Een onafhankelijke toezichtsraad van Facebook heeft in zijn eerste vijf in behandeling genomen zaken geoordeeld dat Facebook vier keer een foute beslissing maakte door berichten van zijn sociale media te verwijderen. Dat meldde Nu.nl onlangs. Gebruikers kunnen bij de toezichtsraad aankloppen als zij vinden dat Facebook actie onderneemt die indruist tegen de vrijheid van meningsuiting en alle andere bezwaarprocedures geen soelaas boden. De uitspraken van de raad zijn bindend.
De toezichtsraad werd door Facebook in het leven geroepen na kritiek op de manier waarop het bedrijf berichten verwijdert als die volgens het platform de regels overtreden. De stap is opmerkelijk; ik ken geen bedrijf met een onafhankelijke raad van toezicht op hoe bedrijfsbeslissingen worden genomen. Want dat is het, als Facebook besluit een bericht weg te halen. Ze zijn geen overheid dus niet wettelijk verplicht tot faciliteren van welke uiting dan ook. Maar men kiest er toch voor om dit te doen.Deze stap is genomen vanuit een stuk maatschappelijke verantwoordelijkheid – en ongetwijfeld ook het tevreden houden van adverteerders en aandeelhouders. Maar het is wel een goede stap, want het stimuleert de discussie over hoe om te gaan met zulke grote private platforms. Deze discussie heeft jarenlang vastgezeten in de visie dat alles moest kunnen en de platforms geen verantwoordelijkheid hadden. Vaak werd dan geschermd met zorgen over aansprakelijkheid of mooie woorden over duizend meningsuitingen laten bloeien en de ideeënmarkt laten beslissen.
We zien nu op allerlei punten hoe dit concept is vastgelopen op desinformatie, stimuleren van geweld en eindeloze echoputten. Op regulering vanuit de overheid zit niemand te wachten; dan klinkt gelijk de roep van censuur en dat is zeer terecht. Maar private bedrijven zelf beleid laten maken dat de klassieke grondrechten kan bedienen, is ook weer nogal een vraag. Waarom moet Facebook eigenlijk ieders mening respecteren en toelaten? Zijn ze zo groot dat dat verplicht voor ze wordt? Een must-carry regel?
Ik zie het in de praktijk heel vaak misgaan op het punt van beroep en bezwaar, in het juridisch jargon. Mensen zien hun uiting verwijderd maar kunnen er niet achter komen waar dat aan ligt. Dat procedurele verbeteren is dus in ieder geval een waardevolle stap, en daar kan deze toezichtsraad zeker bij helpen.
Er blijft dan wel een levensgroot probleem, namelijk dat zoiets niet schaalt. Dit geldt altijd bij juridische constructies, die gaan uit van deskundige mensen die alle feiten van het geval afwegen en een besluit nemen dat recht doet aan de specifieke situatie. Met op Facebook dagelijks alleen al 350 miljoen foto’s erbij (nee, geen typefout) is dat geen werkbare aanpak. Dit is waarom er zo vaak gekeken wordt naar AI-rechters, die kunnen in een millieseconde een uitspraak doen. Maar dan krijg je weer gedoe over kromme uitspraken, bestendigen van bias en het niet meewegen van omstandigheden die niet in de dataset zitten. Ik weet het even niet.
Arnoud