De klassieker over aansprakelijkheid van tussenpersonen bij internetrechtjuristen is Stokke/Marktplaats. Op de virtuele, eh, marktplaats worden nogal eens namaakartikelen verkocht, waaronder de Tripp Trapp stoelen van Stokke. Stokke maakte daartegen bezwaar, handel in namaak is immers schending van hun auteurs- en merkrechten. En als Marktplaats niet al zelf aansprakelijk is, dan moet ze toch zeker filteren en de NAW-gegevens van de plaatsers afgeven. Inderdaad, precies dezelfde discussie als bij Pirate Bay. Hoewel, niet helemaal – het percentage illegale handel is bij Marktplaats ietsje kleiner dan bij de piratengekkies. En daarom is de uitspraak ook anders.
Het arrest begint met vast te stellen dat Marktplaats een tussenpersoon is in de zin van de wet, en dus in principe niet aansprakelijk voor wat mensen aan inhoud daar plaatsen. Pas als ze daadwerkelijk weet van onrechtmatige handelingen (bv. via een tip van een derde) moeten ze iets doen. En doen ze iets, dan zijn ze niet aansprakelijk voor eventuele schade.
Logisch. In het Europese Oreal/Ebay-arrest werd bepaald dat een tussenpersoon (eBay) niet aansprakelijk is voor inhoud van gebruikers, ook niet als ze meer doet dan alleen kale hosting. Je mag faciliteiten bieden die gebruik van de dienst vergemakkelijken, of de inhoud aantrekkelijker presenteren. Uitleggen hoe je een slimme advertentie maakt of automatische suggesties presenteren voor te gebruiken trefwoorden is dus geen probleem. Pas als je inhoudelijk bezig gaat met wat mensen willen doen, bijvoorbeeld mee onderhandelen naar de klanten toe, zou je buiten de beschermde positie vallen.
Marktplaats doet niet méér dan een neutraal platform bieden. Goed, dat platform is helemaal geoptimaliseerd voor het verkopen van producten, maar dat maakt dus niet uit. Uit niets blijkt dat ze in het bijzonder illegale producten willen laten verkopen, en dat is echt wat er nodig is om buiten de bescherming voor tussenpersonen te vallen.
Natuurlijk moet Marktplaats wel optreden bij (onmiskenbaar juiste) klachten – notice/takedown. En dat doet ze. Stokke had zelfs een speciaal antinamaakbedrijf, React, ingeschakeld. Voor zo’n 5000 euro per jaar klagen die over elke nepadvertentie, waarbij ze een speciale interface hebben gekregen om eenvoudig advertenties te selecteren en een weghaalverzoek in te dienen. Zo kon het bedrijf via een aparte weg sneller ingrijpen dan normaal.
“Wij doen notice en takedown” werkte bij Mininova niet als argument, maar dat had vooral te maken met de percentages. Waarbij torrentsites 90% van het aanbod verwijst naar illegaal online gezet materiaal, is het juist bij Marktplaats in 90-95% van de gevallen legaal aanbod. Het is immers geen merkinbreuk om je tweedehands Tripp Trapp stoel te verkopen en daarbij de merknaam te noemen. Of om je advertentie te voorzien van dat trefwoord om een alternatief te presenteren. Of zelfs om als particulier één keertje een namaakstoel te verkopen – het is pas merkinbreuk als je bedrijfsmatig namaak verkoopt.
Daarna kwam de discussie of Marktplaats moest gaan filteren, net zoals bij internetproviders die discussie speelt bij auteursrechten. Bij Marktplaats lijkt dat iets makkelijker: je kunt screenen op trefwoorden, deep packet inspection is niet echt nodig. En juridisch kan het. Want ook als tussenpersoon die niet aansprakelijk is, kun je een filterplicht op je krijgen. Maar zo’n filterplicht moet wel proportioneel zijn: niet verder gaan dan nodig voor het doel. Dat is hier niet het geval, zo’n filter zou veel te bot zijn of veel te duur. Bovendien is er dat React-systeem waarmee eigenlijk alle inbreukmakende advertenties wel verwijderd worden. Dus waarom dan ook nog een filter?
Een opmerkelijk argument vind ik nog wel dat het Hof herhaaldelijk constateert dat Marktplaats duurder uit zou zijn met filteren of na een eigen beoordeling weghalen dan Stokke. Stokke huurt immers React in, en Marktplaats zou het zelf moeten doen (maar mist de expertise). Plus, als Marktplaats het voor Stokke gaat doen dan komen ook andere rechthebbenden eisen dat Marktplaats voor hun rechten opkomt. Dat snap ik niet helemaal. Natuurlijk, in eerste instantie is het duurder maar Marktplaats kan de kosten uitsmeren over álle gebruikers. Plus, zij kan ook React inhuren en zo de expertise krijgen die ze nodig heeft. Dit leest een beetje als een doelredenering.
Over de NAW-gegevens had Stokke nog geëist dat Marktplaats die zou gaan verzamelen en vervolgens afgeven bij Stokke als de advertentie inbreuk maakte. Dus niet geven wat je hebt, maar verplicht vragen aan je klanten en dan afgeven. Zo ver wil het Hof niet gaan. We weten dat afgifte soms moet (Lycos/Pessers) maar een plicht om te verzámelen is nog wel een stapje verder. Bovendien heeft dit voor Stokke weinig praktisch nut. Een advertentie die meteen weg is, dankzij React, richt geen schade aan. Hooguit zou je mensen nog willen aanspreken en ze een stevige onthoudingsverklaring met boetebeding laten tekenen, maar kom op – het gaat hier om particulieren die één keertje een stoel verkopen.
Uiteindelijk komt het dus zoals altijd neer op een afweging van alle belangen en omstandigheden. Wie zich neutraal opstelt en zich duidelijk vooral op legaal handelen richt, kan aanspraak maken op bescherming tegen aansprakelijkheid voor het restant aan illegale zaken. Wie structureel en systematisch werkt met (links naar) illegaal aanbod, valt erbuiten. Logisch wel. Het doet niets af aan de cynische piratenbaaifrustratie die ik heb maar ik heb nu wél weer een sprankje hoop dat gewone sites die gebruikers dingen laten plaatsen, niet met Brein-jurisprudentie offline worden gemept.
Arnoud