Wanneer steel je iets bij een zelfscansupermarkt?

| AE 11683 | Ondernemingsvrijheid | 45 reacties

Een lezer vroeg me:

Ik vroeg me zo af, nu winkelketens zoals de AH inzetten op zelfstandig scannen en afrekenen, wat doet dat met de aansprakelijkheid? Een vergissing van de kassa medewerker in uw voordeel (of nadeel) lijkt mij opeens heel anders te liggen wanneer je het zelf doet.

Dit is ingewikkelder dan je denkt; menig juristenborrel werd ongezellig omdat deze discussie langskwam. De onderliggende vraag is namelijk wanneer je iets koopt in de supermarkt en hoe je dat vaststelt – en in hoeverre de objectieve vaststelbaarheid relevant is bij de vraag of je iets koopt.

Je koopt iets wanneer je het aanbod van een product aanvaardt. Dat moet blijken uit een of andere handeling die (mede) gericht is op het juridisch willen sluiten van een koop. Een ding bij de kassa neerleggen en zeggen “deze graag” is volgens mij genoeg. Maar je kunt ook zeggen, op het moment dat je het product in je mandje legt dan wil je het al hebben (en ben je bereid te betalen, zo mogen we redelijkerwijs veronderstellen) dus dan heb je het dán al gekocht.

Ook mogelijk is dat je zegt, pas als je afrekent koop je het echt, want tot dat moment is het doodnormaal je te bedenken in de supermarkt. En de gewoonte in een branche weegt mee bij de vraag of je een rechtshandeling verricht. (Normaal is niet vereist dat je betaalt om een koop te sluiten, juridisch gezien; betaling is een verplichting die ontstaat door het sluiten van de overeenkomst.)

Als je als bezoeker van de supermarkt zelf een product scant en daarna afrekent op basis van wat je gescand hebt, dan lijkt het meest logische moment om het moment van scannen aan te wijzen als het moment dat je dat product koopt. Die scan is vrij expliciet bedoeld als “dit wil ik hebben”, en de algemene voorwaarden die je gedachteloos wegklikt zeggen dat ook. Maar je creëert weer een nieuw probleem dan: mag je dan dingen achteraf weer terugleggen, of is dat een ontbinding waar je instemming van de supermarkt voor nodig hebt? Ik zou zelf dan ook het moment van afrekenen (dus de scanner bij de kassa houden en het afrekenproces doorlopen) logischer vinden.

Wanneer steel je dan? Dat doe je op het moment dat je je een product toeëigent zonder dat dat mag (“wederrechtelijk”) met de bedoeling het te houden. Dat zou je bijvoorbeeld doen als je het in een geprepareerde tas doet of stiekem in je jaszak, omdat je dan duidelijk van plan bent naar buiten te lopen met dat product zonder te betalen. Of omdat je even geen mandje had, en daarna verstrooid naar buiten loopt. Inderdaad, dan steel je niet maar het lijkt wel zo. Dat noemen strafrechtjuristen de discussie over opzet, was je het van plan of had je in ieder geval de aanmerkelijke kans aanvaard dat je straks lekker buiten stond met een niet-betaald product?

Dat laatste stond centraal in een rechtszaak uit 2015 over een persoon die een deel van de inhoud van zijn winkelwagentje niet had gescand met de zelfscanner. Volgens het OM was dat diefstal, ook als het niet volledig opzettelijk was. Als het slordigheid was, dan was het zó slordig dat we het toch opzet noemen – voorwaardelijke opzet:

Het standpunt van de officier van justitie komt er op neer dat het feit dat verdachte wist hoe het scanapparaat werkt en dat de weggenomen goederen voor meer dan de helft van de waarde ervan niet waren afgerekend, maakt dat verdachte bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat hij deze goederen heeft weggenomen met het oogmerk om zich die wederrechtelijk toe te eigenen.

De rechtbank zag echter nog een ander probleem:

In de aangifte namens Albert Heijn wordt niet verklaard dat is gezien wie tijdens het boodschappen doen het scanapparaat heeft bediend. Verdachte en zijn dochter, die samen boodschappen aan het doen waren, hebben beiden verklaard dat de dochter van verdachte het scanapparaat heeft bediend, nadat verdachte de producten had gepakt. Verdachte heeft daarnaast echter nog verklaard dat hij ook zelf producten heeft gescand. De bewijsmiddelen sluiten derhalve niet uit dat de dochter van verdachte een deel van de in de boodschappenkar gelegde producten ten onrechte niet heeft gescand. … Nu niet kan worden vastgesteld welk deel van de boodschappen ten onrechte door verdachte niet is gescand, kan niet wettig en overtuigend worden bewezen dat verdachte heeft gehandeld met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening.

Op de achtergrond woog hierbij mee dat de supermarkt de administratieve last van wat je wel en niet wil kopen, volledig bij de klant legt. “Indien door de klanten al dan niet opzettelijk fouten worden gemaakt lopen zij het risico om strafrechtelijk aangesproken te worden”, en ik proef daaruit dat de rechter dat wel een beetje stevig vond als consequentie van een stukje gemak dat de supermarkt aanbiedt. Zó makkelijk gaat dat niet.

Arnoud

Welk retourrecht heb je bij een bakstenen winkel eigenlijk?

| AE 10184 | Ondernemingsvrijheid | 11 reacties

Een lezer vroeg me:

Laatst was ik voor de verandering eens bij een ‘echte’ winkel (hoe noem je dat, een bakstenen winkel) en daar viel me op dat het retourrecht werd uitgesloten voor spullen in de aanbieding. Is dat legaal?

Het is een misverstand dat je bij een aankoop in een ‘echte’ winkel een recht hebt om deze ongedaan te maken. Dat recht geldt alleen bij online aankopen en bij telefonische verkoop. Wat je gewoon in de winkel koopt, is dus definitief en niet terug te draaien onder de wet. (Behalve natuurlijk als het bedorven, kapot of iets dergelijks blijkt na aankoop. Dat heet dan wanprestatie of nonconformiteit en dat geldt altijd als grond voor retour.)

Heel veel winkels accepteren natuurlijk een retour, en geven dan geld terug, een tegoedbon of een omruiling voor bijvoorbeeld een andere maat of kleur. Dat mag, maar is dus een vrije keuze van die winkels. Ze mogen dus ook zelf de regels bepalen voor die retour, bijvoorbeeld dat het ongeopend moet zijn, de kaartjes er nog aan, binnen 8 dagen en alleen met originele bon.

Vaak noemen die het dan ook een coulanceregeling, maar dat is weer net iets te makkelijk geformuleerd. Wanneer ergens vastgelegd is hoe die regeling werkt, is die regeling gewoon een algemene voorwaarde die dan deel is van je aankoop en daarmee bindend voor de winkel. Een retour conform die regeling mag dus niet worden geweigerd.

Heel misschien kun je nog met een beroep op het gewoonterecht bij een winkel een retourregeling afdwingen. De wet (art. 6:248 BW) bepaalt namelijk dat de gewoonte deel is van de overeenkomst. Het moet dan gaan om een bestendige regel die in die branche normaal gehanteerd wordt. Die regel geldt dan gewoon, ook als hij niet in een expliciete regeling is vastgelegd.

Ik zou de stelling wel aandurven dat het in de kledingbranche gewoonte is dat je kleding mag omruilen naar een grotere of kleinere maat, maar bij andere branches zou ik niet zo stellig willen zijn. Overigens mag een winkel die regel uitsluiten als ze dat heel expliciet doen, “Geen retour of omruilen bij kleding in de uitverkoop!”

Bij winkels die zowel fysieke als webwinkels voeren, zie je vaak dat één set algemene voorwaarden wordt gehanteerd voor beiden. Daarin staat dan de bij webwinkels verplichte retourregeling, en die zal dan ook gelden voor een fysieke aankoop. Tenzij men zo slim is om er expliciet bij te zetten “Indien de aankoop in onze webwinkel wordt gedaan” natuurlijk.

(Overigens noem je het een stoepwinkel denk ik, een webwinkel zit op het web en een stoepwinkel op de stoep.)

Arnoud

Heb je recht op een gelijkwaardig alternatief als je telefoon niet leverbaar is?

| AE 9775 | Ondernemingsvrijheid | 17 reacties

Diverse lezers wezen me op deze draad van dealtjessite Pepper.com, waar een Samsung Galaxy J5 (uit 2016) te koop werd aangeboden in combinatie met een Tele2 abonnement. Helaas bleek al snel dat de deal té goed liep, waarop de aanbieder zich meldde met “[we willen je] graag een vergelijkbaar toestel aanbieden voor dezelfde prijs: de Samsung Galaxy J3 (2017).” Nu kun je erover twisten of dat wel een vergelijkbaar toestel is, maar ik trof op een hoop plekken de opmerking dat je récht hebt op een gelijkwaardig alternatief. En die snap ik even niet.

Aanbieder mobiel.nl probeert met dit overzicht aan te geven waarom de twee toestellen gelijk zijn. En natuurlijk zijn er veel overeenkomende specificaties, zoals camera, werkgeheugen en opslag. Het scherm is ‘iets’ kleiner, 0.2 inch om precies te zijn. En je krijgt Android 7 in plaats van 6, wat juist als een upgrade zou moeten voelen. Maar voor velen is met name het kleinere scherm een dealbreaker.

Het is natuurlijk heel vervelend als een winkel of site een aanbieding niet kan nakomen. Dat hoort niet te gebeuren: wie een aanbieding uitschrijft, moet zorgen voldoende voorraad te hebben of moet er “op=op” of iets dergelijks bij zetten zodat je weet dat het een tijdelijk iets is met beperkte voorraad. Het is een oneerlijke handelspraktijk om willens en wetens met te kleine voorraad te gaan stunten. Maar in dit geval denk ik dat het gewoon een onverwachte stormloop is, en dat is moeilijk de aanbieder te verwijten.

Mensen een alternatief bieden is netjes, maar volgens mij juridisch niet verplicht. Waar mensen dit op baseren, is mij een raadsel. Ik kan nergens in de wet terugvinden dat je verplicht bent bij een aanbieding iets gelijkwaardigs te leveren als je eigenlijke aanbod op is.

Het enige dat in de buurt komt, is het oude artikel 7:46f BW dat bepaalde dat een online verkoper het récht heeft (mits dat in de AV staat) om je een vervangend artikel te sturen bij gebrek aan voorraad. Je had als consument dan weer wel het recht dit te weigeren en kosteloos terug te sturen. Maar hoe dan een recht van de winkel veranderde in een plicht van de winkel, dat weet ik niet. Wie me kan aanwijzen waar het staat: ik hoor het graag.

Voor zover ik kan zien is het vrij simpel: de aanbieder kan het aanbod niet waarmaken, dus kan de consument de overeenkomst kosteloos annuleren. Je mag natuurlijk genoegen nemen met het geboden alternatief, of zien of er wat anders uit te halen is (tegen bijbetaling een nog weer ander toestel, bijvoorbeeld) maar dat is een optie en geen recht of plicht.

Arnoud

Nee, als je bij een particulier bestelt dan wordt het op jouw risico verzonden!

| AE 9496 | Ondernemingsvrijheid | 25 reacties

Leuk stukje lifestyle bij Nu.nl: Pakketje niet bezorgd? Dit kun je doen. “Bij het bezorgen van pakketten gaat regelmatig iets mis: bezorgers zeggen dat ze aan je deur zijn geweest terwijl jij nooit een bel hebt gehoord, je bestelling wordt zomaar in ontvangst genomen door iemand anders of je pakketje komt gewoon nooit aan.” Inclusief… Lees verder

Ruim 5.000 mensen melden zich om abonnement met ‘gratis’ smartphone

| AE 8634 | Informatiemaatschappij | 14 reacties

Zeker 5.000 mensen hebben zich gemeld bij juridischeclaimclub ConsumentenClaim, omdat ze bij het aangaan van een abonnement met smartphone mogelijk niet duidelijk is verteld hoeveel de smartphone kost. De Hoge Raad bepaalde in februari dat een mobieletelefonieabonnement met all-in prijs voor toestel en gesprekskosten niet rechtsgeldig is, omdat dit moet worden gezien als een kredietovereenkomst… Lees verder

Mag een winkel na levering je bestelling alsnog annuleren??

| AE 8055 | Ondernemingsvrijheid | 58 reacties

Een lezer (dank!) wees me op deze Tweakersdiscussie met de volgende casus: Iemand kocht een televisie bij Bol.com “met forse korting”, kreeg deze ook geleverd maar hoorde de maandag erop dat de order was geannuleerd want ‘kennelijke vergissing’. Het ging om een korting van 50%, wat op zich best een vergissing kan zijn, alleen had… Lees verder

Incompatibel internet reden voor ontbinding koop smarttelevisie

| AE 6793 | Ondernemingsvrijheid | 23 reacties

Hoe een televisie incompatibel kan zijn met het Nederlandse internet ontgaat me, maar het was in dit vonnis reden om de aanschaf van die televisie te mogen ontbinden. Wel mooi om te zien dat het verwijzen naar de fabrikant ook hier eenvoudig naar de prullenbak verwezen wordt. De winkel die een televisie verkoopt, is verantwoordelijk… Lees verder

Vooraf aangevinkte hokjes mogen niet meer!

| AE 6728 | Ondernemingsvrijheid | 20 reacties

Vanaf nu geldt een verbod op vooraf aangevinkte hokjes (pre-ticked boxes) die vaak worden gebruikt om consumenten ongemerkt extra (betaalde) opties in de maag te splitsen, meldde Webwereld vorige week. Dergelijke aanvinkvakjes moeten úit staan en alleen als de consument ze zelf actief aanzet, zit de consument eraan vast. Bij de verboden alvastaangevinkteaanvinkvakjes gaat het… Lees verder