Zeker 5.000 mensen hebben zich gemeld bij juridischeclaimclub ConsumentenClaim, omdat ze bij het aangaan van een abonnement met smartphone mogelijk niet duidelijk is verteld hoeveel de smartphone kost. De Hoge Raad bepaalde in februari dat een mobieletelefonieabonnement met all-in prijs voor toestel en gesprekskosten niet rechtsgeldig is, omdat dit moet worden gezien als een kredietovereenkomst waarvoor strenge regels gelden. Al deze abonnementen zijn nu van rechtswege ongeldig (nietig), en de consument mag niet eens een bedrag in rekening worden gebracht voor het toestel. Auw.
Al eerder bepaalde de HR dat een telefoonabonnement met een gratis GSM telt als een koop op afbetaling. Men werkt nu verder uit wat dit betekent voor al die abnonementen die gesloten zijn onder onjuiste toepassing van de regels. En dat gaat met de botte bijl: die zijn nietig, de zwaarste straf die een rechter een contract kan geven. Zo’n contract wordt geacht nooit bestaan te hebben. Dus niet: we schrappen het stukje onredelijkheid. Of: we lezen dit welwillend als X of Y dat wél legaal is. Nee, we hebben hier te maken met consumentenbescherming en wie de consument niet beschermt, krijgt het keihard voor de kiezen: contract, niks contract. U gaf gratis telefoons weg en liet mensen gratis bellen, wat aardig van u. Nee, niks te vorderen, de groeten.
Oké, juridisch ligt dat natuurlijk genuanceerder. Wanneer een overeenkomst wordt vernietigd, betekent dat niet dat je dus zomaar mag houden wat je heb gekregen of wegkomt zonder vergoeding. Je hebt dan immers een ding in je bezit (zoals die telefoon) zonder dat je daar recht op hebt. Die moet terug, die is nooit van jou geweest want zonder overeenkomst geen eigendomsoverdracht. En je hebt ook een dienst afgenomen zonder contract, daar moeten we ook wat mee.
Toestel terug dus. Maar goed, dat is nu een paar jaar oud en ongetwijfeld fors gebruikt. Dan gaan telecomjuristen natuurlijk schadevergoeding vragen voor de waardevermindering of compensatie voor het ‘genot’ van deze onverschuldigd verkregen zaak. Logisch, alleen (en hier gaat het pijn doen) dat mag niet bij dit soort situaties. De consument hoefde niet te weten dat hij het toestel zou moeten teruggeven, en dan kun je niet verlangen dat je hem mag aanslaan voor de waardevermindering. Ook andere juridische trucs (zoals houderschap te kwader trouw, ongerechtvaardigde verrijking, ‘genot’-compensatie) worden preventief alvast afgeschoten. De HR kent haar pappenheimers. (Of beter gezegd, de kantonrechter die de HR om hulp vroeg kent haar pappenheimers want die noemde in de vraag al alle mogelijke trucs.)
In het algemeen mógen zulke trucs niet, aldus de HR:
[Toekennen van een vergoeding op zo’n grond] zou bovendien afbreuk doen aan het vereiste dat de sanctie op schending van art. 7:61 lid 2 BW doeltreffend en afschrikwekkend moet zijn (zie hiervoor in 3.7.1). Om deze redenen is een vergoeding op grond van art. 6:212 BW in strijd met de strekking van deze bepalingen en derhalve onredelijk. Dit geldt ook voor een vergoeding met als grondslag de aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid.
Stichting Consumentencaim pakt gelijk door op nog een ander punt. Die all-inprijs was bedoeld voor het abonnement als zodanig én als aflossing van de aanschaf van de telefoon. Maar dat mag niet, die aflossing verstoppen in een all-inprijs. Plus, die prijs ging nooit ineens omlaag nadat de telefoon was afbetaald. Dus daar klopt nóg iets niet. En dat is wat men wil gaan aanvechten bij de rechter in die massaclaim.
Dat wordt helemaal nog een leuke. Het voelt gek dat je daar zou toestaan dat providers zeggen “de telefoon was x euro per maand” en dan dat terugbetalen. Dat is dan immers toch iets van belonen voor een illegale constructie. Maar het alternatief is zeggen “dat maandbedrag is ongeldig want je wist niet wat je ervoor kreeg” want dan komt het neer op gratis bellen. En dat voelt ook weer wat onredelijk. Ik vermoed dus dat de rechter daar dan toch een (laag) bedrag per maand gaat kiezen dat als belkosten geldt, en dat de rest terug moet.
Arnoud