De bekende fotosite Getty heeft bij een Duitse blog een claim van 868 dollar gelegd voor het gebruik van de Socially Awkward penguin meme, las ik bij BoingBoing. Ook moest de blog haar mond houden, “anders komen er advocaten bij”. De blog koos ervoor te betalen, maar weigerde akkoord te gaan met de geheimhoudingseis. Ook introduceerde ze een nieuwe sociaal gehandicapte pinguïn, zie hiernaast, die wél gratis onbeperkt gebruikt mag worden.
De meme van deze pinguïn laat een veel voorkomend probleem van internet zien: plaatjes zijn de grondstof waarmee de digitale cultuur gevoed wordt, en vrijwel nooit wordt daar echt rekening gehouden met de auteursrechten van de maker van het origineel. Die is zelden ook echt bekend. Toevallig hier wel: het is een foto van George F. Mobley voor National Geographic, die via Getty te koop is. De pinguïnfoto kost € 765,00 voor gebruik gedurende één jaar op een commerciële digitale uiting.
Getty Images is berucht in de internetcommunity vanwege de torenhoge claims die men legt. Dat komt door hun berekenwijze, met name die “gedurende één jaar” factor. Het gaat dan hard als je een foto zoals gebruikelijk in een online archief wilt laten staan tot in de eeuwigheid. Nee, “per jaar” is absurd als factor voor een website maar praktische absurditeit heeft het nog nooit gewonnen van een licentiecontract. Je hóeft die foto toch niet te gebruiken, heet het dan?
Gebruik je hem toch, ja dan hang je. Want de wet zegt dat wie een auteursrecht schendt, de schade moet vergoeden. En die is gelijk aan de gebruikelijke licentievergoeding (plus 25% voor onkosten en overlast). Als een bedrijf dus een hoge vergoeding vraagt van zijn klanten, dan is ook de schadevergoeding bij inbreukmakers hoog. Dit is standaard bij het onrechtmatigedaadsrecht. Het staat los van de kwalijke praktijk van fotografen om even 200 of 300% opslag te vragen “omdat geen toestemming gevraagd is” en/of “dat in mijn algemene voorwaarden staat”.
Getty heeft echter bij mijn weten nog nooit doorgepakt met een fotoclaim, behalve één keer tegen de TROS, vrij kort nadat deze een uitzending aan Getty wijdde. Hierin werd overigens dat idee van opslag vragen naar de prullenbak verwezen. (Getty vroeg €3.399 en kreeg € 1.416,25.)
Op zich verbaast het dus niet dat Getty bij deze foto een bedrag van $868 vraagt. Dat klopt met wat ze normaal vragen, en je gewone tarief mág je vragen bij een inbreuk. Nou kun je natuurlijk schuimbekkend losgaan over dat het absurd is dat mensen achthonderd dollar betalen voor één jaar gebruik van één foto van een pinguïn “strutting its stuff”, wat het evident ook is, maar goed het is ook absurd om met een auto van drie ton rond te rijden – en bekras je die per ongeluk, dan betaal je de superhoge overspuitkosten omdat dat nu eenmaal de schade is.
Een juridisch tegenargument kan ik niet echt verzinnen. Citaat of parodie gaan hier niet op, de meme is nauwelijks een grap te noemen. En bij een citaat moet echt de naam van de fotograaf genoemd worden. “Fair use” bestaat niet in Duitsland (waar de blog vandaan komt), net zo min als bij ons. En of het in de VS als fair use zou tellen, is nog maar zeer de vraag. Wat is het punt van deze pinguïn gebruiken? Ik kan het moeilijk anders zien dan een versiering, er was een pinguïn nodig die er een tikje sociaal onhandig uitzag, dit was zo’n foto, gimpen die hap.
Wat wel verbaast, is de eis om de schikking geheim te houden. Allereerst zou je verwachten dat zo’n eis vooraf wordt gelegd en niet pas nadat je er al op de prijs uit bent, dat is gewoon elementair onderhandelingstactieken. Daarnaast: waarom in hemelsnaam? Er is geen gigantische korting gegeven of ander precedent geschapen dat niet openbaar mag worden.
Hoe dan ook, dit probleem gaan we nog vaker krijgen. En binnen het juridische systeem is er geen oplossing: dit mag gewoon niet, hoe algemeen aanvaard, leuk of bekend of nuttig of nietcommercieel het ook is om zo’n foto te gebruiken. En dat is een serieus maatschappelijk probleem, dat meer aandacht verdient dan een flauwe dooddoener à la “je moet gewoon niet stelen”. Foto’s zijn grondstof voor de internetcultuur, en vervullen daarmee een belangrijke rol in de moderne communicatie die je niet zomaar aan de kant kunt vegen omdat in het vórige communicatiemedium een ander afrekenmodel erg handig uitpakte.
Arnoud