt daar ook geen invloed op uitoefenen. Natuurlijk is dat bij zeg zakjes voetbalplaatjes ook zo, maar als iets meer dan een symbolische waarde heeft dan wordt het juridisch spannend omdat je dan bij het verbod uit de wet op de Kansspelen komt. Voetbalplaatjes worden natuurlijk wel geruild, maar om nou echt te spreken van marktplaatsen en betaalde transacties nee. Terwijl er voor lootbox-inhoud wel degelijk dergelijke marktplaatsen zijn. Vaak weliswaar buiten de eigenlijke game om, maar toch.

De discussie focuste dan ook op de vraag hoe legaal die verhandelplekken voor de lootbox-inhoud nu eigenlijk waren. EA wees erop dat zij dat niet toestaan, en dan krijg je dus de vraag wat zwaarder weegt: de feitelijke situatie, waarbij je kijkt naar het feit dát mensen betalen met echt geld en dan met rare kronkels elkaar de spullen leveren, of de juridische situatie waarin het verbod leidend is en er dus geen waarde aan het product hangt.

De Ksa vond echter een veel simpeler reden:

De Kansspelautoriteit stelt conform de Leidraad en gelet op het bovenstaande vast dat de te winnen virtuele goederen binnen FIFA19 overdraagbaar zijn. Zij vertegenwoordigen niet alleen een potentiële, maar ook daadwerkelijk een economische waarde. De economische waarde van FUT-munten kan als volgt bepaald worden. Op de transfermarkt kunnen de virtuele goederen verhandeld worden voor FUT-munten. FUT–munten kunnen naar FUT-punten en vervolgens naar euro’s omgerekend worden. Daarnaast kunnen FUT-munten ook buiten FIFA19 om voor echt geld verkocht worden.
EA heeft dus zélf een manier gecreëerd om werkelijke waarde te verbinden aan die lootboxen. Je kunt ze inwisselen voor munten, en die zijn via een indirectie binnen het spel te vertalen naar keiharde euro’s. En dat je dan een paar keer moet omwisselen, maakt niet meer uit. Het is allemaal officieel, dus je hoeft niet eens je af te vragen hoe dat zit met de niet-legitieme situatie waarin iemand een account verkoopt via Marktplaats om zo een speler over te dragen, bijvoorbeeld.

Je kunt je natuurlijk afvragen hoe ‘echt’ zo’n prijs is. Het is natuurlijk nog altijd een virtueel dingetje, slechts pixels op je scherm en bitjes in je account. Dat is wel even wat anders dan de keiharde cash waarmee je naar buiten loopt bij Holland Casino of die enorme roze beer die je op de kermis wint met balletje-balletje. Maar nee:

Uit onderzoek van een toezichthouder van de Kansspelautoriteit blijkt dat de waarde van de virtuele speler Hack minimaal 450 FUT-munten (€ 0,03) en maximaal 10.000 FUT-munten (€ 2,-) was. De virtuele speler Gullit was minimaal 337.000 FUT-munten (€ 67,40) en maximaal 6.400.000 FUT-munten (€ 1.280,-) waard. Een bijzondere versie van de virtuele speler Gullit kon als buy-it-nowoptie verkocht worden voor (minimaal) 9.970.000 FUT-munten (€ 1.994,-).
Een setje pixels op mijn scherm van € 1.994 vind ik echt meer dan alleen bragging rights, zoals EA dat noemt. Als ik het kan omzetten in euro’s, dan is het een ding van waarde.

Een laatste bezwaar van EA was dat zij niet primair een gokspel aanbood. Het gaat bij FIFA natuurlijk om het voetballen en het managen van je team. De lootboxen zijn op zich een klein onderdeel van dat hele gebeuren. Maar het aankopen en inzetten van de lootboxen kan prima los van een voetbalcompetitie gebeuren. Het is gewoon een apart spelonderdeel, en mag dus best apart worden beoordeeld tegen de Wet op de kansspelen.

Ook alle andere argumenten van EA worden terzijde geschoven door de Ksa, en de rechtbank volgt de toezichthouder in haar analyse. (Pet peeve van mij: het is niet zo dat pas de rechter de boetes oplegt, een toezichthouder is geen openbaar aanklager die met een voorstel of eis komt. De toezichthouder grijpt in en beboet, de rechter toetst terughoudend of daarbij fundamentele normen geschonden zijn.)

EA heeft aangekondigd in hoger beroep te gaan, maar ik moet zeggen dat ik geen argumenten weet waarmee ze dat zouden kunnen.

Arnoud